Bezledy: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Bibliografia) |
|||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Bezledy ''' (niem. ''Beisleiden'') – | + | ''' Bezledy ''' (niem. ''Beisleiden'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]], w [[Bartoszyce (gmina wiejska)|gminie Bartoszyce]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946-1961 wieś wchodziła w skład [[powiat górowski|powiatu górowskiego]]. |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 1077 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie: Bezledy, [[Kisity]], [[Głomno]], [[Karolewko]], [[Kromarki]], [[Ganitajny]], [[Lejdy]], [[Styligi]], [[Molwity]], [[Piergozy]], [[Piersele]], [[Solno]], [[Wola ( | + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 1077 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie: Bezledy, [[Kisity]], [[Głomno]], [[Karolewko]], [[Kromarki]], [[Ganitajny]], [[Lejdy]], [[Styligi]], [[Molwity]], [[Piergozy]], [[Piersele]], [[Solno]], [[Wola (gmina Bartoszyce)|Wola]], [[Wysieka]] i [[Żardyny]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Wiesław Błachnio]]<ref>http://gmina-bartoszyce.pl/wykaz-soltysow/ [data dostępu: 5.03.2014]</ref>. |
| − | <br/> | + | <br/><br/> |
== Położenie == | == Położenie == | ||
| Linia 45: | Linia 45: | ||
[[File:Bezledy. Zespół folwarczny.jpg|thumb|250 px|left|Bezledy. Zespół folwarczny]] | [[File:Bezledy. Zespół folwarczny.jpg|thumb|250 px|left|Bezledy. Zespół folwarczny]] | ||
Po 1945 roku na bazie dawnego majątku utworzono tu [[Państwowe Gospodarstwo Rolne Bezledy]], a w 1966 roku - [[Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych w Bezledach]]. Przy pegeerze działała ferma krów, zakład usług rolnych, zakład remontowo-budowlany oraz zakład usług socjalnych. W latach 1954-1972 w Bezledach znajdowała się siedziba [[gromada Bezledy|gromady]]. Według spisu powszechnego z 1983 roku były tu 32 budynki mieszkalne, a ponadto: urząd pocztwoy, filia biblioteczna, kino na 60 miejsc, punkt lekarski (później wybudowano ośrodek zdrowia i założono aptekę), klub, sklep wielobranżowy oraz kuźnia. | Po 1945 roku na bazie dawnego majątku utworzono tu [[Państwowe Gospodarstwo Rolne Bezledy]], a w 1966 roku - [[Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych w Bezledach]]. Przy pegeerze działała ferma krów, zakład usług rolnych, zakład remontowo-budowlany oraz zakład usług socjalnych. W latach 1954-1972 w Bezledach znajdowała się siedziba [[gromada Bezledy|gromady]]. Według spisu powszechnego z 1983 roku były tu 32 budynki mieszkalne, a ponadto: urząd pocztwoy, filia biblioteczna, kino na 60 miejsc, punkt lekarski (później wybudowano ośrodek zdrowia i założono aptekę), klub, sklep wielobranżowy oraz kuźnia. | ||
| − | |||
Liczba mieszkańców | Liczba mieszkańców | ||
| Linia 57: | Linia 56: | ||
1983 - 823 osoby | 1983 - 823 osoby | ||
| − | |||
| − | |||
== Edukacja == | == Edukacja == | ||
*[[Gimnazjum im. Straży Granicznej w Bezledach]] | *[[Gimnazjum im. Straży Granicznej w Bezledach]] | ||
*[[Szkoła Podstawowa im. 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej w Bezledach]] | *[[Szkoła Podstawowa im. 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej w Bezledach]] | ||
| − | |||
| − | |||
== Kultura == | == Kultura == | ||
*[[lkwim:Dom Kultury w Bezledach|Dom Kultury w Bezledach]], który od 1979 roku organizuje [[lkwim: Plener Plastyki Nieprofesjonalnej „Bezledy”|Plenery Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy"]]. | *[[lkwim:Dom Kultury w Bezledach|Dom Kultury w Bezledach]], który od 1979 roku organizuje [[lkwim: Plener Plastyki Nieprofesjonalnej „Bezledy”|Plenery Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy"]]. | ||
[[File:Kaplica w Bezledach.jpg|thumb|250 px|right|Kaplica w Bezledach]] | [[File:Kaplica w Bezledach.jpg|thumb|250 px|right|Kaplica w Bezledach]] | ||
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
*[[Gminny Klub Sportowy "Granica" w Bezledach]] | *[[Gminny Klub Sportowy "Granica" w Bezledach]] | ||
| − | |||
| − | |||
== Turystyka == | == Turystyka == | ||
*We wsi znajdują się gospodarstwa agroturystyczne, należące do [[Bartoszyckie Stowarzyszenie Agroturystyki "WARMIACY"| Bartoszyckiego Stowarzyszenia Agroturystyki "WARMIACY"]] | *We wsi znajdują się gospodarstwa agroturystyczne, należące do [[Bartoszyckie Stowarzyszenie Agroturystyki "WARMIACY"| Bartoszyckiego Stowarzyszenia Agroturystyki "WARMIACY"]] | ||
| − | |||
| − | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| Linia 87: | Linia 77: | ||
*[[Elard von Oldenburg-Januschau]] (1855-1937) - konserwatywny polityk pruski, w latach 1898-1910 i 1930-1933 poseł do [[Reichstag|Reichstagu]]; właściciel Bezled (a także [[Januszewo|Januszewa]]) | *[[Elard von Oldenburg-Januschau]] (1855-1937) - konserwatywny polityk pruski, w latach 1898-1910 i 1930-1933 poseł do [[Reichstag|Reichstagu]]; właściciel Bezled (a także [[Januszewo|Januszewa]]) | ||
*[[lkwim: Janusz Petryszyn|Janusz Petryszyn]] (ur. 1963) - rzeźbiarz amator, instruktor Pracowni Rzeźby przy Domu Kultury w Bezledach | *[[lkwim: Janusz Petryszyn|Janusz Petryszyn]] (ur. 1963) - rzeźbiarz amator, instruktor Pracowni Rzeźby przy Domu Kultury w Bezledach | ||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| Linia 94: | Linia 82: | ||
*Zespół folwarczny (pięć budynków) | *Zespół folwarczny (pięć budynków) | ||
*Kaplica filialna pw. św. Jana Chrzciciela z XIX wieku, dawniej ewangelicka, obecnie rzymskokatolicka, z XIX wieku | *Kaplica filialna pw. św. Jana Chrzciciela z XIX wieku, dawniej ewangelicka, obecnie rzymskokatolicka, z XIX wieku | ||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/bartoszyce_gmina_wiejska/201/Planowanie_i_zagospodarowanie_przestrzenne/| Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Bartoszyce] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/bartenstein.html| Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,bezledy.html| Polska Niezwykła] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#1701/pl/i/bezledy_-_resztki_parku_palacowego_i_kaplica_rodowa| Ciekawe Mazury.pl] [05.03.2014] | |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 113: | Linia 100: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Bartoszyce (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wieś sołecka]] |
Wersja z 23:00, 29 lip 2014
| Bezledy | |
| | |
 Bezledy. Przejście graniczne
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | bartoszycki |
| Gmina | Bartoszyce |
| Liczba ludności (2010) | 1077 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Bezledy | |
| Położenie na mapie Polski  Bezledy | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Bezledy (niem. Beisleiden) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946-1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 1077 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie: Bezledy, Kisity, Głomno, Karolewko, Kromarki, Ganitajny, Lejdy, Styligi, Molwity, Piergozy, Piersele, Solno, Wola, Wysieka i Żardyny. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wiesław Błachnio[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równienie Sępopolskiej, nad strumykiem Bezleda, 9 km na północny zachód od Bartoszyc; przebiega przez nią droga krajowa nr 51. Znajduje się tu przejście graniczne z obwodem kaliningradzkim. Na południe od wsi położona jest Zamkowa Góra o wysokości 106 m n.p.m.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa Zakonu Krzyżackiego. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z drugiej połowy XIII wieku, gdy wznosił się tu pruski gród na Zamkowej Górze. Po zdobyciu przez Zakon został on umocniony i w 1274 roku obronił się przed oblężeniem Jaćwingów dowodzonych przez Skomanda. Nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego: baisus - wstrętny, laydis - glina. W późniejszym czasie powstał tu majątek szlachecki o powierzchni 20 łanów, który w połowie XV wieku należał do Filipa z Bezled, członka Związku Pruskiego. W następnych stuleciach tutejszy majątek znacznie się powiększył i pod koniec XIX wieku obok Dzikowa był największym na terenie powiatu. Obejmował wówczas (tj. w 1889 roku) obszar 1846 ha, a w jego skład wchodziły folwarki: Bodzewo, Gamzławki, Lejdy, Piergozy, Sądki, Styligi, Wola i Wormie. Należał w tym czasie do rodziny von Oldenburgów. Do 1945 roku Bezledy należały do parafii ewangelickiej w Pruskiej Iławie.
Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku, była ona wspólna dla Bezled i Lejd. W 1935 roku uczęszczało do niej 132 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie.
Po 1945 roku na bazie dawnego majątku utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne Bezledy, a w 1966 roku - Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych w Bezledach. Przy pegeerze działała ferma krów, zakład usług rolnych, zakład remontowo-budowlany oraz zakład usług socjalnych. W latach 1954-1972 w Bezledach znajdowała się siedziba gromady. Według spisu powszechnego z 1983 roku były tu 32 budynki mieszkalne, a ponadto: urząd pocztwoy, filia biblioteczna, kino na 60 miejsc, punkt lekarski (później wybudowano ośrodek zdrowia i założono aptekę), klub, sklep wielobranżowy oraz kuźnia.
Liczba mieszkańców
1857 - 200 osób
1933 - 568 osób (łącznie z Lejdami)
1939 - 554 osoby (łącznie z Lejdami)
1983 - 823 osoby
Edukacja
- Gimnazjum im. Straży Granicznej w Bezledach
- Szkoła Podstawowa im. 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej w Bezledach
Kultura
- Dom Kultury w Bezledach, który od 1979 roku organizuje Plenery Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy".
Sport
Turystyka
- We wsi znajdują się gospodarstwa agroturystyczne, należące do Bartoszyckiego Stowarzyszenia Agroturystyki "WARMIACY"
Ludzie związani z miejscowością
- Jan Bachar (ur. 1951) - animator kultury, organizator Plenerów Plastyki Nieprofesjonalnej "Bezledy", malarz amator, rzeźbiarz, poeta
- Filip z Bezled - członek Związku Pruskiego, właściciel Bezled
- Stanisław Łapka (ur. 1966) - rzeźbiarz amator, mieszka, pracuje i tworzy w Bezledach
- Jerzy Wojciech Makowski (ur. 1958) - muzyk, instruktor muzyki, dyrektor Domu Kultury w Bezledach
- Elard von Oldenburg-Januschau (1855-1937) - konserwatywny polityk pruski, w latach 1898-1910 i 1930-1933 poseł do Reichstagu; właściciel Bezled (a także Januszewa)
- Janusz Petryszyn (ur. 1963) - rzeźbiarz amator, instruktor Pracowni Rzeźby przy Domu Kultury w Bezledach
Zabytki
- Park
- Zespół folwarczny (pięć budynków)
- Kaplica filialna pw. św. Jana Chrzciciela z XIX wieku, dawniej ewangelicka, obecnie rzymskokatolicka, z XIX wieku
Bibliografia
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Bartoszyce [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
Polska Niezwykła [05.03.2014]
Ciekawe Mazury.pl [05.03.2014]
Przypisy
- ↑ http://gmina-bartoszyce.pl/wykaz-soltysow/ [data dostępu: 5.03.2014]
