Chamedafne północna

Chamedafne północna
Chamaedaphne calyculata
(L.) Moench
Chamedafne północna – pokrój, źródło: commons.wikimedia.org [10.04.2014]
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	chamedafne
Gatunek	chamedafne północna
Synonimy

Chamedafne północna (Chamaedaphne calyculata (L.) Moench) – gatunek rośliny należący do rodziny wrzosowatych (Ericaceae).

Morfologia

Chamedafne północna jest zimozieloną krzewinką o wzniesionych pędach długości do 100 cm. Liście ma ułożone skrętolegle. Są one skórzaste, eliptyczne lub podługowate, ostro zakończone, drobno ząbkowane, podobne do liści wierzby kruchej. Mają szerokość 5-15 mm i na spodniej stronie pokryte są brązowymi łuskami.

Kwiaty zebrane są w jednostronne, zwieszające się z gałązek grona. Wyrastają pojedynczo na krótkich szypułkach w kątach liści. Są obupłciowe, 5-krotne, o niezrośniętych działkach kielicha. Korona jest zrosłopłatkowa, beczułkowatego kształtu, biała, o długości 4-7 mm. Kwiaty kwitną od kwietnia do czerwca. Owocem jest pękająca 5 klapami torebka. W naszym kraju chamedafne rozmnaża się jednak głównie wegetatywnie przez zakorzeniające się pędy i odrośla korzeniowe.

Rozmieszczenie i ekologia

Chamedafne północna występuje w borealnej strefie półkuli północnej – na północy Ameryki Północnej, w północnej Azji i północno-wschodniej Europie. Jest bardzo pospolita na dalekiej północy, m.in. na Syberii i w Skandynawii.

W Polsce reprezentuje grupę reliktów polodowcowych. Przez Polskę przebiega południowa granica zasięgu chamedafne północnej. Najdalej na południe wysunięte jej dwa stanowiska znajdują się w Kampinoskim Parku Narodowym, a najdalej na zachód – w Drawieńskim Parku Narodowym. Gatunek ten w naszym kraju rośnie obecnie na 9 stanowiskach (spośród 13 historycznie znanych).

Na Warmii i Mazurach występuje w Mazurskim Parku Krajobrazowym, w rezerwacie Sołtysek koło Szczytna oraz na śródleśnym torfowisku przejściowym pomiędzy wsiami Nerwik i Giławy.

Siedliskiem chamedafne północnej są torfowiska wysokie oraz rzadkie, podmokłe lasy. Jest to roślina kwasolubna, preferująca miejsca częściowo zacienione.

Wartość użytkowa

Zawiera toksynę – andromedotoksynę. Jest rośliną potencjalnie leczniczą i ozdobną.

Gatunek ten objęty jest w Polsce ścisłą ochroną. W skali kraju należy do roślin narażonych na wyginięcie (kategoria V na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski).

Ciekawostki

Od 2006 r. w Katedrze Botaniki i Ochrony Przyrody na Wydziale Biologii i Biotechnologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie) trwają badania nad opracowaniem efektywnej metody rozmnażania Chamaedaphne calyculata w kulturach in vitro. Jako materiał wyjściowy wykorzystywane są niewielkie fragmenty pędów pochodzących z roślin rosnących w Mazurskim Parku Krajobrazowym lub z roślinek hodowanych "w szkle". Stosowane są metody mające na celu pobudzenie do rozwoju pędów bocznych oraz wytworzenie pędów przybyszowych lub somatycznych zarodków. Testowane są różne rodzaje podłoży hodowlanych oraz roślinnych regulatorów wzrostu. Dotychczas dokonano wsiedlenia uzyskanych osobników w Leśnym Arboretum w Kudypach oraz na terenie Nadleśnictwa Górowo Iławeckie.

Zobacz też

pl.wikipedia.org, chamedafne północna [20.05.2014]
jezioro.com.pl [20.05.2014]

Bibliografia

Polakowski Benon, Świat roślinny Warmii i Mazur, Olsztyn 1971.
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szelag, Kraków 2006, s. 11-20.