Zełwągi
| Zełwągi | |
| | |
 Zełwągi - panorama, źródło: http://zelwagi.eu.interia.pl/zelwagi.html, 12.09.2013.
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | mrągowski |
| Gmina | Mikołajki |
| Sołectwo | Zełwągi |
| Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) | Pole-obowiązkowe |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Tablice rejestracyjne | NMR |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Zełwągi | |
| Położenie na mapie Polski  Zełwągi | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Zełwągi (niem. Zellbongen, Selbongen) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mikołajki. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Zełwągi leżą pomiędzy trzema jeziorami: Głębokim, Płocicznym i Inulcem. W pobliżu wsi znajduje się torfowisko Zełwągi, należące do Nadleśnictwa Maskulińskiego, Leśnnictwa Baranowo. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla powiatu mrągowskiego, który znajduje się w obrębie dwóch regionów: część zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień Pojezierza Mrągowskiego; część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni). Miejscowość położona jest na terenie gminy Mikołajki, gdzie skupienia wodne wynoszą ok. 23% powierzchni gminy, a lasy ok. 22%. W granicach gminy znajdują się jeziora: Mikołajskie, Tałty, Łukajno, część Jeziora Śniardwy oraz 10 mniejszych. W obrębie gminy znajduje się Mazurski Park Krajobrazowy, a tereny o nadrzędnej funkcji ekologicznej (z przeciwskazaniem do inwestycji) obejmują ok. 53% powierzchni.
Dzieje miejscowości
Wieś lokowano przed 1540 r. Nazwa wsi pochodzi od okolicy, która była zamieszkiwana przez dziki - tzw. Salpwange. Wieś niegdyś stanowiła osadę rolniczą i rybacką. W latach 1563-1564 było tu 10 gospodarzy. W 1647 r. elektor Fryderyk Wilhelm nadała Maciejowi Sapała 2 włóki zwane "Oblistowizną". Ziemię przekazano w zamian za 2,5 włóki w Śmietkach.
W 1785 r. były tu 23 dymy. W 1815 r. we wsi znajdowało się 27 dymów, a w 1838 r. - 19. W 1815 r. wieś zamieszkiwało 160 osób, a w 1838 r. były tu 124 osoby. W XVIII w. powstała we wsi szkoła, w której po polsku wykładał Szymański.
W XX w. na terenie wsi rozpowszechnił się mormonizm. Wyznanie zakorzeniło się za pośrednictwem Fritz Fischera. Powstał także kościół, który był pierwszym tego typu budynkiem w tej części Europy. 1971 r. kaplica była jedyną placówką Kościoła w Polsce, a niektórzy wierni dojeżdżali na nabożeństwa z Warszawy, Śląska i Pomorza. Ostatecznie świątynię przejął Kościół Rzymskokatolicki. Zabudowa wsi przybrała charakter nieregularny.
Gospodarka
We wsi działają gospodarstwa agroturystyczne.
Ludzie związani z miejscowością
Z miejscowością związane są następujące postacie: Zdzisław Grunwald – rzeźbiarz oraz Horst Michalowski – pisarz. W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest Ireneusz Wilczyński.
Zabytki
Z dawnego, mazurskiego budownictwa pozostało kilka domów, z których jeden - chałupa konstrukcji zrębowej z pierwszej poł. XIX w. zaliczana jest do zabytków architektury (odrestaurowana w 2000 r.). W miejscowości znajduje się kaplica z 1929 r., zbudowana przez ówczesnych wyznawców wiary mormońskiej, obecnie (od 1985 r.) - kaplica katolicka pw. Dobrego Pasterza. Na południowo-zachodnim brzegu Jeziora Głębokiego zachował się cmentarza ewangelickiego.
Bibliografia
Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XIV, Warszawa 1895, 960 ss.
