Grzybienie północne

Grzybienie północne
Nymphaea candida
J. Presl & C. Presl
Grzybienie północne. Autor: Finner. Źródło: Commons Wikimedia
Systematyka
Królestwo	rośliny
Gromada	rośliny naczyniowe
Klasa	okrytonasienne
Rząd	grzybieniowce
Rodzina	grzybieniowate
Rodzaj	grzybienie
Gatunek	grzybienie północne
Synonimy
grzybienie zapoznane

Grzybienie północne (Nymphaea candida J. Presl & C. Presl) – gatunek byliny z rodziny grzybieniowatych (Nymphaeaceae).

Morfologia

Roślina wodna (hydrofit) o pełzających, walcowatych kłączach. Kłącze jest grube, pełzające, walcowate zakorzenione w dnie. Liście i kwiaty unoszą się na wodzie. Gatunek bardzo podobny do powszechnie znanych grzybieni białych.

Liście pływające na powierzchni wody z długim ogonkiem (do 2 m). Unoszą się na powierzchni dzięki licznym komorom powietrznym w blaszce liściowej i ogonku oraz za sprawą śluzu wydzielanego przez włoski gęsto pokrywające spód liścia. Śluz ten chroni też liść przed wysychaniem. Liście są skórzaste, jajowate lub koliste, długości do 27 cm i szerokości do 23 cm, u nasady głęboko wycięte.

W odróżnieniu od grzybieni białych klapy u nasady liścia często zachodzą na siebie (u tego drugiego gatunku są zawsze rozchylone). Żyłki drugiego rzędu przy brzegu połączone ze sobą (cecha dobrze widoczna od spodu). Z wierzchu liście są zielone i pokryte woskiem, od spodu mają kolor fioletowy. Kwiaty umieszczone na długich szypułkach, pływające, białe, o średnicy do 9 cm. Pozbawione są miodników.

Kielich jest cztero-, rzadko pięciodziałkowy, z działkami od zewnątrz zielonkawymi, od wewnątrz białymi. Płatki korony są liczne (do 20), ułożone spiralnie i stopniowo przechodzące w liczne pręciki. Pręciki mają nitki różnej długości przy czym nitki nawet najbardziej wewnętrznych pręcików pozostają szersze od pylników (u grzybieni białych są węższe). Znamię pojedynczego słupka jest ciemnożółte do czerwonego, zagłębione w środku, zbudowane z 6-14 promieni. Roślina kwitnie od czerwca do lipca.

Owoc jest wielonasienny, jagodopodobny, zielony, z czworokątną nasadą. Za sprawą kłącza roślina ma możliwość rozmnażania wegetatywnego.

Rozmieszczenie i ekologia

Gatunek ten występuje w północnej Europie i Azji (najdalej na południe w Hiszpanii i na Kaukazie). W Polsce jego stanowiska są rozproszone w północnej części kraju.

Po 1980 r. zostały potwierdzone następujące stanowiska w województwie warmińsko-mazurskim: Kołowinek koło Dobrego Lasu w Mazurskim Parku Krajobrazowym, Róg, Łękuk i Dubinek koło Orłowa w powiecie giżyckim, Legenda koło Zawad Oleckich w powiecie oleckim oraz Liczonka koło Ruskiej Wsi w powiecie ełckim.

Siedlisko tej rośliny stanowią wody stojące lub wolno płynące, płytkie, o dnie zwykle torfowym lub piaszczysto-mulistym i mulistym. W odróżnieniu od grzybieni białych preferuje zbiorniki oligo- do słabo eutroficznych, o wodach bardziej miękkich (unika zbiorników z gytią wapienną). Gatunek charakterystyczny dla własnego zespołu Nymphaeetum candidae.

Wartość użytkowa

Gatunek w Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową. Ustępuje głównie z powodu eutrofizacji jezior. Zagrożeniem dla gatunku jest także zanieczyszczenie wód. Na niektórych stanowiskach, np. w Zalewie Szczecińskim wyginął całkowicie, w wielu miejscach zmniejszył swoją liczebność.

Ciekawostki

Z powodu dużego podobieństwa do grzybieni białych oba gatunki są często ze sobą mylone i dlatego też rozmieszczenie grzybieni północnych nie jest dokładnie poznane. Ponadto tworzą często między sobą mieszańce.

Bibliografia

pl.wikipedia.org, grzybienie północne [28.06.2014]
pl.wikipedia.org, lista gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce [28.06.2014]