Towarzystwo Sportowe "Sokół"

Towarzystwo Sportowe "Sokół"
Rodzaj organizacji	organizacja sportowa
Profil działalności	propagowanie sprawności fizycznej i postaw patriotycznych
Rok założenia	1921

Towarzystwo Sportowe "Sokół" – organizacja sportowa, której towarzystwa zaczęły powstawać w krajach słowiańskich w połowie XIX wieku. Symbolem ruchu sokolskiego stał się sokół w locie trzymający sztangę do ćwiczeń. Pierwszy polski oddział Towarzystwa na obszarze Warmii i Mazur powstał w Lidzbarku Welskim w marcu 1921 roku.

Historia

Pierwsze "gniazdo" powstało w 1862 roku w Pradze. Cztery lata później wedle wzorców czeskich zostało założone Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" we Lwowie. Pierwszymi działaczami sokolskimi byli: Klemens Żukotyński, Ludwik Goltental, Jan Żaplachta-Zapałowicz, Józef Milleret, Jan Dobrzański, Antoni Durski, Żegota Krówczyński i Władysław Janikowski. Po utworzeniu niepodległego państwa polskiego siedziba związku została przeniesiona do Warszawy. W okresie międzywojennym Towarzystwo stało się członkiem Międzynarodowej Federacji Gimnastycznej. Przez cały okres działalności prowadziło również kursy dla kandydatów na nauczycieli gimnastyki.

Przed wybuchem I wojny światowej centrala organizacji nazywana "gniazdem" znajdowała się we Lwowie, poszczególne oddziały zwano natomiast "gniazdami polskimi" i "sokolniami". Znajdowały się one w poszczególnych dzielnicach i podporządkowanych im okręgach. Przed 1914 rokiem istniało kilka dzielnic, kilkadziesiąt okręgów oraz kilkaset gniazd zrzeszających kilkadziesiąt tysięcy członków.

"Sokół" na Warmii i Mazurach

Okres przedplebiscytowy aktywizował działaczy ruchu polskiego nie tylko w sferze politycznej. W październiku 1919 roku 40 młodych ludzi zainicjowało działanie w strukturach Towarzystwa Sportowego "Sokół". W marcu 1921 roku w Lidzbarku Welskim powstał pierwszy polski oddział Towarzystwa na obszarze Warmii i Mazur.

Kolejne gniazda "Sokoła" powstały w Gietrzwałdzie, Olsztynie, Barczewie, Dywitach i Butrynach. Największą popularność Towarzystwo zyskało w powiecie szczycieńskim, piskim, nidzickim i ostródzkim. Organizacją w powiecie szczycieńskim kierowali Gustaw Leyding junior i Czesław Gąsowski. Gniazda "Sokoła" powstałe na Mazurach zrzeszały około 200–300 osób. Lidzbarskie gniazdo w chwili powstania zrzeszało 97 członków i miało swoją filię we wsi Jeleń. Kierował nią Aleksander Kamiński. W tym czasie gniazdo wchodziło w skład IV Okręgu Dzielnicy Pomorskiej Towarzystwa, którego siedzibą stała się Lubawa (później przez krótki czas rolę tę pełniła Brodnica).

Po 1922 roku nowym prezesem okręgu mianowano Stanisława Wolskiego, a naczelnikiem Jana Cieszyńskiego. W roku 1935 w skład okręgu wchodziło 19 gniazd. Rok później w Lidzbarku Welskim utworzono Okręgowy Wydział "Sokolic", którego przewodniczącą została Maria Wolska. "Sokół" lidzbarski skupiał głównie kupców i rzemieślników. Co roku organizowano zloty okręgowe, w czasie których odbywały się zawody sportowe. Pierwszy taki zlot odbył się 14 marca 1925 roku w Lidzbarku Welskim.

Na Warmii istnienie Towarzystwa umożliwiło w znacznym stopniu powołanie Straży Mazurskiej, której komendantem mianowano Jana Niemierskiego. Członkowie "Sokoła" uczestniczyli tym samym w ochronie polskich zebrań, zabaw i wieców narażonych na ataki niemieckich bojówkarzy. Żywot Towarzystwa został ostatecznie przerwany przez wybuch II wojny światowej.

Cele i zadania organizacji

Członkowie Towarzystwa za główny cel stawiali sobie podnoszenie sprawności fizycznej i duchowej oraz rozbudzanie ducha narodowego. Towarzystwo popularyzowało sporty letnie oraz zimowe, a także wyrabianie tężyzny fizycznej i sił moralnych. Hołdowało ideom olimpijskim zaczerpniętym z antycznych ideałów wychowawczych, kładąc przy tym nacisk na podtrzymywanie i rozwijanie świadomości narodowej oraz postaw obywatelskich.

Działalność

Głównymi dyscyplinami sportowymi promowanymi przez organizację były klasyczne sporty olimpijskie oraz ćwiczenia gimnastyczne. Towarzystwo organizowało zawody sportowe oraz ogólnokrajowe zloty członków.

Ciekawostki

Strój członka "Sokoła" składał się z czapki krakuski z piórem, żakietu kroju wojskowego z rabatami spiętego pasem, spodni o zwężonych nogawkach wpuszczonych w wysoko sznurowane buty oraz peleryny noszonej na lewym ramieniu.

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
Budzyńska-Topolewska Janina, Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce, [w:] "Wiadomości Ziemiańskie" 2002, nr 12.
Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997, red. Eligiusz Małolepszy, Zdzisław Pawluczuk, Częstochowa 2001.
pl.wikipedia.org, Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” [22.10.2014]