Siedzuń sosnowy
| Siedzuń sosnowy | |
| | |
| Sparassis crispa | |
| (Wulf.) Fr. | |
 Owocnik siedzunia sosnowego. Fot. James Lindsey. Źródło: Commons Wikimedia | |
| Systematyka | |
| Królestwo | grzyby |
| Gromada | grzyby podstawkowe |
| Klasa | pieczarniaki |
| Rząd | żagwiowce |
| Rodzina | szmaciakowate |
| Rodzaj | siedzuń |
| Gatunek | siedzuń sosnowy |
| szmaciak gałęzisty | |
Siedzuń sosnowy (Sparassis crispa (Wulf.) Fr. – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny szmaciakowatych (Sparassidaceae), rzędu żagwiowców (Polyporales).
Spis treści
Owocnik
Siedzuń sosnowy tworzy owocniki jednoroczne wysokości 5–26 cm i szerokości 6–30 cm, w zarysie prawie kuliste, kremowe, ochrowe do żółtych, złożone z licznych, dość gęsto ustawionych rozgałęzień, na końcu kolisto spłaszczonych, kędzierzawych i ząbkowanych. U podstawy rozwija krótki, mocny, biały trzon zagłębiony w ziemi. Owocniki wyrastają pojedynczo od lipca do października.
Rozmieszczenie i ekologia
Siedzuń sosnowy występuje prawie w całej strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Polsce uważany za nieczęsty.
Jest grzybem pasożytniczym, powodującym zgniliznę bieli i twardzieli korzeni i pni drzew. Porażone drewno przyjmuje początkowo barwę bladożółtą, a następnie żółtobrunatną, mięknie i rozpada się na pryzmatyczne klocki (zgnilizna brunatna). Z chorych korzeni wycieka żywica, czemu towarzyszy silny zapach terpentyny. Owocniki wyrastają u podstawy żywych drzew iglastych, najczęściej sosen, rzadziej świerka i modrzewia.
Na Warmii i Mazurach siedzuń notowany jest w Mazurskim Parku Krajobrazowym, w rezerwacie Las Warmiński, a także w olsztyńskim Lesie Miejskim.
Gatunkiem podobnym jest jaśniejszy szmaciak krótkotrzonkowy (Sparassis brevipes) z szerszymi, listkowatymi zakończeniami rozgałęzień. Występuje na korzeniach buka, dęba, jodły, modrzewia i świerka. Jest jednak rzadszy; spotkać można go tylko w Europie.
Wartość użytkowa
Siedzuń sosnowy jest grzybem jadalnym o korzennym zapachu i orzechowym smaku. Ze względu na rzadkość występowania i oryginalne kształty został objęty ochroną gatunkową. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski, na której zaliczono go do kategorii grzybów rzadkich – R.
Ciekawostki
Owocnik może osiągnąć masę 2–3 kg. Największy owocnik został znaleziony w południowej Francji i ważył 28,8 kg.
Owocnik zawiera związek chemiczny sparassol o właściwościach antybiotycznych, dlatego też nawet starsze owocniki nie ulegają pleśnieniu.
Zobacz też
indexfungorum.org [21.05.2014]
Bibliografia
Gumińska Barbara, Wojewoda Wiesław, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa 1985.
Wojewoda Władysław, Ławrynowicz Maria, Red list of the macrofungi in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 55-70.
Fiedorowicz Grzegorz, The participation of macromycetes in selected forest communities of the Masurian Landscape Park (NE Poland), "Acta Mycologica" 2009, nr 44(1), s. 77-95.
