Pławty Wielkie
| Pławty Wielkie | |
| | |
 Pławty Wielkie. Pocztówka z 1901 roku.
Źródło: www.aefl.de | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Kisielice |
| Liczba ludności (2010) | 79[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Pławty Wielkie | |
| Położenie na mapie Polski  Pławty Wielkie | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Pławty Wielkie (niem. Gross Plauth) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 79 mieszkańców (łącznie z osadą Pławty Małe). W skład sołectwa wchodzą wsie Pławty Wielkie i Galinowo. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Barbara Deka[2].
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, 26 km na zachód od Iławy i 6 km na północny zachód od Kisielic, przy linii kolejowej na odcinku Kisielice – Prabuty, w pobliżu granicy z województwem pomorskim.
Dzieje miejscowości
Najstarsze wzmianki dotyczące wsi pochodzą z 1293, 1294 oraz 1331 roku. Przy ostatniej dacie wymieniane było imię ówczesnego sołtysa Gunthera oraz miejscowego proboszcza Martina, co wskazuje, że w tym okresie w Pławtach Wielkich istniał kościół. Wieś prawdopodobnie została zniszczona w 1414 roku. Przez długi czas miejscowość była wyludniona. Najprawdopodobniej wieś została ostatecznie włączona do domeny lennej wielkiego mistrza.
Pierwszym znanym z imienia właścicielem Pławt Wielkich był pochodzący z Saskonii Jakub von Auerswald, który otrzymał dobra w 1541 roku. Jeden z członków jego rodziny – Jakub – już od 1520 roku był właścicielem dóbr Trumiejki. Po jego śmierci weszły one w skład majątku Jakuba von Auerswalda. W 1579 roku Hans von Auerswald wybudował kościół ewangelicki. Pławty Wielkie pozostały w rękach rodziny do 1746 r. Na mocy dekretu królewskiego zostały odebrane ówczesnemu właścicielowi – Adolfowi von Auerswaldowi – i przyłączone do domeny królewskiej. W tym samym roku nowym właścicielem majątku stał się ród Finck von Finckenstein. Majątek obejmował wówczas Pławty Duże, Pławty Małe, Stary Młyn, Galinowo, Pachołki oraz Nowiny. W roku 1789 miejscowość była wsią szlachecką z folwarkiem oraz kościołem ewangelickim i liczyła 38 domów. W 1853 roku Finckensteinowie sprzedali Pławty Eugenowi von Puttkamerowi – nadprezydentowi Poznania, potomkowi rycerskiego rodu z Pomorza Zachodniego. W 1879 roku Bernard von Puttkamer powiększył dobra, zakupując Galiny. Rodzina Puttkamerów zamieszkiwała w niewielkim pałacyku, zlokalizowanym niedaleko miejscowego kościoła.
W latach 1897–1899 rozbudowano linię kolejową Kisielice – Prabuty, która przebiegała przez Pławty. W 1899 roku miało miejsce uroczyste otwarcie miejscowego dworca kolejowego. W tym okresie w majątku Puttkamerów działała cegielnia oraz mleczarnia, hodowano również konie. Szkoła została wybudowana w latach 1871–1872. Budynek składał się z jednoklasowej sali oraz mieszkania nauczyciela. Między 1908 a 1925 rokiem w Pławtach Wielkich istniał sklep z artykułami kolonialnymi, którego właścicielami było małżeństwo Lux. W tym okresie wielu mieszkańców wsi nosiło nazwiska potwierdzające polskie korzenie. Jednak w plebiscycie w 1920 roku 285 osób, a więc wszyscy uprawnieni do głosowania poparli ideę pozostania w granicach Niemiec. Ostatnim przedwojennym właścicielem Pławt Wielkich był major Adolf von Puttkamer – założyciel powiatowego stowarzyszenia jeździeckiego.
Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych na przestrzeni lat:
- 1817 – 241 osób, 31 domów
- 1831 – 203 osoby, 5 domów
- 1864 – 259 osób, 17 domów
- 1871 – 230 osób, 17 domów
- 1885 – 286 osób, 15 domów
- 1895 – 253 osoby, 15 domów
- 1905 – 264 osoby, 15 domów
- 1933 – 386 osób (łącznie z Potoczkiem, Pachołkami, Pławtami Małymi, Nowinami)
Zabytki
- podziemne części pałacyku, starego dworu, kaplicy
- park dworski
- podziemne części ruin kaplicy
- ruiny wiatraka pochodzącego z XIX wieku
Przypisy
- ↑ Łącznie Pławty Wielkie i Pławty Małe.
- ↑ bip.warmia.mazury.pl
Zobacz też
Bibliografia
Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013, Kisielice styczeń 2007 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
