Orzechowo (gmina Dobre Miasto)

Orzechowo
Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP w Orzechowie. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Dobre Miasto
Liczba ludności (2010)	289
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Orzechowo
Położenie na mapie Polski Orzechowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Orzechowo (niem. Nossberg) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dobre Miasto. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W roku 2010 była zamieszkana przez 289 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Iwona Grażul.

Plebania w Orzechowie.
Fot. Mieczysław Kalski

Położenie

Miejscowość jest położona w północnej części Pojezierza Olsztyńskiego, w odległości 12 km na wschód od Dobrego Miasta.

Dzieje miejscowości

Pierwsze wzmianki dotyczące wsi pojawiły się w roku 1346. Dokument lokacyjny - na 90 łanów na prawie chełmińskim – został wystawiony przez biskupa Jana Stryprocka w roku 1362. W XV wieku, w okresie wojen polsko–krzyżackich, Orzechowo było kilkakrotnie niszczone. W tym czasie doszło również do zniszczenia kościoła. Jednak w 1586 roku miejscowość była całkowicie zasiedlona, a wszystkie łany obsadzone. W 1688 roku Orzechowo zamieszkiwało 38 osób – 12 komorników, 20 chłopów i 6 zagrodników. Szkoła w miejscowości działała już w XVII wieku. W 1580 roku biskup Marcin Kromer konsekrował kościół w Orzechowie. Obecna świątynia została zbudowana w latach 1711–1716 – konsekracji w roku 1716 dokonał biskup Teodor Potocki. W 1796 roku miejscowość składała się z 72 domów, karczmy i młyna. W 1800 roku wieś została doszczętnie zniszczona przez pożar. Mimo tego już w 1818 roku odnotowano 383 mieszkańców. W 1939 roku miejscowość była zamieszkana przez 742 osoby. Orzechowo zostało częściowo zniszczone w czasie II wojny światowej. Pierwszym powojennym sołtysem został W.Kamiński. W 1957 roku wieś zelektryfikowano. Uruchomiono również szkołę, której długoletnim kierownikiem był Marian Kajrys. Po 1945 roku Orzechowo zostało zasiedlone przez przybyszów z Wileńszczyzny i Rzeszowszczyzny oraz z dawnego województwa lubelskiego i warszawskiego. W 1947 roku do Niemiec wyjechały ostanie rodziny autochtonów.

Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:

• 1978 r. – 421 osób (62 gospodarstwa)

• 1984 r. – 297 osób (56 gospodarstw)

Szkolnictwo

W miejscowości działa Zespół Szkół im. Jana Pawła II, przedszkole oraz szkoła podstawowa.

Kultura

We wsi działa biblioteka oraz świetlica.

Religia

Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Orzechowie

Turystyka

• w miejscowości działa Gospodarstwo Agroturystyczne Orzechowe Wzgórze.
• przez Orzechowo przebiega trasa turystyczna Czerniki – Międzylesie.

Zabytki

• barokowy kościół z XVIII wieku; barokowy ołtarz główny pochodzi z ok. 1720 roku i zawiera rzeźby św. Piotra i Pawła; do 1945 znajdował się tu kielich z 1379 – jedyny taki zabytek na Warmii, o którym wspominał m.in. Mieczysław Orłowicz
• monstrancja z kościoła w Orzechowie
• neoklasycystyczna plebania z połowy XIX wieku
• dawny zajazd (dom nr 13), wybudowany w 1. połowie XIX stulecia
• cztery kapliczki warmińskie z przełomu XIX i XX wieku, jedna z nich usytuowana w centrum wsi
• cmentarz pochodzący z połowy XIX wieku
• budynek szkoły, pochodzący z XIX wieku

Bibliografia

Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
Szlaki rowerowe powiatu olsztyńskiego i miasta Olsztyn, Białystok 2001.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.12.2013]
Dom Warmiński [10.12.2013]
Moje Mazury [10.12.2013]