Korsze

Korsze
Herb Korsz
Zabytkowa lokomotywa na Dworcu w Korszach. Fot. Mieczysław Kalski
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Korsze
Liczba ludności (2010)	4799
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Korsze
Położenie na mapie Polski Korsze
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Korsze (niem. Korschen) – miasto gminne położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie miejsko-wiejskiej Korsze, siedziba władz gminy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 4799 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza sprawuje Jan Adamowicz.

Kościół św. Piotra i Pawła w Korszach
Fot.: © Mieczysław Wieliczko

Cerkiew prawosławna w Korszach.
Fot. Mieczysław Kalski.

Urząd Miejski w Korszach.
Fot. Mieczysław Kalski.

Położenie

Miejscowość jest położona na pograniczu Równiny Sępopolskiej i Pojezierza Mazurskiego.

Dzieje miejscowości

Późniejsze miasto (prawa miejskie Korsze uzyskały w 1962 roku) zostało założone w XIV wieku jako majątek rycerski, którego nazwę wiąże się z pruskim bożkiem urodzaju Kruszem. W XV stuleciu dobra stanowiły własność niejakiego Marcina, pruskiego szlachcica z rodu Spyraw.

W 1785 roku miejscowość składała się z zaledwie 12 domów. W 1817 roku majątek w Korszach należał do rodu zu Romsdorf. W tym czasie wieś i folwark składały się z 15 domów. Miejscowość zamieszkiwało 114 osób.

Intensywny rozwój miejscowości zapoczątkowała budowa linii kolejowej w drugiej połowie XIX wieku. W latach 1871–1873 wybudowano linię kolejową z Torunia przez Iławę i Olsztyn do Wystruci. W tym samym czasie ukończono budowę traktu z Królewca do Kętrzyna i Ełku. W pobliżu Korsz utworzono w związku ze wspomnianymi inwestycjami istotny węzeł kolejowy. W szybkim tempie obok węzła wyrosła osada kolejarzy. Wzniesiono również dworzec, który zyskał popularność za sprawą smacznych posiłków serwowanych w dworcowej restauracji. W tym okresie zabudowa Korsz nabierała miejskiego charakteru, nadal jednak msze katolickie odprawiano w kaplicy urządzonej w miejscowej aptece (co miesiąc do Korsz przybywali katoliccy duchowni z Reszla, którzy w tych prowizorycznych warunkach oprawiali mszę św.). Pod koniec XIX wieku podjęto jednak kroki zmierzające do poprawy sytuacji: w 1898 roku zakupiono ziemię pod budowę świątyni, którą wybudowano ostatecznie w 1903 roku.

Okres dwudziestolecia międzywojennego to czas kolejnych ważnych inwestycji. W latach 1919–1939 wybudowano tu fabrykę mleka skondensowanego, młyn oraz mleczarnię. W 1939 roku miejscowość była zamieszkana przez 3042 osoby.

W czasie II wojny światowej w pobliżu dworca kolejowego znajdował się obóz dla polskich robotników przymusowych. Działania wojenne w 1945 roku doprowadziły do zniszczenia 40% miejscowości. Pierwsi osadnicy byli pracownikami kolei, delegowano ich do przejęcia pieczy nad miejscowym dworcem, a przede wszystkim stanem trakcji kolejowej. W kwietniu 1945 roku Korsze były zamieszkane przez 145 osób. Nosiły wówczas nazwę Korszyn. W tym samym roku uruchomiono linie kolejowe: Skandawa – Ełk – Korsze – Olsztyn, Korsze – Skandawa oraz Korsze – Bartoszyce.

W 1945 utworzona została gmina wiejska, a pierwszym wójtem obrano Jana Kowalczyka. We wrześniu 1945 roku uruchomiono sześcioklasową szkołę, która mieściła się wówczas w budynku dawnego hotelu. W pierwszym roku działalności do placówki uczęszczało 57 uczniów. Do 1946 roku uruchomiono pocztę oraz punkt medyczny. W miejscowości powstała masarnia, dwie piekarnie i wytwórnia wód gazowanych, otwarto sklepy spożywczo-przemysłowe. Powstała również biblioteka, którą założyła Bronisława Zinkiewicz. W 1946 roku w skład gminy wchodziły 33 miejscowości. W 1947 roku Korsze były zamieszkane przez 1832 osoby. W 1947 roku powstał Państwowy Zakład Leczniczy dla Zwierząt – pierwsza taka placówka na terenie ówczesnego powiatu kętrzyńskiego. W 1954 roku Korsze otrzymały prawa osiedla miejskiego. W 1958 roku rozbudowano miejscowy kościół.

W 1960 roku miejscowość była zamieszkana przez 3898 osób. Dwa lata później Korsze uzyskały prawa miejskie. W latach 60. i 70. XX w. 1500 osób było zatrudnionych na kolei. Drugim co do znaczenia pracodawcą okazały się założone w 1953 roku Olsztyńskie Zakłady Sieci Rybackich. W tym okresie w mieście działała jeszcze mleczarnia oraz filia Państwowego Ośrodka Maszynowego.

W miejscowości działają filie banków, przychodnia oraz poczta. W Korszach istnieje również Lokalna Grupa Działania "Barcja", która skupia się na rozwoju obszarów wiejskich.

Edukacja

• Zespół Szkół w Korszach
• Przedszkole Miejskie w Korszach

Bezpieczeństwo

W mieście działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.

Kultura

• Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Korszach
• Miejski Ośrodek Kultury w Korszach; z MOK-iem związane są zespoły taneczno-wokalne Step Up oraz Aero.
• Wydarzeania: Międzynarodowy Plener Plastyczny w Korszach; Wojewódzki Konkurs Wokalny "Mazurski Słowik"
• W mieście działa Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Otwarte Drzwi"

Sport

• W mieście działa klub piłkarski MKS Korsze.

Religia

• Parafia prawosławna pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła
• Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Boskiej Miłosierdzia

Zabytki

• neogotycki kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego wzniesiony w 1903 roku. Siedemnastowieczne wyposażenie wnętrza pochodzi z kościoła w Łankiejmach
• dawny kościół ewangelicki wzniesiony w stylu neogotyckim w roku 1905, obecnie świątynia prawosławna pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Korszach
• dwie neogotyckie wieże ciśnień z XIX oraz przełomu XIX i XX wieku
• neoklasycystyczna kamienica przy ul. Mickiewicza 6 wzniesiona pod koniec XIX wieku
• eklektyczna willa z końca XIX stulecia zlokalizowana przy ul. Wojska Polskiego 32
• budynek socjalny, obecnie siedziba Miejskiego Ośrodka Kultury
• zespół zabudowy dawnej rzeźni miejskiej wraz z otoczeniem obejmującym działkę

Bibliografia

Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.
Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [15.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Ciekawe Mazury.pl [05.03.2014]
Polska Niezwykła [05.03.2014]
Korsze - serwis miejski [05.03.2014]
Miejski Ośrodek Kultury w Korszach [05.03.2014]
Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Korszach[05.03.2014]
Historia miasta Korsze [05.03.2014]