Przykop

Przykop
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Purda
Liczba ludności (2010)	281
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Przykop
Położenie na mapie Polski Przykop
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Przykop (niem. Grabenau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku liczyła 281 mieszkańców . Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bożena Ślubowska.

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 3 km na północny wschód od Butryn, przy drodze Butryny - Nowa Wieś.

Dzieje miejscowości

Kapituła warmińska w połowie XVI stulecia zezwoliła, aby osadnicy polscy z Mazowsza przygotowali sobie teren pod osadę wiejską. Pierwszy z przybyłych - Marcin Wszołek - otrzymał 3 puste łany. W 1550 roku niejaki Kilian z Butryn wraz z synem otrzymali 4 łany. Po nich ziemię otrzymali jeszcze Tomasz Buper, Benedykt, Gaik, Szymon, Mikołaj, Maczek, Jan oraz Marcin Polak. Formalny przywilej lokacyjny został wydany przez warmińską kapitułę 4 lutego 1575 roku. Wieś otrzymała 23 łany czynszowe i 2 łany wolne od czynszu dla sołtysa Macieja ze wsi Kołpaki. Osadnicy otrzymali ponadto zezwolenie na połów ryb w jeziorze (obecne Mała Czerwonka oraz Duża Czerwonka).

W 1656 roku istniało we wsi 10 gospodarstw rolnych. 2 łany z łącznej liczby 25 pozostawały nieobsadzone. W tym czasie w Przykopie działała karczma, która pełniła rolę stacji dla każdego nowego biskupa witanego uroczyście w okolicy Butryn, na granicy diecezji. W 1681 roku w karczmie nocował biskup Stefan Radziejowski - kuzyn króla Jana III Sobieskiego, a w 1689 - biskup Jan Zbąski.

Po zaborze Warmii przez Prusy miejscowość stała się wsią królewską składającą się z 11 gospodarstw chłopskich. Miejscowa karczma należała wówczas do Józefa Spagaua. W 1836 roku Przykop składał się z 40 chałup i liczył 225 mieszkańców. Do miejscowej szkoły uczęszczało 40 dzieci, w tym 2 ewangelików. Zajęcia prowadzone były wyłącznie w języku polskim. Wszyscy mieszkańcy wsi posługiwali się gwarą warmińską, którą niemieckie władze uważały za język polski.

W 2. połowie XIX wieku nasilił się proces germanizacji, co w pierwszej kolejności dotknęło dzieci z miejscowej szkoły, którym zabraniano rozmawiania po polsku. W 1928 roku wieś była zamieszkana przez 449 osób. W 1932 roku urzędowo zmieniono nazwę wsi na Grabenau. W miejscowości działało polskie Towarzystwo Młodzieży. W tym czasie w obrębie wsi istniała leśniczówka Przykop. Natomiast na zachód od wsi powstała grupa zagród, którą w 1928 roku nazwano Neu Przykopp (obecnie Nowy Przykop).

Gospodarka

We wsi znajduje się siedziba leśnictwa, należącego do Nadleśnictwa Nowe Ramuki.

Zabytki

• dwie zabytkowe kapliczki przydrożne
• budynek dawnej niemieckiej szkoły
• średniowieczne umocnienia liniowe, tzw. wały podłużne

Turystyka

• niebieski szlak rowerowy o długości 27 km – przebieg trasy: Olsztyn – Stary Olsztyn – Linowo – Trękus – Kaborno – Nowa Wieś – Przykop – Butryny

Ludzie związani z miejscowością

• Jadwiga Brzeszczyńska-Gransicka (1905–?) – urodzona w Przykopie nauczycielka
• Jan Brzeszczyński (1873–1946) – nauczyciel, działacz oświatowy, poeta i kompozytor, pracował w szkole w Przykopie
• Franciszka Hensel-Szczepańska (1909–1981) – wychowawczyni przedszkoli, zorganizowała we wsi polskie przedszkole (zob. Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939))

Bibliografia

1. Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
3. Strona Gminy Purda [12.11.2013]
4. Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
5. Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
6. Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]