Giżycko

Giżycko
Herb Giżycka [7] [dostęp: 15.09.2013]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	giżycki
Gmina	Giżycko
Liczba ludności (2012)	30 096
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Giżycko
Położenie na mapie Polski Giżycko
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Giżycko (niem. Lötzen) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Giżycko. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miasto jest siedzibą gminy. Miejscowość w 2012 roku liczyła 30 096 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Wojciech Karol Iwaszkiewicz.

Giżycko

Ulica Warszawska, źródło: [8] [15.09.2013]

 

Położenie

Miasto położone jest na Pojezierzu Mazurskim, pomiędzy jeziorami Kisjano i Niegocin. Giżycko leży w odległości ... km od Olsztyna.

Dzieje miejscowości

W miejscu dzisiejszego Giżycka, po okresie walk z Prusami około 1340 został wzniesiony przez Zakon Krzyżacki gród obronny Lötzen. W ciągu następnego stulecia w okolicy zamku zaczęła powstawać osada Mazowszan, nazwana Nową Wsią. Zachowany dokument lokacyjny z 1475 zmieniał dotychczas funkcjonujące prawo magdeburskie na chełmińskie.

Po sekularyzacji państwa zakonnego w 1525 zamek Lötzen stał się siedzibą starostwa książęcego, a okoliczna osada podjęła aktywne starania o nadanie praw miejskich. Starania te zostały uwieńczone 16 maja 1612. Nowo kreowane miasto przyjęło dotychczasą nazwę zamku, a pierwszym burmistrzem został Paweł Rudzki. Rozwojowi Lötzen sprzyjało położenie w bliskiej odległości od dróg, łączących duże miasta Polski z portami Gdańska, Elbląga, Braniewa, Królewca, jednak pół wieku po nadaniu praw miejskich doszło do wielkich zniszczeń po przejściu Tatarów. Zniszczenia te, ciężary podatkowe, a wreszcie epidemia dżumy z lat 1708-1711 zdziesiątkowały ludność i uczyniły Lötzen najuboższym miastem Prus Książęcych.

W kolejnych latach dzisiejsze Giżycko nadal było areną działań wojennych, m.in. przemarszu wojsk rosyjskich i napoleońskich w 1807 (stacjonowały tu korpusy generała Józefa Zajączka i Jana Henryka Dąbrowskiego). Miasto dotykały klęski głodu. W 1820 Lötzen stało się siedzibą władz powiatowych w miejsce Rynu, a druga połowa XIX wieku wreszcie przyniosła poprawę sytuacji miasta. Wybudowano twierdzę im. marszałka von Boyen, powstała w okolic sieć dróg i kanałów przez okoliczne jeziora, przeprowadzono połączenie kolejowe z Królewcem. Nastąpił też rozwój szkolnictwa, jak również ruchu polskiego, głównie za sprawą Marcina Gerssa.

W 1910 liczba mieszkańców zbliżała się już do 7 tysięcy. W okresie I wojny światowej przez jakiś czas w mieście kwaterował marszałek Paul von Hindenburg, był tu także z wizytą cesarz Wilhelm II. Po wojnie miasto zyskało sławę kurortu, wykorzystując przede wszystkim swoje walory wodne. W chwili wybuchu II wojny światowej mieszkało w Lötzen przeszło 16 tysięcy osób.

Schyłek II wojny światowej, podobnie jak w przypadku wielu innych miejscowości wschodniopruskich, przyniósł wielkie zniszczenia, z których znaczna część nastąpiła już po faktycznym przejściu frontu. Liczba mieszkańców została zredukowana do 4 tysięcy; pozostała miejscowa ludność była poddawana repolonizacji lub zmuszana do wyjazdów z Polski, ale wkrótce zaczęli napływać do miasta nowi osadnicy, głównie z Wileńszczyzny. Nastąpiła także zmiana nazwy; przyjęto początkowo formę Lec, potem Łuczany, a w 1946 na cześć działacza mazurskiego i pastora Gustawa Gizewiusza nadano miastu nazwę Giżycko.

Ludzie związani z miejscowością

• Salomea Herudaj-Myczek (1913-?) – wychowawczyni przedszkoli polskich.
• Marcin Giersz, także Gerss (1808-1895) - mazurski nauczyciel, pisarz i wydawca, działacz luterański.
• Bożena Pruszkiewicz (ur. 1957 r.) - urodzona w Giżycku bibliotekarka, działacz społeczny.
• Bolesław Wytrążek (1907-1978) – nauczyciel, organizator szkolnictwa na Warmii i Mazurach, założyciel i dyrektor Liceum Pedagogicznego w Giżycku.

Zabytki

• Zamek krzyżacki komornicki z pierwszej połowy XIV wieku.

Gospodarka

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, wymagających strategicznej interwencji.

Kultura

• Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej, którego głównym elementem jest głaz narzutowy, przywieziony z okolic Wydmin.

Edukacja

• Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II
• I Liceum Ogólnokształcące
• Państwowe Liceum Pedagogiczne
• Uniwersytet Trzeciego Wieku
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia

Religia

• Parafia pw. św. Kazimierza Królewicza
• Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów

Turystyka

W miejscowości ma swój koniec Szlak pieszy Wilkasy - Giżycko.

Bibliografia

Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
Darski Wojciech Marek, Giżycko od środka: przewodnik po mieście, Giżycko 2014.
Darski Wojciech Marek, Wielki błękit: wędrówki po gminie Giżycko, Giżycko 2010.
Giżycko: miasto i ludzie, oprac. Grzegorz Białuński, Giżycko 2012.
Giżycko. Z dziejów miasta i okolic, kom. red. Irena Berentowicz, Olsztyn 1983.
Z dziejów Leca (Giżycka): wybór szkiców i źródeł, wstęp i oprac. Grzegorz Białuński, Grzegorz Jasiński, Ryszard Tomkiewicz, przeł. Małgorzata Szymańska-Jasińska, Olsztyn-Giżycko 1998.
Maślij Stefania, Giżycko i okolice: przewodnik, Kętrzyn 2008.
Wakar Andrzej, Willan Tadeusz,Giżycko, Olsztyn 1966.
Żur Leon, Akcja "W" na Mazurach: osadnictwo ludności ukraińskiej w powiecie giżyckim, Suwałki 2000.
Ludność. Stan i struktura [24.11.2014]

Zobacz też

gizycko.pl [22.10.2014]