Katolickie Stowarzyszenie Robotnicze na Warmii

Katolickie Stowarzyszenie Robotnicze na Warmii
Rodzaj organizacji	organizacja robotnicza
Profil działalności	działalność społeczna, zmierzająca do poprawy relacji między pracownikami i pracodawcami, propagowanie wartości chrześcijańskich
Rok założenia	1891

Katolickie Stowarzyszenie Robotnicze na Warmii (Katolischer Arbeitsverein im Ermland) – katolicka organizacja robotnicza założona w 1891 roku.

Historia

Pierwsze zebranie założycielskie odbyło się 27 września 1891 roku w Braniewie. Powstanie organizacji na Warmii wiązało się bezpośrednio z encykliką papieża Leona XIII Rerum novarum, w której papież nawoływał do rozwoju katolickiego ruchu społecznego, który dążyłby do poprawy relacji pomiędzy pracodawcami a pracownikami.

Pierwszym prezesem organizacji został ks. Antoni Matern. W październiku 1891 roku braniewskie stowarzyszenie liczyło 340 członków. Osiem lat później liczba ta wzrosła do 550 osób.

Trzy lata po powołaniu Stowarzyszenia w Braniewie powstał oddział w Pieniężnie, a w 1895 roku założono kolejny w Ornecie. W 1902 roku powstało Stowarzyszenie w Reszlu, którego prezesem został ks. Paul Romahn, oraz w Płoskinii. Przewodził mu ks. Józef Fahl. W 1904 roku struktury organizacji zawiązano także w Bisztynku (prezesurę objął ks. Jakub Unger, w 1906 w Gutkowie (prezesem wybrano ks. Hieronima Nahlzenza, a w 1911 roku w Bartągu, gdzie na czele oddziału stanął ks. Józef Pakalski.

W 28 lutego 1900 roku Katolickie Stowarzyszenie na Warmii zainicjowało swoją działalność w Olsztynie. Prezesem wybrano ks. Władysława Świtalskiego, po nim zaś stanowisko przejął ks. Jan Szotowski. Natomiast prezesem honorowym został ks. Józef Teschner. Na początku liczba członków olsztyńskiej organizacji zamykała się w liczbie pół tysiąca osób. W 1903 roku Stowarzyszenie zrzeszało 1154 osoby. Trzy lata później było ich już 1528. Wokół organizacji skupili się również mieszkańcy podolsztyńskich wsi, jednak jej największą bolączką był brak młodych ludzi w szeregach.

Działalność

Od 26 sierpnia 1902 do 1911 roku w Olsztynie wydawane było pismo "Sankt Jacobi-Glöcklein", które osiągnęło nakład 1300 egzemplarzy. Redaktorem pisma był aktualny prezes olsztyńskiej organizacji. Nietrudno zauważyć, że na czele Stowarzyszeń stawali duchowni: proboszczowie i księża w poszczególnych parafiach. Liczono, że za sprawą działalności organizacji możliwe stanie się kształtowanie opinii publicznej oraz pogłębianie religijności.

W czasie spotkań na obszarze południowej Warmii posługiwano się głównie językiem niemieckim. Wyjątek stanowiło wystąpienie ks. Jana Hanowskiego, który w 1904 roku w Ramsowie przemawiał do zebranych w języku polskim.

W roku 1910 ówczesny biskup warmiński Augustyn Bludau wydał rozporządzenie, które zmieniało strukturę Katolickiego Stowarzyszenia Robotniczego. Dotychczasowy Związek Diecezjalny Katolickich Stowarzyszeń Robotniczych podzielono na trzy okręgi: olsztyński, elbląski i królewiecki. Największa liczba parafialnych towarzystw znajdowała się w okręgu olsztyńskim, któremu przewodził ks. dziekan Walenty Lehmann z Jezioran.

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Jasiński Janusz, Świadomość narodowa na Warmii w XIX wieku, Olsztyn 1983.
Traba Robert, Niemcy, Warmiacy, Polacy 1871-1914. Z dziejów niemieckiego ruchu katolickiego i stosunków polsko-niemieckich w Prusach, Olsztyn 1994.
Wrzesiński Wojciech, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939, Olsztyn 1973.