Związek Obrony Kresów Zachodnich

Związek Obrony Kresów Zachodnich
Rodzaj organizacji	organizacja polonijna
Profil działalności	obrona i reprezentowanie interesów Polaków w Niemczech
Rok założenia	1922

Związek Obrony Kresów Zachodnich - organizacja polska założona w 1921 roku w Poznaniu, kierująca kontaktami Polaków w kraju ze stowarzyszeniami polskimi w Niemczech. W 1934 roku Związek Obrony Kresów Zachodnich został przekształcony w Polski Związek Zachodni.

Historia

Organizacja powstała z inicjatywy działaczy Komitetu Obrony Górnego Śląska. Struktura organów władzy przedstawiała się następująco:

• Zjazd Delegatów
• Rada Naczelna
• Komisja Rewizyjna
• Zarząd Główny
• Dyrekcja - organ wykonawczy Zarządu Głównego

Stanowisko dyrektora Zarządu Głównego do 1934 roku piastował Mieczysław Korzeniewski. Zastąpił go Kazimierz Stamirowski.

W 1923 roku organizacja mogła się poszczycić liczbą 19 133 członków. Dziesięć lat później Związek Obrony Kresów Zachodnich skupiał 37 903 członków. W 1929 roku organizacja przyczyniła się do powstania Światowego Związku Polaków z Zagranicy. Organem prasowym był kwartalnik "Strażnica Zachodnia", przemianowany w 1934 roku na "Front Zachodni".

Cele i zadania organizacji

Głównym celem była opieka nad ludnością polską w Niemczech. Związek miał się skupić na utrzymaniu oraz powiększaniu stanu posiadania, obronie praw narodowych, gospodarczych. Inicjował formy działalności kulturalno-oświatowej (koncerty, obchody rocznicowe, kursy teatrów ludowych, prelekcje), zmierzając jednocześnie do wzrostu poziomu świadomości obywatelskiej. Organizacja przyznawała również stypendia naukowe, skierowane w dużej mierze do osób gotowych podjąć pracę nauczyciela w szkołach polskich na terenie Prus Wschodnich. Stypendystami Związku Obrony Kresów Zachodnich byli m.in. Wiktor Skąpski i Konrad Smolarczyk, nauczyciele w Katolickiej Szkole Polskiej w Olsztynie, a także Seweryn Piątek, późniejszy nauczyciel Katolickiej Szkoły Polskiej w Nowej Kaletce. Z myślą o polskich dzieciach podjęto akcję organizowania kolonii letnich.

Działalność

W październiku 1925 roku do Olsztyna przybył przedstawiciel Związku Obrony Kresów Zachodnich, który uczestniczył w naradzie poświęconej dalszym losom Mazurskiego Banku Ludowego. Udział reprezentanta Związku podkreślał rolę, jaką przykładano do ożywienia działalności polskich placówek gospodarczych na Mazurach. Niemniej ważną kwestią było sprostanie zapotrzebowaniu na kredyty ze strony chłopów. Rolnictwo wymagało nieustannych inwestycji, a zacofanie w tej kwestii stało się dostrzegalne właśnie na obszarze Mazur. Związek Obrony Kresów Wschodnich nie doceniał znaczenia polskich placówek kredytowych na terenie Prus Wschodnich. 28 lutego 1925 roku Bank Ludowy w Olsztynie zwrócił się z wnioskiem o udzielenie kredytu, który zostałby przeznaczony na pożyczki dla polskich rolników. Jednak przedstawiciele Związku Obrony Kresów Zachodnich wyrazili swoje wątpliwości, ostrzegając przed pochopnymi pożyczkami, udzielanymi polskim placówkom kredytowym w Prusach Wschodnich.

Ostatecznie polskie placówki gospodarcze podporządkowane zostały Związkowi Polaków w Niemczech. Negatywne uwagi działaczy Związku dotyczące aktywności ruchu polskiego na Mazurach wynikały w znacznym stopniu ze zbytniej ufności w stosunku do doniesień osób, nierzadko skonfliktowanych z terenowymi organizacjami mazurskimi. Bez wątpienia bardziej lub mniej uzasadnione zarzuty doprowadziły do przerzucenia całej winy za niepowodzenia ruchu polskiego na barki Zjednoczenia Mazurskiego. Był to jeden z wielu symptomów kryzysu organizacji polskich w Prusach Wschodnich.

W 1933 roku, jeszcze przed podpisaniem polsko-niemieckiego paktu o nieagresji, podjęto próby wznowienia oraz rozszerzenia działalności kółek przysposobienia rolniczego. 7 października 1933 roku do Olsztyna przybył radca Wielkopolskiej Izby Rolniczej w Poznaniu. Zjawił się on na Warmii z polecenia Związku Obrony Kresów Zachodnich. Jego zadanie polegało na zorganizowaniu zalążków kółek rolniczych. 8 października w Sztumie odbyło się zebranie organizacyjne kółek, w którym uczestniczyło około 20 osób.

Osoby związane z organizacją

• Bernard Żbik - pochodzący z Purdy poeta ludowy, folklorysta i działacz warmiński

Zobacz też

• Związek Mniejszości Narodowych

Bibliografia

• Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
  
• Bystrzycki Piotr,Działdowszczyzna w latach II Rzeczypospolitej. Życie społeczno-polityczne, Olsztyn 1997.
  
• Mroczko Marian, Związek Obrony Kresów Zachodnich 1921-1934. Powstanie i działalność, Gdańsk 1977.
  
• Szostakowska Małgorzata, Konsulaty polskie w Prusach Wschodnich w latach 1920-1939, Olsztyn 1990.
  
• Wrzesiński Wojciech, Polski ruch narodowy w Niemczech 1922-1939, Poznań 1970.
  
• Wrzesiński Wojciech, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939, Olsztyn 1973.
  
• Strażnica Zachodnia. Dwutygodnik Związku Obrony Kresów Zachodnich [10.10.2014]