Rezerwat Dęby Napiwodzkie

Rezerwat przyrody Dęby Napiwodzkie
Rezerwat Dęby Napiwodzkie – tablica informacyjna przed wejściem do rezerwatu. Fot. ze zbiorów autora.
Rodzaj rezerwatu	leśny
Państwo	Polska
Data utworzenia	1989 r.
Powierzchnia	37,11 ha ha
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Rezerwat przyrody Dęby Napiwodzkie
Położenie na mapie Polski Rezerwat przyrody Dęby Napiwodzkie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Rezerwat przyrody Dęby Napiwodzkie – rezerwat utworzony na mocy Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dn. 11 maja 1989 r. ("Monitor Polski", nr 17, poz. 120). Jest to rezerwat leśny (fitocenotyczny), zajmujący obszar 37,11 ha. Przedmiotem ochrony są w nim zbiorowiska leśne wykształcone w postaci grądu, łęgu jesionowo-olszowego i boru mieszanego.

Rezerwat Dęby Napiwodzkie

Rezerwat Dęby Napiwodzkie

 

Fizjogeografia terenu i szata roślinna

Rezerwat przyrody Dęby Napiwodzkie położony jest na terenie Nadleśnictwa Jedwabno, w odległości około 5 km na południowy zachód od miejscowości Jedwabno (powiat szczycieński). Centralną część rezerwatu stanowi dobrze wyodrębniony, ciągnący się południkowo, subglacjalny wał ozowy wysokości około 10 m. Oz otoczony jest obniżeniami z licznymi rowami odwadniającymi, odprowadzającymi nadmiar wód do przepływającej bezpośrednio po wschodniej stronie rezerwatu rzeki Czarnej.

Największą część rezerwatu (wyniesienia) zajmuje zbiorowisko grądu zaliczone do odmiany subatlantyckiej (Stellario-Carpinetum), mimo że obszar ten położony jest poza naturalnym zasięgiem występowania buka. W wydzieleniach leśnych porośniętych przez to zbiorowisko występują liczne pomnikowe dęby, w wieku 300-350 lat oraz stare, około 200-letnie sosny. Niewielki fragment rezerwatu w jego północno-zachodniej części zajmuje bór mieszany pochodzenia antropogenicznego, na żyznym siedlisku lasu świeżego. Najbardziej oddalone od wału ozowego, położone w obniżeniach terenowych, zewnętrzne części rezerwatu zajmuje łęg jesionowo-olszowy (Fraxino-Alnetum) z olszami w wieku od 45-95 lat.

Zwierzęta

Mimo że rezerwat Dęby Napiwodzkie położony jest w odległości zaledwie 300 m od szosy Jedwabno–Nidzica, to stanowi teren dość odludny, na którym schronienie znajduje wiele gatunków zwierząt. Łącznie stwierdzono tu bytowanie 17 gatunków ssaków, 68 ptaków, 4 gadów, 4 płazów oraz 25 motyli. Wśród nich znajdują się gatunki bardzo rzadkie, zagrożone w Polsce i Europie (m.in. wilk, wydra, bóbr).

Rośliny

Dotychczas w rezerwacie Dęby Napiwodzkie i na terenie proponowanym do włączenia do rezerwatu stwierdzono 20 gatunków mszaków i 215 gatunków roślin naczyniowych. Występują tu m.in. gatunki objęte ścisłą ochroną: lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko i podkolan biały. Ochroną częściową objęte są rośliny takie jak: kopytnik pospolity, konwalia majowa, kruszyna pospolita i marzanka wonna. Obecne w rezerwacie są także rzadkie w skali kraju: czartawa drobna, skrzyp zimowy, gwiazdnica długolistna i konietlica łąkowa.

Grzyby

W rezerwacie Dęby Napiwodzkie wyróżniono dotychczas ponad 100 gatunków porostów (grzybów zlichenizowanych). Ten stosunkowo niewielki obszar zabezpiecza populacje wielu rzadkich w kraju gatunków. Oprócz 14 gatunków chronionych oraz porostów zagrożonych wymarciem w skali kraju (36 gatunków) odnotowano tu liczną grupę taksonów charakterystycznych dla dobrze zachowanych zbiorowisk leśnych, w tym 14 gatunków mających status wskaźników niżowych lasów puszczańskich.

Szczególnie interesująca jest lichenobiota starych dębów obejmująca wiele gatunków bardzo rzadkich w kraju. Jest to m.in. pałecznik (Calicium adspersum), jaskrawiec złotawy (Caloplaca lucifuga), trzonecznica zielonawa (Chaenotheca phaeocephala), jasenka ziarnista (Cliostomum corrugatum) i otwornica żółtawa (Pertusaria flavida). W rezerwacie występuje granicznik płucnik (Lobaria pulmonaria), dla którego leśnicy wyznaczyli strefę ochrony. Na szczególną uwagę zasługuje gatunek z rodzaju brunatka – Buellia violaceofusca, podany niedawno jako nowy dla bioty krajowej (z jednego stanowiska na Pojezierzu Kaszubskim), a w rezerwacie Dęby Napiwodzkie stwierdzony w 2012 r. Obficie występuje również pawężnica łuseczkowata (Peltigera praetextata), porost objęty ścisłą ochroną i wymierający w kraju (kategoria EN na czerwonej liście).

Dotychczas nie prowadzono szczegółowych badań grzybów wielkoowocnikowych występujących w rezerwacie. Na starych dębach częstym gatunkiem jest ozorek dębowy (Fistulina hepatica). W rezerwacie stwierdzono rzadkie i zagrożone w skali kraju gatunki z czerwonej listy: trzęsaka listkowatego (Tremella foliacea) i boczniaka łyżkowatego (Pleurotus pulmonarius).

Ciekawostki

Rezerwat Dęby Napiwodzkie jest jednym z ogniw potencjalnego, specjalnego obszaru ochrony siedlisk Ostoja Napiwodzko-Ramucka w ramach programu Natura 2000 (kod PLH280026).

Zobacz też

pl.wikipedia.org, Rezerwat przyrody Dęby Napiwodzkie [21.04.2014]

Bibliografia

Chudyba Henryk, Endler Zbigniew, Przyroda projektowanego rezerwatu Ostańce Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej, "Chrońmy Przyrodę Ojczystą" 1987, nr 2, s. 52-61.
Dąbrowski Stanisław, Polakowski Benon, Wołos Lucjan, Obszary chronione i pomniki przyrody województwa warmińsko-mazurskiego, Olsztyn 1999.
Kubiak Dariusz, Zalewska Anna, Fiedorowicz Grzegorz, Porosty i grzyby wielkoowocnikowe na tle zbiorowisk leśnych południowej Warmii i Mazur, [w:] Dziedzictwo przyrodnicze Warmii, Mazur i Powiśla. Przewodnik do warsztatów terenowych 56. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Botanicznego pt. "Interdyscyplinarne i aplikacyjne znaczenie nauk botanicznych", red. Hanna Ciecierska, Czesław Hołdyński, Olsztyn 24-30 czerwca 2013 r., s.181-191.
Plan Ochrony Rezerwatu Przyrody "Dęby Napiwodzkie", [w:] Rozporządzenie Wojewody Warmińsko-Mazurskiego nr 45 z dnia 8 listopada 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia planów ochrony dla rezerwatów przyrody. Załącznik nr 15., Dziennik Urzędowy Województwa Warmińsko-Mazurskiego nr 190., poz. 2673.