Gady: Różnice pomiędzy wersjami
(→Turystyka) |
(→Dzieje miejscowości) |
||
| Linia 39: | Linia 39: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | + | ||
W 1909 r. w czasie mroźnej zimy wilki podchodziły do samej wsi. Poczta z jedynym we wsi telefonem powstała w 1930 roku i funkcjonowała do 1945 r. W 1933 r. do wsi doprowadono prąd elektryczny. W tym okresie we wsi było dwóch kowali, dwóch cieśli, trzech murarzy i zdunów, dwóch fryzjerów, pojednym stolarzu, krawcu, młynarzu i mechaniku, W 1938 r. pojawiło się w Gadach pierwsze auto - włascicielem był Lindenblat. Po drugiej wojnie przez długi okres jedyne auto (stara warszawa) nalezało do Certy. W 1939 wybudowano utwardzona drogę z Gad do Barczewka. W styczniu 1945 r., 23. i 27. przez wieś przetoczył się front, w wyniku działań wojennych wieś została częsciowo zniszczona. | W 1909 r. w czasie mroźnej zimy wilki podchodziły do samej wsi. Poczta z jedynym we wsi telefonem powstała w 1930 roku i funkcjonowała do 1945 r. W 1933 r. do wsi doprowadono prąd elektryczny. W tym okresie we wsi było dwóch kowali, dwóch cieśli, trzech murarzy i zdunów, dwóch fryzjerów, pojednym stolarzu, krawcu, młynarzu i mechaniku, W 1938 r. pojawiło się w Gadach pierwsze auto - włascicielem był Lindenblat. Po drugiej wojnie przez długi okres jedyne auto (stara warszawa) nalezało do Certy. W 1939 wybudowano utwardzona drogę z Gad do Barczewka. W styczniu 1945 r., 23. i 27. przez wieś przetoczył się front, w wyniku działań wojennych wieś została częsciowo zniszczona. | ||
| − | + | ||
| − | + | W 1992 roku zamknięta została miejscowa szkoła. | |
| + | |||
We wsi jest sklep spożywczy, przystanek autobusowy (przy przystanku leży kamień z tablicą wstawioną w 2009 r., upamiętniającą 640-letnią historię wsi), Ośrodek Rzemiosł Zapomnianych, dwa gospodarstwa agroturystyczne. | We wsi jest sklep spożywczy, przystanek autobusowy (przy przystanku leży kamień z tablicą wstawioną w 2009 r., upamiętniającą 640-letnią historię wsi), Ośrodek Rzemiosł Zapomnianych, dwa gospodarstwa agroturystyczne. | ||
| − | + | ||
| − | + | Wieś początkowo nosiła nazwę ''Hoenveltcz''. Od imienia zasadźcy wsi - Prus Gedethena, została przemianowana na Gedden (nazwa zaczęła funkcjonować od 1405 roku). Dopiero w 1879 roku spotykamy nazwę Gady. Miejscowość została założona w 1369 roku. Akt lokacyjny został wystawiony przez biskupa [[Jan Stryprock| Jana Stryprocka]]. Nadanie na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] obejmowało obszar 44 łanów. | |
| − | Wieś początkowo nosiła nazwę ''Hoenveltcz''. Od imienia zasadźcy wsi - Prus Gedethena, została przemianowana na Gedden (nazwa zaczęła funkcjonować od 1405 roku). Dopiero w 1879 roku spotykamy nazwę Gady. Miejscowość została założona w 1369 roku. | ||
W [[okres międzywojenny w Prusach Wschodnich|okresie międzywojennym]] w miejscowości działała polska biblioteka oraz [[Koło Związku Polaków w Niemczech w Gadach|Koło Związku Polaków w Niemczech]]. | W [[okres międzywojenny w Prusach Wschodnich|okresie międzywojennym]] w miejscowości działała polska biblioteka oraz [[Koło Związku Polaków w Niemczech w Gadach|Koło Związku Polaków w Niemczech]]. | ||
W miejscowości działa sklep spożywczy i przystanek autobusowy, obok którego ułożono kamień z tablicą upamiętniającą jubileusz 640-lecia Gadów, który przypadł na 2009 rok. | W miejscowości działa sklep spożywczy i przystanek autobusowy, obok którego ułożono kamień z tablicą upamiętniającą jubileusz 640-lecia Gadów, który przypadł na 2009 rok. | ||
Wersja z 22:47, 13 gru 2013
| Gady | |
| | |
 Gady. Neogotycka kapliczka z 1931 roku
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Dywity |
| Liczba ludności (2010) | 301 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Gady | |
| Położenie na mapie Polski  Gady | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Gady ( niem. Jadden) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim,w gminie Dywity. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 301 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Rajmund Antosiak[1].
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Gmina Dywity jest leży na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości ok. 13 km na północ od Olsztyna.
Dzieje miejscowości
W 1909 r. w czasie mroźnej zimy wilki podchodziły do samej wsi. Poczta z jedynym we wsi telefonem powstała w 1930 roku i funkcjonowała do 1945 r. W 1933 r. do wsi doprowadono prąd elektryczny. W tym okresie we wsi było dwóch kowali, dwóch cieśli, trzech murarzy i zdunów, dwóch fryzjerów, pojednym stolarzu, krawcu, młynarzu i mechaniku, W 1938 r. pojawiło się w Gadach pierwsze auto - włascicielem był Lindenblat. Po drugiej wojnie przez długi okres jedyne auto (stara warszawa) nalezało do Certy. W 1939 wybudowano utwardzona drogę z Gad do Barczewka. W styczniu 1945 r., 23. i 27. przez wieś przetoczył się front, w wyniku działań wojennych wieś została częsciowo zniszczona.
W 1992 roku zamknięta została miejscowa szkoła.
We wsi jest sklep spożywczy, przystanek autobusowy (przy przystanku leży kamień z tablicą wstawioną w 2009 r., upamiętniającą 640-letnią historię wsi), Ośrodek Rzemiosł Zapomnianych, dwa gospodarstwa agroturystyczne.
Wieś początkowo nosiła nazwę Hoenveltcz. Od imienia zasadźcy wsi - Prus Gedethena, została przemianowana na Gedden (nazwa zaczęła funkcjonować od 1405 roku). Dopiero w 1879 roku spotykamy nazwę Gady. Miejscowość została założona w 1369 roku. Akt lokacyjny został wystawiony przez biskupa Jana Stryprocka. Nadanie na prawie chełmińskim obejmowało obszar 44 łanów.
W okresie międzywojennym w miejscowości działała polska biblioteka oraz Koło Związku Polaków w Niemczech.
W miejscowości działa sklep spożywczy i przystanek autobusowy, obok którego ułożono kamień z tablicą upamiętniającą jubileusz 640-lecia Gadów, który przypadł na 2009 rok.
Kultura
Od 2005 roku w miejscowości działa Stowarzyszenie ''Nasze Gady'', skupiające się na odkrywaniu i promowaniu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego regionu. W związku z działalnością statutową Stowarzyszenie wydaje publikacje poświęcone historii i kulturze regionu. Organizuje również cyklicznie m.in. Festyn Archeologiczny. W Gadach działa również filia Gminnego Ośrodka Kultury w Dywitach - Ośrodek Rzemiosł Zapomnianych.
Turystyka
- We wsi działają dwa gospodarstwa agroturystyczne, w miejscowości istnieje również możliwość przejścia z przewodnikiem Szlakiem Średniowiecznej Granicy
- Zielony szlak rowerowy o długości 27 km - przebieg trasy: Dywity-Różnowo-Sętal-Gady-Dywity
Zabytki
- Zachowane przykłady zabudowy z czerwonej cegły z przełomu XIX i XX wieku. Architekturę uzupełniają współczesne domy. W wsi znajduje się pamiątkowy głaz, ustawiony w 2009 r. w czasie obchodów 640 jubileuszu lokacji wsi, kamienny żółw i kamienna "baba pruska" (wykonane w czasie festynu archeologicznego w 2008 r. We wsi znajdują się dwie murowane, warmińskie kapliczki, dwa drewniane, przydrożne krzyże oraz jeden krzyż metalowy, przystanek autobusowy, sklep i świetlica, a także stylowe, drewniane drogowskazy.
- Neobarokowa kapliczka w środku wsi przy posesji nr 48 (N 53,877159o; E 20,579715o), wzniesiona w połowie XVIII w., z krucyfiksem i figurą Najświętszej Maryi Panny. W 1927 roku kapliczkę gruntownie wyremontowała rodzina Certów, dlatego w niektórych wydawnictwa niemieckich określana jest nazwa "Certas Kapelle". Tak jk i dawniej tak i obecnie przy tej kapliczce odbywają się "majowe" (modlitwy maryjne w maju). W 1966 roku kapliczka była w zym stanie, z widocznymi jeszcze zniszczemniami od kul. W maju tego roku kapliczka została otynkowana i wyremontowana, wykonano daszek z cegieł i wstawiono nowe ramy, choragiewka metalowa została odnowiona (z datą 1929), została także zakupiona figura Matki Bożej.
- Kapliczka warmińska przy wjeździe do wsi od strony Słupów, z rzeźbą św. Józefa, krucyfiksem i chorągiewką z datą 1929.
- Kapliczka przydrożna zlokalizowana za wsią przy drodze powiatowej do Olsztyna. Została wybudowana w 1931 roku.
- Zabytkowy dzwon znajdujący się na terenie prywatnej posesji. Dzwon z datą 1815 został ufundowany przez mieszkańców wsi jako wotum błagalne podczas panującej wówczas zarazy bydła.
- Kamienie graniczne, ułożone wzdłuż widocznego po dziś dzień rowu granicznego, oddzielającego Gady, Tęguty i Barczewko.
- Stary krzyż drewniany zlokalizowany przy drodze z Gadów do Barczewka.
Bibliografia
- Gady: nasza mała ojczyzna 1369-2009, red. Teresa Kosińska,Gady 2009.
- Jadwiszczak Andrzej S., Klimek Robert, Kosińska Teresa, Warmia znana i nieznana: Ługwałd, Spręcowo, Sętal, Nowe Włóki, Plutki, Gradki, Tuławki, Gady, Frączki, Studzianka, Derc, Barczewko, Maruny, Gady 2011.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu:12.12.2013]
- Genealogy.net [data dostępu:12.12.2013]
- Dom Warmiński [data dostępu:12.12.2013]
- Nasze Gady [data dostępu:12.12.2013]
- Ośrodek Rzemiosł Zapomnianych [data dostępu:12.12.2013]
- Wikipedia: Gady [data dostępu:12.12.2013]
Przypisy
- ↑ http://bip.warmia.mazury.pl/dywity_gmina_wiejska/170/299/Solectwa/ [data dostępu: 4.12.2013]
Zobacz też
...
