Januszewo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 274<ref>Łącznie Januszewo, | + | |liczba ludności = 274<ref>Łącznie: Januszewo, Boleszów i Brusiny Małe.</ref> |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Januszewo ''' (niem. ''Januschau'') – | + | ''' Januszewo ''' (niem. ''Januschau'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Susz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Susz]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 274 mieszkańców (łącznie z osadami [[Boleszów]] i [[Brusiny Małe]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Agnieszka Słodowska]]<ref>http://bip.susz.sisco.info/?id=1739 [ | + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 274 mieszkańców (łącznie z osadami [[Boleszów]] i [[Brusiny Małe]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Agnieszka Słodowska]]<ref>[http://bip.susz.sisco.info/?id=1739 Gmina Susz, BIP] [05.03.2014]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], na południe od [[Jezioro Januszewskie|Jeziora Januszewskiego]], 18 km na północ od [[Iława|Iławy]] i 9,5 km na wschód od [[Susz| | + | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], na południe od [[Jezioro Januszewskie|Jeziora Januszewskiego]], 18 km na północ od [[Iława|Iławy]] i 9,5 km na wschód od [[Susz|Susza]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1312. W tym czasie miejscowość miała charakter niewielkiej leśnej osady. Pierwotnie na tym obszarze istniał warowny gród oraz pruska osada. W 1362 roku kapituła pomezańska wystawiła akt lokacyjny na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. Obszar wsi obejmować miał 67 włók. 8 włók otrzymał zasadźca, a 4 zostały przeznaczone na wyposażenie kościoła. Miejscowa świątyni musiała zostać zatem wybudowana przez 1362 rokiem. Kościół uległ zniszczeniu w XV wieku i nie został odbudowany. Po 1466 roku Januszewo wchodziło w skład parafii z siedzibą w [[Olbrachtówko|Olbrachtówku]]. W XVII wieku nowymi właścicielami wsi był rodzina | + | Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1312. W tym czasie miejscowość miała charakter niewielkiej leśnej osady. Pierwotnie na tym obszarze istniał warowny gród oraz [[Prusowie|pruska]] osada. W 1362 roku kapituła pomezańska wystawiła akt lokacyjny na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. Obszar wsi obejmować miał 67 włók. 8 włók otrzymał zasadźca, a 4 zostały przeznaczone na wyposażenie kościoła. Miejscowa świątyni musiała zostać zatem wybudowana przez 1362 rokiem. Kościół uległ zniszczeniu w XV wieku i nie został odbudowany. |
| + | |||
| + | Po 1466 roku Januszewo wchodziło w skład parafii z siedzibą w [[Olbrachtówko|Olbrachtówku]]. W XVII wieku nowymi właścicielami wsi był rodzina von Auerswald, która wzniosła dwukondygnacyjny pałac otoczony rozległym parkiem. W kolejnym stuleciu Januszewo zostały zakupione przez polskiego szlachcica Ostrowskiego herbu Topór. Ostrowski przebudował pałac, wzniósł zabudowania dworskie, kuźnię, szkołę oraz cegielnię. Na początku XIX wieku majątek stał się własnością [[Karl Wilhelm von Besser| Karla Wilhelma von Bessera]], który dokonał ponownej przebudowy pałacu, tym razem w stylu późnobarokowym. | ||
[[File:Pałac od strony parku. Początek XX wieku.jpg|thumb|300px|left|Pałac od strony parku. Początek XX wieku]] | [[File:Pałac od strony parku. Początek XX wieku.jpg|thumb|300px|left|Pałac od strony parku. Początek XX wieku]] | ||
| − | W 1873 roku szambelan [[Elard von Oldenburg]] zakupił Januszewo oraz folwarki: [[Solniki]], [[Zabłocie]] i [[Boleszów]]. W 1885 stał się również właścicielem dóbr | + | W 1873 roku szambelan [[Elard von Oldenburg]] zakupił Januszewo oraz folwarki: [[Solniki]], [[Zabłocie]] i [[Boleszów]]. W 1885 roku stał się również właścicielem dóbr w Brusinach. Oldenburg założył w swoim majątku hodowlę owiec rasy merynos. Na początku XX stulecia dokonał kolejnej przebudowy pałacu, dobudowując neobarokowe skrzydło. Po jego śmierci w 1937 roku Januszewo trafiło w ręce wnuka – [[Heinfried von Lehndorff|Heinfrieda von Lehndorffa]]. Był on synem Marii von Oldenburg i właściciela [[Sztynort|Sztynortu]], grafa [[Heinrich von Lehndorff|Heinricha von Lehndorffa]]. |
| − | Heinfried brał udział w spisku antyhitlerowskim grafa [[Klaus Schenk-Staufenberg|Klausa Schenka-Staufenberga]]. Po nieudanym zamachu na Hitlera | + | Heinfried brał udział w spisku antyhitlerowskim grafa [[Klaus Schenk-Staufenberg|Klausa Schenka-Staufenberga]]. Po nieudanym zamachu na Hitlera Heinfried został aresztowany, a następnie powieszony w 1944 roku. Jego młodszy brat Hans, lekarz pracujący w Królewcu, powrócił po 1945 roku do Januszewa. Przez kolejne dwa lata pracował jako jedyny w okolicy lekarz w szpitalu zakaźnym w Suszu. W 1947 roku wyjechał do Niemiec, gdzie w latach 1950-1974 pełnił funkcję naczelnego lekarza w Bad Godesberg koło Bonn. |
[[File:Pałac w Januszewie. 2009.jpg|thumb|300px|left|Pałac w Januszewie. 2009]] | [[File:Pałac w Januszewie. 2009.jpg|thumb|300px|left|Pałac w Januszewie. 2009]] | ||
| − | Majątek w Januszewie po zakończeniu | + | Majątek w Januszewie po zakończeniu II wojny światowej został przekształcony w PGR. W pałacu działała szkoła i Klub Rolnika. Część budynku zaadaptowano na mieszkania dla pracowników PGR-u. W latach 70. XX wieku PGR przekształcono w Państwowy Zakład Hodowli Zarodowej w Januszewie. W 1975 roku podjęte zostały próby przywrócenia świetności pałacowi. Upadek PGR-u w 1994 roku przerwał ciągnące się przez kolejne lata prace remontowe. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła: | ||
| + | *1817 – 205 osób, 23 domy | ||
| + | *1831 – 208 osób, 15 domów | ||
| + | *1864 – 204 osoby, 10 domów | ||
| + | *1871 – 188 osób, 10 domów | ||
| + | *1885 – 192 osoby, 11 domów | ||
| + | *1895 – 204 osoby, 13 domów | ||
| + | *1905 – 228 osób, 11 domów | ||
== Religia == | == Religia == | ||
Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Redakach|parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Redakach]]. | Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Redakach|parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Redakach]]. | ||
| Linia 72: | Linia 62: | ||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Elard von Oldenburg-Januschau]] ( | + | *[[Elard von Oldenburg-Januschau]] (1855–1937) – konserwatywny polityk pruski, w latach 1898–1910 i 1930–1933 poseł do Reichstagu; właściciel Januszewa i [[Bezledy|Bezled]] |
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[lkwim:Pałac w Januszewie| | + | *[[lkwim:Pałac w Januszewie|pałac w Januszewie]] |
| − | * | + | *park pałacowy |
| − | * | + | *dawny budynek gospodarczy, obecnie kaplica |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| + | == Zobacz też == | ||
| + | *[[Januszewo (gmina Biskupiec)]] | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | ''Iława. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.<br/> | ||
| + | Niesiobędzki Wiesław, ''Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne'', wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.<br/> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Susz, [http://bip.susz.sisco.info/?id=539| Gmina Susz, BIP] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | Plan odnowy miejscowości Januszewo, [http://bip.susz.sisco.info/?id=539| Gimna Susz, BIP] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#284/pl/i/januszewo_-_zabytkowy_zespol_palacowy| ciekawemazury.pl][05.03.2014]<br/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Susz (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] |
Wersja z 21:53, 1 lis 2014
| Januszewo | |
| | |
 Januszewo. Pałac w początkach XX wieku
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Susz |
| Liczba ludności (2010) | 274[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Januszewo | |
| Położenie na mapie Polski  Januszewo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Januszewo (niem. Januschau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Susz. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 274 mieszkańców (łącznie z osadami Boleszów i Brusiny Małe). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Agnieszka Słodowska[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na południe od Jeziora Januszewskiego, 18 km na północ od Iławy i 9,5 km na wschód od Susza.
Dzieje miejscowości
Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1312. W tym czasie miejscowość miała charakter niewielkiej leśnej osady. Pierwotnie na tym obszarze istniał warowny gród oraz pruska osada. W 1362 roku kapituła pomezańska wystawiła akt lokacyjny na prawie chełmińskim. Obszar wsi obejmować miał 67 włók. 8 włók otrzymał zasadźca, a 4 zostały przeznaczone na wyposażenie kościoła. Miejscowa świątyni musiała zostać zatem wybudowana przez 1362 rokiem. Kościół uległ zniszczeniu w XV wieku i nie został odbudowany.
Po 1466 roku Januszewo wchodziło w skład parafii z siedzibą w Olbrachtówku. W XVII wieku nowymi właścicielami wsi był rodzina von Auerswald, która wzniosła dwukondygnacyjny pałac otoczony rozległym parkiem. W kolejnym stuleciu Januszewo zostały zakupione przez polskiego szlachcica Ostrowskiego herbu Topór. Ostrowski przebudował pałac, wzniósł zabudowania dworskie, kuźnię, szkołę oraz cegielnię. Na początku XIX wieku majątek stał się własnością Karla Wilhelma von Bessera, który dokonał ponownej przebudowy pałacu, tym razem w stylu późnobarokowym.
W 1873 roku szambelan Elard von Oldenburg zakupił Januszewo oraz folwarki: Solniki, Zabłocie i Boleszów. W 1885 roku stał się również właścicielem dóbr w Brusinach. Oldenburg założył w swoim majątku hodowlę owiec rasy merynos. Na początku XX stulecia dokonał kolejnej przebudowy pałacu, dobudowując neobarokowe skrzydło. Po jego śmierci w 1937 roku Januszewo trafiło w ręce wnuka – Heinfrieda von Lehndorffa. Był on synem Marii von Oldenburg i właściciela Sztynortu, grafa Heinricha von Lehndorffa.
Heinfried brał udział w spisku antyhitlerowskim grafa Klausa Schenka-Staufenberga. Po nieudanym zamachu na Hitlera Heinfried został aresztowany, a następnie powieszony w 1944 roku. Jego młodszy brat Hans, lekarz pracujący w Królewcu, powrócił po 1945 roku do Januszewa. Przez kolejne dwa lata pracował jako jedyny w okolicy lekarz w szpitalu zakaźnym w Suszu. W 1947 roku wyjechał do Niemiec, gdzie w latach 1950-1974 pełnił funkcję naczelnego lekarza w Bad Godesberg koło Bonn.
Majątek w Januszewie po zakończeniu II wojny światowej został przekształcony w PGR. W pałacu działała szkoła i Klub Rolnika. Część budynku zaadaptowano na mieszkania dla pracowników PGR-u. W latach 70. XX wieku PGR przekształcono w Państwowy Zakład Hodowli Zarodowej w Januszewie. W 1975 roku podjęte zostały próby przywrócenia świetności pałacowi. Upadek PGR-u w 1994 roku przerwał ciągnące się przez kolejne lata prace remontowe.
Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła:
- 1817 – 205 osób, 23 domy
- 1831 – 208 osób, 15 domów
- 1864 – 204 osoby, 10 domów
- 1871 – 188 osób, 10 domów
- 1885 – 192 osoby, 11 domów
- 1895 – 204 osoby, 13 domów
- 1905 – 228 osób, 11 domów
Religia
Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Redakach.
Ludzie związani z miejscowością
- Elard von Oldenburg-Januschau (1855–1937) – konserwatywny polityk pruski, w latach 1898–1910 i 1930–1933 poseł do Reichstagu; właściciel Januszewa i Bezled
Zabytki
- pałac w Januszewie
- park pałacowy
- dawny budynek gospodarczy, obecnie kaplica
Przypisy
- ↑ Łącznie: Januszewo, Boleszów i Brusiny Małe.
- ↑ Gmina Susz, BIP [05.03.2014]
Zobacz też
Bibliografia
Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, ewidencja zabytków [05.03.2014]
Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Susz, Gmina Susz, BIP [05.03.2014]
Plan odnowy miejscowości Januszewo, Gimna Susz, BIP [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
ciekawemazury.pl[05.03.2014]
