Prywatna Katolicka Szkoła Powszechna w Purdzie

Prywatna Katolicka Szkoła Powszechna w Purdzie
Świadectwo odejścia Bernharda Kensbocka ze szkoły polskiej w Purdzie, źródło: Purda [27.03.2014]
Data założenia:	18.12.1930
Poziom szkoły:	podstawowy
Adres:	Purda

Prywatna Katolicka Szkoła Powszechna w Purdzie – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w Prusach Wschodnich. Powstała w 1930 r. i działała do 1939 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był nauczyciel Paweł Jasiek.

Historia

W okresie plebiscytu w Purdzie od 3 do 11 lipca istniała szkoła polska. Uczył w niej Teodor Wojciechowski, nauczyciel z Wielkopolski. Dopiero dziesięć lat później zorganizowano szkołę, która funkcjonowała dziewięć lat. Otwarto ją 18.12.1930 r. Pierwszym kierownikiem został Paweł Jasiek. Uczył on początkowo sześcioro dzieci. Z czasem do szkoły chodziło już osiemnastu uczniów. Nauczyciel Jasiek urządził klasę szkolną w gabinet przyrodniczo-geograficzny, co również zainteresowało i zachwyciło wizytatora dr Franza Pasternacka. W lipcu 1931 r. szkołę opuścił Paweł Jasiek, gdyż otrzymał nominację na stanowisko zastępcy kierownika [[ |Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię]]. Na jego miejsce powołano nauczyciela Mieczysława Oelberga. Oelberg w 1932 r. zorganizował dzieciom polskim Święto Dziecka w Purdzie. W marcu 1933 r. zdemolowano izbę szkolną. Policja umorzyła śledztwo z powodu braku dowodów. Nauczyciel Oelberg poczuł się zastraszony i prosił o zwolnienie z pracy w Niemczech. Jego prośba została spełniona dopiero w 1936 r. Wtedy to na kierownika szkoły powołano Piotra Galusika. Galusik uczył tylko do maja 1936 r. Z powodu odmowy przyjęcia propozycji pracy w szkole niemieckiej, został przez władze niemieckie pozbawiony prawa nauczania w Niemczech. Do szkoły polskiej w Purdzie skierowano Tadeusza Pezałę, nauczyciela który przybył z Zakrzewa. Pezała w szkole zastał 13 dzieci i objął nad nimi opiekę. Zainteresował miejscową młodzież sportem, ćwiczył z nią pływanie i gry zespołowe. Ożywił tym samym działalność drużyny harcerskiej i Towarzystwa Młodzieży. Sporo uwagi poświęcał czytelnictwu książek i wspólnemu słuchaniu audycji radiowych nadawanych z Polski. Lubił teatr amatorski i miał zdolności manualne. Był członkiem Związku Polaków w Niemczech i Towarzystwa Nauczycieli Polskich oraz amatorskiego teatrzyku kukiełkowego „Bajka". Z zespołem teatralnym objeżdżał wsie warmińskie i mazurskie dając przedstawienia dla dzieci i młodzieży. 25.08.1939 r. Tadeusz Pezała został aresztowany przez gestapo i osadzony przejściowo w więzieniu w Olsztynie, a następnie w Olsztynku, skąd przetransportowano go do obozu w Hohenbruch. Szkoła polska w Purdzie została zamknięta.

Cele i zadania

Szkoła działała na podstawie Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim, która weszła w życie 21 lutego 1929r.

Kadra pedagogiczna

Kierownikami i jednocześnie nauczycielami szkoły byli:

• Paweł Jasiek
• Mieczysław Oelberg
• Piotr Galusik
• Tadeusz Pezała.

Osiągnięcia

W szkole w Purdzie 09.06.1937 r. odbywała się kwartalna konferencja regionalna dla nauczycieli szkół polskich. Była to forma dokształcania. Konferencja składała się z lekcji pokazowej, referatu i dyskusji. Nauczyciel Tadeusz Pezała wygłosił referat, przeprowadził lekcje oraz omówił plan czteroletni.

Uczniowie/Absolwenci

Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Purdzie uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. Pochodziły one z następujących rodzin: Karwackich, Kensboków, Orłowskich, Szulców, Wajnertów. W latach 1930 - 1939 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco:

• 1930 - 6 osób
• 1931 - 19 osób
• 1932 - 17 osób
• 1933 - 17 osób
• 1934 - 12 osób
• 1935 - 14 osób
• 1936 - 13 osób
• 1937 - 10 osób
• 1938 - 7 osób
• 1939 - 7 osób

Dziesięcioro absolwentów Katolickiej Szkoły Polskiej w Purdzie podjęło dalszą naukę, bądź w Niemczech bądź w Polsce. Był to największy wynik spośród wszystkich absolwentów szkół polskich na Warmii.

Ciekawostki

W Purdzie obchodzono jubileusze m.in. 30, 40 i 80-lecia szkolnictwa polskiego na Warmii, Mazurach i Powiślu. W kwietniu 1979 r. w uroczystościach brał udział m.in. Paweł Jasiek nauczyciel byłej szkoły polskiej w Purdzie.

Tablica pamiątkowa

W 1956 r. na budynku byłej szkoły polskiej w Purdzie umieszczono pamiątkową tablicę z napisem:

Tu w latach od 1930 do 1939

Mieściła się polska szkoła

Świadectwo polskości

Ziemi Warmińskiej

Obecnie w budynku po dawnej szkole polskiej w Purdzie mieści się przedszkole.

Bibliografia

Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945-1960, Warszawa 1978.

Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980.

Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929-1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.

Piotrowski Franciszek, Wspomnienia polskiego nauczyciela w Niemczech, wstęp i oprac. Filipkowski Tadeusz, Olsztyn 1996.

Radziszewska Maria, "Święto Dziecka" w polskich szkołach na Warmii (1929-1939), [w:] Dziecko w historii - wątek korczakowski, (red.) Elwira Jolanta Kryńska, Agnieszka Suplicka, Urszula Wróblewska, Białystok 2013.