Trelkowo

Trelkowo
Źródło: archipelag.ceik.eu
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Szczytno
Liczba ludności (2010)	420 (łącznie Trelkowo i Trelkówko)
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-100
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Trelkowo
Położenie na mapie Polski Trelkowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kościół w Trelkowie.
Źródło: archipelag.ceik.eu

Trelkowo (niem. Gross Schöndamerau) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Szczytno. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest na Wzgórzach Jabłońskich, w makroregionie Pojezierza Mazurskiego na granicy dwóch mezoregionów: Pojezierza Mrągowskiego i Równiny Mazurskiej. Miejscowość leży w odległości 9 km na północ od Szczytna, między drogą krajową nr 57 a drogą wojewódzką nr 600 oraz 3 km na wschód od Jeziora Sasek Wielki.

Dzieje miejscowości

W pobliżu wsi odkryto groby pochodzące z okresu kultury amfor kulistych. Wieś została założona w 1391 roku na 64 łanach, nadanych braciom Stanisławowi i Maciejowi na lokację wsi czynszowej; cztery z tych łanów przeznaczono dla kościoła, a sześć dla sołtysa. Wielu mieszkańców wsi zmarło podczas epidemii dżumy w latach 1709-1711 i do połowy XVIII wieku Trelkowo było ponownie zasiedlane. W połowie XIX wieku wieś obejmowała prawie 80 łanów. Zachował się dawny układ przestrzenny ulicówki, znajduje się tu niewielki staw. Pierwszy kościół wybudowano już pod koniec XIV wieku, kolejny w połowie XVIII wieku. W 1818 roku do parafii ewangelickiej w Trelkowie należało 9 wsi, 3 dwory i podleśniczówka; filia tej parafii znajdowała się w Jabłonce. Nowy kościół wybudowano w 1757 roku. Obecnie jest on siedzibą rzymskokatolickiej parafii pw. św. Maksymiliana Kolbe. W Trelkowie osiedlili się baptyści, którzy w latach 20. XX wieku wybudowali tu kaplicę. Po II wojnie światowej, w latach 1954 - ok. 1988 była ona użytkowana przez Kościół Adwentystów Dnia Siódmego. Wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Adolf Pasztaleniec.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:

1782 – 50 gospodarstw

1818 – 348 osób, 61 gospodarstw

1939 – 655 osób

Ludzie związani z miejscowością:

• Max Skowronnek (1868-1926) – brat Fritza i Richarda, konserwatywnych pruskich dziennikarzy i pisarzy. Max zaś był pastorem w Trelkowie i redaktorem „Pruskiego Przyjaciela Ludu” (1913-1922).

Szkolnictwo

W miejscowości działa przedszkole i szkoła podstawowa.

Zabytki:

• Kościół z 1757 roku, ogrodzony kamiennym murem, z wieżą oraz dwoma aneksami; zachowała się część dawnego wyposażenia, część gotyckich rzeźb przeniesiono stąd do Muzeum Mazurskiego w Szczytnie. W kościele także tablice upamiętniające mieszkańców wsi poległych podczas wojen napoleońskich oraz I wojny światowej.
• Pomnik poświęcony mieszkańcom wsi poległym w I wojnie światowej, przy kościele, w formie otwartej księgi.
• Kaplica baptystów z lat 1928-1929, na skraju wsi, kamienne fundamenty, część mieszkalna.
• Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, 400 m na zachód od wsi, przy polnej drodze.
• Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, 500 m na północ od wsi, przy polnej drodze, w kępie starych drzew.

Turystyka

Przez miejscowość przebiega szlak rajdu konnego "Ewita" obejmujący następującą trasę: Sasek Mały – Szymanki – Ciemna Dąbrowa – Piecuchy – Wały – Gawrzyjałki – Wyżegi – Jerominy – Chochół – Świętajno – Marksoby – Orżyny – Jabłonka – Trelkowo – Kobylocha – Piece – Sawica – Witówko – Sasek.

Ciekawostki

• We wsi realizowany jest projekt Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie pod nazwą "Archipelag - atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur".

Bibliografia:

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1-2, Olsztyn 2011.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Letkiewicz Arkadiusz, Z dziejów miasta i gminy Szczytno, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, s. 30-37.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS: stat.gov.pl [10.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków: wuoz.olsztyn.pl [10.09.2013]