Wielkie Wierzno

Wierzno Wielkie
Wierzno Wielkie. Kościół. Fot. Leinad. Źródło: Wikipedia [12.11.2013]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	braniewski
Gmina	Frombork
Liczba ludności (2010)	198
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wierzno Wielkie
Położenie na mapie Polski Wierzno Wielkie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Wierzno Wielkie (niem. Gross Rautenberg) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Frombork. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. W 2010 roku liczyła 198 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Henryk Szyrwiński.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Warmińskiej, 10 km na południowy wschód od Fromborka i 15 km na południe od Braniewa, przy granicy z powiatem elbląskim; przebiega przez nią droga krajowa nr 22 na odcinku Elbląg - granica państwowa.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała na terenach, które pod koniec XIII wieku zakupił Bartłomiej Rautenberg (50 łanów), powiększonych wkrótce przez biskupa Henryka Fleminga o kolejnych 40 łanów. Przywilej lokacyjny dla tych obszarów biskup wystawił dopiero w 1297 roku dla syna Bartłomieja, Marcina. Ten ostatni był zobowiązany do wystawienia trzech służb zbrojnych, ale przy tym otrzymał prawo do prowadzenia karczmy bez żadnych powinności. Prawdopodobnie niedługo później z części majątku Rautenberga wydzielono 60 łanów na założenie wsi czynszowej - źródła z 1304 roku informują już o sołtysie w Wierznie Wielkim. Z kolei na sąsiednich 30 łanach Rautenberga powstała wieś Wierzno Małe (około 1340 roku). Wierzno Wielkie ucierpiało podczas wojen polsko–krzyżackich w XV i na początku XVI wieku. Z tego też powodu w 1539 roku biskup Jan Dantyszek zwolnił wieś z obowiązku płacenia płużnego. W połowie XVII wieku Wierzno Wielkie było własnością jezuitów z Braniewa, którzy osadzili na 30 łanach siedmiu chłopów. Od 1712 roku wieś przeszła w ręce kapituły katedralnej, zaś po I rozbiorze Polski była to wieś królewska.

Kościół we wsi wybudowano na początku XIV wieku z kamieni polnych i cegły, wkrótce po wystawieniu przywileju; działała przy nim szkoła parafialna. Został rozbudowany na przełomie XVII i XVIII wieku, natomiast w 1845 roku całość przebudowano oraz dodano wieżę.

Przed wybuchem II wojny światowej większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 77 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, a 33 w handlu i komunikacji.

Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:

• 1783 r. - 35 gospodarstw rolnych

• 1820 r. - 194 osoby, 37 gospodarstw rolnych

• 1857 r. - 323 osoby

• 1905 r. - 496 osób

• 1933 r. - 474 osoby

• 1939 r. - 490 osób, 103 gospodarstwa domowe

Religia

We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej.

Zabytki

• kościół wybudowany w XIV wieku, przebudowany połowie XIX wieku
• cmentarz parafialny

Bibliografia

Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [2.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]