Szymon Rudnicki

Szymon Rudnicki
Szymon Rudnicki, biskup warmiński. Źródło: Commons Wikimedia
Data i miejsce urodzenia	20 października 1552 r. Rzeczyca
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1621 r. Lidzbark Warmiński
Miejsce spoczynku	Frombork

Szymon Rudnicki (ur. 20 października 1552 r. w Rzeczycy koło Gopła, zm. 4 lipca 1621 r. w Lidzbarku Warmińskim) – sekretarz koronny, biskup warmiński.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Szymon Rudnicki pochodził z rodziny szlacheckiej, osiadłej w województwie sieradzkim. Był synem kasztelana rozpierskiego. Szymon ukończył szkołę w Kaliszu. Od 1567 r. studiował w Krakowie. Jednym z jego opiekunów został Jakub Górski. Studiował również na Uniwersytetach w Bolonii i Rzymie teologię, filozofię oraz prawo kanoniczne. W tym ostatnim przyjął święcenia kapłańskie.

Praca

Szymon Rudnicki przebywając w Rzymie trafił w 1575 r. na dwór kardynała Stanisława Hozjusza. Kardynał przedstawił go papieżowi. W 1577 r. Rudnicki otrzymał pierwsze beneficja: kustodię gnieźnieńską i archidiakonat uniejowski.

Prawdopodobnie dopiero po śmierci Hozjusza, w 1579 r. wrócił do kraju. Od 1586 r. pracował w kancelarii króla Stefana Batorego, potem służył Zygmuntowi III Wazie. Ogółem na dworze polskich królów przebywał osiem lat. Pracując w kancelarii królewskiej pełnił funkcję sekretarza królewskiego, a później koronnego. W 1598 r. towarzyszył Zygmuntowi III Wazie w wyprawie szwedzkiej. Po wyborze biskupa Piotra Tylickiego na biskupstwo kujawskie zajął jego miejsce w diecezji warmińskiej.

Wybrany na biskupa przez kapitułę 4 listopada 1604 r. otrzymał prowizję papieską 12 stycznia 1605 r., a konsekrowany został w czasie sejmu. Przeciwko tej decyzji zaprotestowali posłowie pruscy na sejmie w 1605 r., ponieważ Rudnicki nie posiadał indygenatu pruskiego. Gdy go otrzymał, musiał złożyć na sejmiku generalnym w Malborku (4 stycznia 1605 r.) zobowiązanie, że będzie bronić i przestrzegać przywilejów i praw pruskich. Przyjechał na Warmię w kwietniu 1605 r.

Dopiero w 1607 r. zasiadł w senacie pruskim. 3 kwietnia 1607 r. stanom pruskim wystawił rewers, iż piastowanie przez niego urzędu biskupa nie będzie stanowiło precedensu, jak również będzie strzec i nie naruszy praw pruskich. Jako biskup warmiński, Rudnicki był dobrym mecenasem nauki, sztuki. Ogłosił drukiem konstytucje synodów warmińskiej diecezji: Mikołaja Szyszkowskiego – reorganizatora szkolnictwa, Jana Wydżgę – autora prac naukowych o biskupach warmińskich i wojnie szwedzkiej, Andrzeja Załuskiego – bibliofila i historyka, Adama Grabowskiego – gorliwego zbieracza książek, rękopisów i Ignacego Krasickiego.

Zgodnie z uchwałami synodu trydenckiego przystąpił do reformowania Kościoła katolickiego. Przeprowadził wizytację diecezjalną objeżdżając w latach 1606–1610 94 kościoły. Marcin Kołacki, który był administratorem komornictwa olsztyńskiego w liście pisanym 21 czerwca 1605 r. do biskupa Szymona Rudnickiego zapraszał go do Olsztyna. Biskup Rudnicki na św. Jana, 24 czerwca 1605 r., zgodził się przybyć do Olsztyna. W mieście zjawiły się tysiące ludzi. Biskup Szymon Rudnicki w 1616 r. zwrócił uwagę na rolę rodziców chrzestnych, którzy mieli wspomagać przy wychowywaniu dzieci rodziców biologicznych.

Do 1610 r. parafia olsztyńska należała do archiprezbiteriatu dobromiejskiego. Synod lidzbarski z 1610 r. dokonał zmian w podziale sieci archiprezbitariatów, tworząc w Olsztynie nowy. Biskup Szymon Rudnicki 15 stycznia 1610 r. wydał stosowny dokument, z którego wynikało, że olsztyński archiprezbiteriat miał obejmować siedem parafii Warmii południowej. W 1617 r. odzyskał kościół św. Mikołaja w Elblągu. Doprowadził także do wykupienia z rąk protestanckich Świętej Lipki i utworzenia tam znanego w Polsce miejsca kultu maryjnego. Założył parafię w Królewcu i miejscowość Nowa Wieś Mała. Rudnicki dokonał poświęceń wielu kościołów, m.in. w Biesowie, Brąswałdzie, Kochanówce, Prositach, Różynce, Żegotach.

Znany był jako zapobiegliwy gospodarz i fundator diecezjalny. Rudnicki był fundatorem głównego ołtarza w kościele lidzbarskim w 1605 r., w kościele we wsi Bogatyńskie uposażył alterię w 1611 r., w katedrze fromborskiej ufundował barokowy portal w 1608 r., w Ornecie gruntownie przebudował zamek biskupi (zdewastowany w XVI wieku). Rudnicki troszczył się o poziom szkolnictwa i duchowieństwo, wspierał jezuickie szkoły na Warmii i na własny koszt kształcił 30 młodzieńców w kolegium braniewskim, za granicą oraz w innych uczelniach w Polsce.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Rudnicki interesował się życiem politycznym kraju, brał czynny udział w nim i był doradcą królów polskich w sprawach polityki pruskiej. W 1612 r. stał na czele królewskiej komisji w rokowaniach z brandenburskim elektorem dotyczącej opieki nad chorym Albrechtem Fryderykiem. W 1609 r. stał na czele komisji, która miała przywrócić w Prusach Książęcych prawo i ustalić sprawę zależności księstwa od Korony. Ogłosił między innymi "Constitutiones synodales Dioccesis Varmiensis".

Szymonowi Rudnickiemu wystawiono okazały nagrobek, który został zniszczony wraz z całym grobem przez Szwedów. W 1637 r. kapituła warmińska ufundowała nowy, duży ołtarz – nagrobek wykonany przez rzeźbiarzy z Elbląga. Wykonano go z marmuru.

Ciekawostki

• Herb biskupa Rudnickiego zachował się m.in. w kaplicy wieży bramnej, będącej pozostałością po braniewskim zamku.

Bibliografia

Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963.
Szkice olsztyńskie, red. Janusz Jasiński, Olsztyn 1967.
Olsztyn 1353-2003, red. Stanisław Achremczyk, Władysław Ogrodziński, Olsztyn 2003.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Olsztyn 1980.