Szałstry: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 237<ref>Łącznie Szałstry i | + | |liczba ludności = 237<ref>Łącznie: Szałstry i Bobry.</ref> |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Szałstry ''' (niem. ''Schaustern'') – | + | ''' Szałstry ''' (niem. ''Schaustern'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Jonkowo (gmina wiejska)|gminie Jonkowo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 237 mieszkańców (łącznie z [[Bobry ( | + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 237 mieszkańców (łącznie z [[Bobry (gmina Jonkowo)|Bobrami]]). |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olszyńskim]], nad jeziorem [[Jezioro Szałstry|Szałstry]], 7 km na zachód od [[Jonkowo|Jonkowa]] i 12 km na zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]] | + | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olszyńskim]], nad jeziorem [[Jezioro Szałstry|Szałstry]], 7 km na zachód od [[Jonkowo|Jonkowa]] i 12 km na zachód od [[Olsztyn|Olsztyna]]. Przebiega przez nią linia kolejowa na odcinku Olsztyn – [[Morąg]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś została założona w 1352 roku, gdy [[kapituła warmińska]] powierzyła [[Prusowie|Prusowi]] Sinsutenowi zadanie założenia wsi czynszowej na 40 łanach nad jeziorem Szałstry. Wieś poniosła poważne straty podczas wojen polsko-krzyżackich w XV i na początku XVI wieku; w 1520 roku odnotowano tu 12 opuszczonych łanów. Ponowne zagospodarowywanie trwało do lat 60. XVI wieku. Aż do 1772 roku Szałstry obejmowały obszar 40 łanów (choć w niektórych okresach | + | Wieś została założona w 1352 roku, gdy [[kapituła warmińska]] powierzyła [[Prusowie|Prusowi]] Sinsutenowi zadanie założenia wsi czynszowej na 40 łanach nad jeziorem Szałstry. Wieś poniosła poważne straty podczas wojen polsko-krzyżackich w XV i na początku XVI wieku; w 1520 roku odnotowano tu 12 opuszczonych łanów. Ponowne zagospodarowywanie trwało do lat 60. XVI wieku. Aż do 1772 roku Szałstry obejmowały obszar 40 łanów (choć w niektórych okresach część z nich leżała odłogiem, np. podczas wojen szwedzkich w połowie XVII wieku). Przed I rozbiorem Polski sześć łanów należało do sołtysa, 18 łanów do trzech największych gospodarzy, a reszta, czyli 16 łanów, do 12 chłopów czynszowych. Szałstry miały wówczas własnego kowala, ogrodnika, szewca i bednarza. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię. W 1820 roku wieś posiadała 27 budynków mieszkalnych. W tym samym czasie w Szałstrach założono szkołę elementarną, w której zatrudniony był jeden nauczyciel (w okresie międzywojennym trzech nauczycieli). W czasie [[plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscytu 1920 roku]] za przyłączeniem do Polski oddano tu jeden głos (za Prusami Wschodnimi – 311 głosów). | |
| − | + | Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, posterunek [[Ochotnicza Straż Pożarna w Szałstrach|Ochotniczej Straży Pożarnej]], świetlica, pięć gospodarstw rolnych nastawionych na dużą produkcję mleczną. Wieś posiada pełną instalację wodociągowo-kanalizacyjną. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła: | ||
| + | *1820 – 137 osób | ||
| + | *1857 – 341 osób | ||
| + | *1861 – 345 osób | ||
| + | *1895 – 519 osób | ||
| + | *1933 – 389 osób | ||
| + | *1939 – 358 osób | ||
| + | == Turystyka == | ||
| + | *Szlak rowerowy o długości 28 km | ||
| + | Przebieg trasy: [[Jonkowo]] – [[Łomy]] – [[Nowe Kawkowo]] – Szałstry – [[Węgajty]] – Jonkowo | ||
<br/> | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *krzyż przydrożny z XIX wieku |
| − | * | + | *budynek dawnej szkoły z pierwszej ćwierci XX wieku |
| − | * | + | *chałupa nr 2 z połowy XIX wieku i chałupa nr 13 z początku XX wieku |
| − | * | + | *dworek Wojtówka z XIX wieku (obecnie dom, nr 8/9) |
| − | < | + | ==Ludzie związani z miejscowością== |
| − | + | *[[Leonhard Fromm]] (1887–1975) – urodzony we wsi nauczyciel | |
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | |
| − | + | Syrwid Robert, ''Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność'', Jonkowo 2010.<br/> | |
| − | + | [http://www.jonkowo.pl/index.php?option=com_content&view=category&id=9&Itemid=137| jonkowo.pl] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/jonkowo_gmina_wiejska/161/Studium_uwarunkowan_i_kierunkow_zagospodarowania_przestrzennego/| bip.warmia.mazury.pl, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=135:kapliczki-przydrozne-gmina-jonkowo&catid=26:kapliczki-przydrozne&Itemid=124| Dom Warmiński] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#2131/pl/i/szalstry_-_warminska_kapliczka| ciekawemazury.pl] [05.03.2014]<br/> | |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Jonkowo (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] |
Aktualna wersja na dzień 22:33, 27 mar 2015
| Szałstry | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Jonkowo |
| Liczba ludności (2010) | 237[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Szałstry | |
| Położenie na mapie Polski  Szałstry | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Szałstry (niem. Schaustern) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 237 mieszkańców (łącznie z Bobrami).
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Olszyńskim, nad jeziorem Szałstry, 7 km na zachód od Jonkowa i 12 km na zachód od Olsztyna. Przebiega przez nią linia kolejowa na odcinku Olsztyn – Morąg.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona w 1352 roku, gdy kapituła warmińska powierzyła Prusowi Sinsutenowi zadanie założenia wsi czynszowej na 40 łanach nad jeziorem Szałstry. Wieś poniosła poważne straty podczas wojen polsko-krzyżackich w XV i na początku XVI wieku; w 1520 roku odnotowano tu 12 opuszczonych łanów. Ponowne zagospodarowywanie trwało do lat 60. XVI wieku. Aż do 1772 roku Szałstry obejmowały obszar 40 łanów (choć w niektórych okresach część z nich leżała odłogiem, np. podczas wojen szwedzkich w połowie XVII wieku). Przed I rozbiorem Polski sześć łanów należało do sołtysa, 18 łanów do trzech największych gospodarzy, a reszta, czyli 16 łanów, do 12 chłopów czynszowych. Szałstry miały wówczas własnego kowala, ogrodnika, szewca i bednarza.
Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię. W 1820 roku wieś posiadała 27 budynków mieszkalnych. W tym samym czasie w Szałstrach założono szkołę elementarną, w której zatrudniony był jeden nauczyciel (w okresie międzywojennym trzech nauczycieli). W czasie plebiscytu 1920 roku za przyłączeniem do Polski oddano tu jeden głos (za Prusami Wschodnimi – 311 głosów).
Obecnie we wsi działa sklep spożywczo-przemysłowy, posterunek Ochotniczej Straży Pożarnej, świetlica, pięć gospodarstw rolnych nastawionych na dużą produkcję mleczną. Wieś posiada pełną instalację wodociągowo-kanalizacyjną.
Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła:
- 1820 – 137 osób
- 1857 – 341 osób
- 1861 – 345 osób
- 1895 – 519 osób
- 1933 – 389 osób
- 1939 – 358 osób
Turystyka
- Szlak rowerowy o długości 28 km
Przebieg trasy: Jonkowo – Łomy – Nowe Kawkowo – Szałstry – Węgajty – Jonkowo
Zabytki
- krzyż przydrożny z XIX wieku
- budynek dawnej szkoły z pierwszej ćwierci XX wieku
- chałupa nr 2 z połowy XIX wieku i chałupa nr 13 z początku XX wieku
- dworek Wojtówka z XIX wieku (obecnie dom, nr 8/9)
Ludzie związani z miejscowością
- Leonhard Fromm (1887–1975) – urodzony we wsi nauczyciel
Przypisy
- ↑ Łącznie: Szałstry i Bobry.
Bibliografia
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Syrwid Robert, Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność, Jonkowo 2010.
jonkowo.pl [05.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
Dom Warmiński [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]
