Gródki

Gródki
Dwór w Gródkach. Fot. Piotr Marynowski. Źródło: Commons Wikimedia [10.07.2014]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	działdowski
Gmina	Płośnica
Liczba ludności (2010)	646
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Gródki
Położenie na mapie Polski Gródki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Gródki (niem. Grodtken) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Płośnica. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 646 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Stanisław Orłowski.

Położenie

Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko–mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej, 10 km na zachód od Działdowa i 15 km na wschód od Lidzbarka; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 544.

Dzieje miejscowości

Gródki uznaje się za najstarszą osadę na południowej Działdowszczyźnie. Pochodzące stąd wykopaliska świadczą o zasiedleniu już w epoce neolitu (4000–1500 lat p.n.e.), natomiast z epoki żelaza pochodzą kurhany z Łysej Góry. Również nazwa współczesnej wsi wywodzi się prawdopodobnie od znajdującego się tu dawniej grodu.

Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1333 roku, kiedy to komtur dzierzgoński i wielki szatny zakonny Gunter von Schwarzenburg nadał tutaj 80 łanów na prawie chełmińskim rycerzowi Stefanowi z Rusinowa, który ze swej strony zobowiązał się do dwóch służb zbrojnych. Z inicjatywy Stefana osiedliła się tu ludność niemiecka, a wieś nazywano Stefansgut. Po śmierci rycerza powróciła i utrwaliła się dawna nazwa, a do połowy XVI wieku część Niemców zasymilowała się, a inni wyjechali. W lipcu 1410 roku wieś znalazła się na trasie przemarszu armii króla Władysława Jagiełły, zmierzającej pod Grunwald. Gródki należały do parafii ewangelickiej w Płośnicy. We wsi wprawdzie istniał kościół, ale brak jest informacji o dacie jego założenia; został rozebrany w 1739 roku. Szkoła natomiast powstała pod koniec XVIII wieku.

Istniejący obok wsi czynszowej majątek od około XVII wieku znajdował się w rękach przedstawicieli polskiej szlachty, wśród których byli m.in. Albrecht Zieliński, Andrzej Burski, Krzysztof Masło i Zygmunt z Goczy Piotrowski. Na początku XVIII wieku majątek przeszedł w ręce wnuka Piątkowskiego, Jana Küchmeistra von Stenberga, a później należał do rodziny von Boddenów, którzy w latach 1905–1908 wybudowali tu dwór otoczony parkiem. W okresie międzywojennym właścicielem majątku był inżynier Rajmund Stodolski, który przyczynił się do usprawnienia uprawy roli w Gródkach i okolicznych wsiach. W tym czasie (1929) majątek obejmował 1376 hektarów i należał do największych na Działdowszczyźnie.

W 1919 roku na mocy Traktatu Wersalskiego wieś – wraz z całą Działdowszczyzną – przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. Przed II wojną światową w Gródkach działał tartak, gorzelnia, cegielnia, mleczarnia oraz stolarnia parowa, która produkowała drzwi i ramy okienne. Po opuszczeniu w 1939 roku majątku przez Stodolskiego, znalazł się on w posiadaniu córki Augusta Boddena, żony feldmarszałka von Bocka, który od 1942 roku mieszkał w Gródkach.

Po II wojnie światowej w Gródkach założono Zasadniczą Szkołę Rolniczą, przekształconą w latach 50. w Technikum Rolnicze. W połowie lat 60. uczęszczało do niego 305 uczniów.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1857 r. – 313 osób

• 1921 r. – 432 osoby (wieś i folwark łącznie)

• 1993 r. – 670 osób

• 2001 r. – 662 osoby

Gospodarka

W Gródkach działa kilka firm budowlanych, firma handlowo–usługowa, dwa sklepy spożywczo–przemysłowe, zakład usług mechanicznych, dwa ośrodki szkolenia kierowców.

Szkolnictwo

• szkoła podstawowa
• gimnazjum
• zespół szkół: Technikum, Liceum Ogólnokształcące oraz Zasadnicza Szkoła Zawodowa

Kultura

Od 1972 roku we wsi działa filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Płośnicy, obecnie mająca siedzibę w budynku gimnazjum.

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz Przemienienia Pańskiego w Przełęku. Nabożeństwa odprawiane są w miejscowej kaplicy pw. Matki Bożej Różańcowej.

Turystyka

Wieś znajduje się na jednym ze szlaków grunwaldzkich: Lidzbark – Gródki – Wysoka – Działdowo – Uzdowo – Grunwald

Przyroda

W pobliżu miejscowości znajduje się pomnik przyrody – głaz narzutowy.

Zabytki

• zespół dworsko–parkowy: dwór z lat 1905-1908, park podworski z trzema stawami, stajnia murowana z 1878 roku
• budynki gospodarcze w zespole podworskim: kuźnia ceglana z przełomu XIX i XX wieku oraz budynek gospodarczy z cegły i kamienia
• przykłady budownictwa z końca XIX i początku XX wieku (domy nr 8, 25, 50, 60, 61, 68, 69, 71)

Ludzie związani z miejscowością

• Jan Szefler (1914–1996) – nauczyciel, działacz społeczny
• Bartłomiej Rusin (1910-1983) – nauczyciel, poseł na sejm Rzeczypospolitej Polskiej.

Bibliografia

Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Strona Urzędu Gminy Płośnica [10.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Gmina Płośnica. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, część I [12.11.2013]
Plan odnowy miejscowości Gródki [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Wikipedia [10.07.2014]