Święta Lipka

Święta Lipka
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Reszel
Liczba ludności (2010)	175
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	11-407
Tablice rejestracyjne	NKE
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Święta Lipka
Położenie na mapie Polski Święta Lipka
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Święta Lipka (niem. Heiligelinde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie kętrzyńskim w gminie Reszel. Wieś w latach 1975–1998 należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W 2010 r. liczyła 175 mieszkańców. Obecnie sołtysem wsi jest Halina Stefanowicz.

Organy w Bazylice. Fot. Beata Gida. Źródło: www.it.mragowo.pl [23.09.2013]

Położenie

Miejscowość położona jest nad jeziorem Dejnowo, przy drodze wojewódzkiej nr 594, w odległości ok. 5 km od Reszla i 11 km od Kętrzyna.

Dzieje miejscowości

Nazwę miejscowości legenda wywodzi od zawieszenia przez ułaskawionego złoczyńcę statuetki Matki Boskiej na przydrożnej lipie. Na skrzyżowaniu dróg prowadzących do Reszla, na wschód ku Litwie oraz na południe przez Pilec w stronę Mrągowa pierwotnie znajdowała się osada Prusów. Jest to najstarsze miejsce pielgrzymkowe na Warmii i Mazurach. Z powstaniem pierwszego miejsca kultu na tym obszarze powiązanych jest wiele legend. Jedna z nich głosi, że w zamku kętrzyńskim przebywał więzień skazany na śmierć. W nocy przed egzekucją ujrzał Matkę Boską. Wręczyła więźniowi klocek drewna oraz dłuto. Następnie powierzyła wykonanie Swojego wizerunku. Nad ranem rzeźba była już gotowa. Sędziowie zachwycili się dziełem i postanowili uwolnić skazańca. Ten w drodze do Reszla zawiesił figurkę na pierwszej okazałej lipie, którą zobaczył przy drodze.

Faktem historycznym jest wzmianka, że w 1482 roku w Świętej Lipce przebywał kapłan obsługujący na tym terenie kaplicę, która zapewne istniała już wcześniej. Po sekularyzacji Prus, na polecenie księcia Albrechta protestanci z Kętrzyna dokonali w niej ogromnych zniszczeń w latach 1524–1526. Wierni nadal odwiedzali to miejsce, dlatego na gruzach postanowiono ustawić szubienicę, której celem miało być odstraszanie katolików od odwiedzania tego miejsca.

W 1605 roku w Prusach została przyznana katolikom swoboda wyznaniowa. W wyniku tego biskup warmiński Szymon Rudnicki podjął starania o przywrócenie w tym miejscu kultu katolickiego.

W 1619 roku Stefan Sadorski ufundował drugą kaplicę. Została ona wybudowana na fundamencie pierwszej. Opiekę nad nią powierzono jezuitom osiedlonym w Reszlu. Wkrótce pojawił się pomysł budowy dużego odpustowego kościoła. W listopadzie 1687 roku po rozebraniu stojącej już kaplicy położono kamień węgielny pod nowy kościół. Kierownictwo budowy przejął Jerzy Ertlem ze Śląska.

15 sierpnia 1693 roku biskup warmiński Jan Zbąski dokonał konsekracji kościoła. Jego budowa miała bardzo duże znaczenie dla Polaków mieszkających w Prusach. Wówczas, kiedy polskie szkoły były zamykane, polskie gazety oraz instytucje kulturalne likwidowane, tu nadal brzmiało polskie słowo. Miało ono ogromną wartość dla Polaków przybywających na uroczystości kościelne i odpustowe. W II połowie XIX w. działało tu koło Towarzystwa św. Wojciecha.

Ludzie związani z miejscowością

• Walenty Barczewski (1856–1928) – ksiądz katolicki, działacz narodowy, etnograf, pisarz, redaktor, historyk, był wikarym parafii w Świętej Lipce w latach 1884-1885
• Michał Bartolomowicz (ok. 1660–1773) – złotnik pracował m.in. na potrzeby sanktuarium w Świętej Lipce
• Łukasz Górnicki (1585–1651) – kanonik warmiński, prepozyt kapituły warmińskiej, sekretarz królewski, proboszcz miejscowej parafii
• Alojzy Majewski (1869–1947) – misjonarz, pierwszy przełożony polskiej prowincji księży pallotynów, redaktor, pełnił posługę duszpasterską w Świętej Lipce
• Feliks Nowowiejski (1877–1946 ) – polski kompozytor, organista, dyrygent, pedagog, publicysta, działacz narodowy, organizator życia muzycznego, szambelan papieski, uczył się w szkole w Świętej Lipce - tu w latach 1887-1893 uczył się gry na harmonii fortepianie, skrzypcach, wiolonczeli, waltorni oraz organach
• Szymon Rudnicki (1552–1621) – sekretarz koronny, biskup warmiński, doprowadził do wykupienia z rąk protestanckich Świętej Lipki i utworzenia tu kultu maryjnego
• Stefan Sadorski (ok. 1584–1640) – właściciel Linkowa, sekretarz króla Zygmunta III, poseł w Prusach Książęcych, mecenas zakonu jezuitów (jego portret zachował się w miejscowym kościele)
• Rafał Sulima – muzyk, organista w bazylice pw. Nawiedzenia NMP w Świętej Lipce

Kultura

W miejscowym kościele organizowane są koncerty w ramach Świętolipskich Wieczorów Muzycznych, a także koncerty towarzyszące w ramach Dni Sztuki w Reszlu i Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie.

Zabytki

• bazylika
• na dziedzińcu bazyliki:
  • rzeźba Matki Bożej Niepokalanej
  • kamienny krucyfiks
  • figury św. Józefa i św. Anny
• w fasadzie bazyliki, we wnęce umieszczono symbol sanktuarium,figurę Matki Bożej na Lipie
• kapliczki Drogi Krzyżowej z XVIII wieku
• figura przydrożna datowana na 1751 r. (zob. Figury przydrożne).

Turystyka

• Szlak św. Jakuba - przebieg trasy: Kętrzyn – Święta Lipka – Reszel – Lutry – Wipsowo – Barczewo – Olsztyn

Bibliografia

Licharewa Zofia, Kętrzyn z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
Małecki Andrzej, Kętrzyn i okolice. Informator turystyczny, 1990.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Święta Lipka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11, red. B. Chlebowski, Warszawa 1890.
Poznaj Polskę [23.09.2013]
Portal Informacji Turystycznej Mrągowa [23.09.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [23.09.2013]