Święta Lipka: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Ludzie związani z miejscowością) |
|||
| (Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Świętej Lipki | |dopełniacz wsi = Świętej Lipki | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = lipkasw.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Swi%C4%99ta_Lipka.jpg Wikimedia Commons] |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = kętrzyński | |powiat = kętrzyński | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 175 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna = (+48) 89 | |strefa numeracyjna = (+48) 89 | ||
|kod pocztowy = 11-407 | |kod pocztowy = 11-407 | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | '''Święta Lipka''' (niem. ''Heiligelinde'') – | + | '''Święta Lipka''' (niem. ''Heiligelinde'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat kętrzyński|powiecie kętrzyńskim]] w [[Reszel (gmina miejsko-wiejska)|gminie Reszel]]. Wieś w latach 1975–1998 należała [[Podział administracyjny |administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 r. liczyła 175 mieszkańców. Obecnie sołtysem wsi jest [[Halina Stefanowicz]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/reszel_gmina_miejsko_-_wiejska/125/Organizacja_dzialania_samorzadu/ Wrota Warmii i Mazur]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | <br/> | + | [[Plik:Organy - Lipka.jpg|thumb|right|290px|Organy w Bazylice. Fot. Beata Gida. Źródło: [http://www.it.mragowo.pl/sehensw-rdigkeiten-in-der-weiteren-gegend-um-sensburger-land-swieta-lipka-heiligelinde,17,588,de.html www.it.mragowo.pl] [23.09.2013] ]] |
| − | == | + | ==Położenie== |
| − | + | Miejscowość położona jest nad jeziorem [[Jezioro Dejnowo |Dejnowo]], przy drodze wojewódzkiej nr 594, w odległości ok. 5 km od [[Reszel|Reszla]] i 11 km od [[Kętrzyn| Kętrzyna]]. | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | Nazwę miejscowości legenda wywodzi od zawieszenia przez ułaskawionego złoczyńcę statuetki Matki Boskiej na przydrożnej lipie. Na skrzyżowaniu dróg prowadzących do | + | Nazwę miejscowości legenda wywodzi od zawieszenia przez ułaskawionego złoczyńcę statuetki Matki Boskiej na przydrożnej lipie. Na skrzyżowaniu dróg prowadzących do Reszla, na wschód ku Litwie oraz na południe przez [[Pilec]] w stronę [[Mrągowo|Mrągowa]] pierwotnie znajdowała się osada [[Prusowie|Prusów]]. Jest to najstarsze miejsce pielgrzymkowe na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]]. Z powstaniem pierwszego miejsca kultu na tym obszarze powiązanych jest wiele legend. Jedna z nich głosi, że w [[lkwim:Zamek w Kętrzynie| zamku kętrzyńskim]] przebywał więzień skazany na śmierć. W nocy przed egzekucją ujrzał Matkę Boską. Wręczyła więźniowi klocek drewna oraz dłuto. Następnie powierzyła wykonanie Swojego wizerunku. Nad ranem rzeźba była już gotowa. Sędziowie zachwycili się dziełem i postanowili uwolnić skazańca. Ten w drodze do Reszla zawiesił figurkę na pierwszej okazałej lipie, którą zobaczył przy drodze. |
| − | Faktem historycznym jest wzmianka, że w 1482 roku w Świętej Lipce przebywał kapłan | + | Faktem historycznym jest wzmianka, że w 1482 roku w Świętej Lipce przebywał kapłan obsługujący na tym terenie kaplicę, która zapewne istniała już wcześniej. Po sekularyzacji [[Prusy|Prus]], na polecenie księcia [[Albrecht|Albrechta]] protestanci z Kętrzyna dokonali w niej ogromnych zniszczeń w latach 1524–1526. Wierni nadal odwiedzali to miejsce, dlatego na gruzach postanowiono ustawić szubienicę, której celem miało być odstraszanie katolików od odwiedzania tego miejsca. |
| − | W 1605 roku w | + | W 1605 roku w Prusach została przyznana katolikom swoboda wyznaniowa. W wyniku tego biskup warmiński [[Szymon Rudnicki]] podjął starania o przywrócenie w tym miejscu kultu katolickiego. |
| − | W 1619 roku | + | W 1619 roku [[Stefan Sadorski]] ufundował drugą kaplicę. Została ona wybudowana na fundamencie pierwszej. Opiekę nad nią powierzono jezuitom osiedlonym w Reszlu. Wkrótce pojawił się pomysł budowy dużego odpustowego kościoła. W listopadzie 1687 roku po rozebraniu stojącej już kaplicy położono kamień węgielny pod nowy kościół. Kierownictwo budowy przejął Jerzy Ertlem ze Śląska. |
| − | |||
| − | |||
| + | 15 sierpnia 1693 roku biskup warmiński [[Jan Zbąski]] dokonał konsekracji kościoła. Jego budowa miała bardzo duże znaczenie dla Polaków mieszkających w Prusach. Wówczas, kiedy polskie szkoły były zamykane, polskie gazety oraz instytucje kulturalne likwidowane, tu nadal brzmiało polskie słowo. Miało ono ogromną wartość dla Polaków przybywających na uroczystości kościelne i odpustowe. W II połowie XIX w. działało tu koło [[Towarzystwo św. Wojciecha|Towarzystwa św. Wojciecha]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| + | *[[Walenty Barczewski]] (1856–1928) – ksiądz katolicki, działacz narodowy, etnograf, pisarz, redaktor, historyk, był wikarym parafii w Świętej Lipce w latach 1884-1885 | ||
| + | *[[Michał Bartolomowicz]] (ok. 1660–1773) – złotnik pracował m.in. na potrzeby sanktuarium w Świętej Lipce | ||
| + | *[[Łukasz Górnicki]] (1585–1651) – kanonik warmiński, prepozyt kapituły warmińskiej, sekretarz królewski, proboszcz miejscowej parafii | ||
| + | *[[Alojzy Majewski]] (1869–1947) – misjonarz, pierwszy przełożony polskiej prowincji księży pallotynów, redaktor, pełnił posługę duszpasterską w Świętej Lipce | ||
| + | *[[lkwim:Feliks Nowowiejski|Feliks Nowowiejski]] (1877–1946 ) – polski kompozytor, organista, dyrygent, pedagog, publicysta, działacz narodowy, organizator życia muzycznego, szambelan papieski, uczył się w szkole w Świętej Lipce - tu w latach 1887-1893 uczył się gry na harmonii fortepianie, skrzypcach, wiolonczeli, waltorni oraz organach | ||
| + | *[[Szymon Rudnicki]] (1552–1621) – sekretarz koronny, biskup warmiński, doprowadził do wykupienia z rąk protestanckich Świętej Lipki i utworzenia tu kultu maryjnego | ||
| + | *Stefan Sadorski (ok. 1584–1640) – właściciel [[Linkowo|Linkowa]], sekretarz króla Zygmunta III, poseł w Prusach Książęcych, mecenas zakonu jezuitów (jego [[lkwim:Portret Stefana Sadorskiego w Bazylice w Świętej Lipce|portret]] zachował się w miejscowym kościele) | ||
| + | *[[lkwim:Rafał Sulima|Rafał Sulima]] – muzyk, organista w bazylice pw. Nawiedzenia NMP w Świętej Lipce | ||
| + | ==Kultura== | ||
| + | W miejscowym kościele organizowane są koncerty w ramach [[lkwim:Świętolipskie Wieczory Muzyczne|Świętolipskich Wieczorów Muzycznych]], a także koncerty towarzyszące w ramach [[lkwim:Dni Sztuki w Reszlu|Dni Sztuki w Reszlu]] i [[lkwim:Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie|Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Zabytki == |
| − | + | *[[lkwim:Bazylika Mniejsza Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce|bazylika]] | |
| + | *na dziedzińcu bazyliki: | ||
| + | **[[lkwim:Rzeźba Matki Bożej Niepokalanej w Bazylice w Świętej Lipce|rzeźba Matki Bożej Niepokalanej]] | ||
| + | **[[lkwim:Kamienny krucyfiks w kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Świętej Lipce|kamienny krucyfiks]] | ||
| + | **figury św. Józefa i św. Anny | ||
| + | *w fasadzie bazyliki, we wnęce umieszczono symbol sanktuarium,[[lkwim:Figura Matki Bożej na Lipie w Bazylice w Świętej Lipce|figurę Matki Bożej na Lipie]] | ||
| + | *[[Kapliczki różańcowe przy drodze z Reszla do Świętej Lipki|kapliczki Drogi Krzyżowej]] z XVIII wieku | ||
| + | *[[Figura Matki Bożej na kolumnie przy drodze z Reszla do Świętej Lipki|figura przydrożna]] datowana na 1751 r. (zob. [[Figury przydrożne]]). | ||
| − | + | ==Turystyka== | |
| − | + | *[[Szlak św. Jakuba: Kętrzyn - Olsztyn |Szlak św. Jakuba]] - przebieg trasy: Kętrzyn – Święta Lipka – Reszel – [[Lutry]] – [[Wipsowo]] – [[Barczewo]] – [[Olsztyn]] | |
| − | *[[ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Licharewa Zofia, ''Kętrzyn z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1962.<br/> | Licharewa Zofia, ''Kętrzyn z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1962.<br/> | ||
Małecki Andrzej, ''Kętrzyn i okolice. Informator turystyczny'', 1990.<br/> | Małecki Andrzej, ''Kętrzyn i okolice. Informator turystyczny'', 1990.<br/> | ||
| + | Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, ''Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze'', Olsztyn 1969.<br/> | ||
Panfil Jan, ''Pojezierze Mazurskie'', Warszawa 1968.<br/> | Panfil Jan, ''Pojezierze Mazurskie'', Warszawa 1968.<br/> | ||
| − | + | ''Święta Lipka'', [w:] ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', t. 11, red. B. Chlebowski, Warszawa 1890.<br/> | |
| − | <br/> | + | [http://poznajpolske.onet.pl/mazury,183/swieta-lipka-wkrotce-w-nowych-barwach,4892.html/ Poznaj Polskę] [23.09.2013]<br/> |
| + | [http://www.it.mragowo.pl/swieta-lipka-the-famous-marian-sanctuary,3,588,gb.html/ Portal Informacji Turystycznej Mrągowa] [23.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [23.09.2013] | ||
| + | |||
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
| + | |||
[[Kategoria: Powiat kętrzyński]] | [[Kategoria: Powiat kętrzyński]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:31, 28 cze 2016
| Święta Lipka | |
| | |
 Źródło: Wikimedia Commons
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | kętrzyński |
| Gmina | Reszel |
| Liczba ludności (2010) | 175 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 11-407 |
| Tablice rejestracyjne | NKE |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Święta Lipka | |
| Położenie na mapie Polski  Święta Lipka | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Święta Lipka (niem. Heiligelinde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie kętrzyńskim w gminie Reszel. Wieś w latach 1975–1998 należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W 2010 r. liczyła 175 mieszkańców. Obecnie sołtysem wsi jest Halina Stefanowicz[1].
Organy w Bazylice. Fot. Beata Gida. Źródło: www.it.mragowo.pl [23.09.2013]
Spis treści
Położenie
Miejscowość położona jest nad jeziorem Dejnowo, przy drodze wojewódzkiej nr 594, w odległości ok. 5 km od Reszla i 11 km od Kętrzyna.
Dzieje miejscowości
Nazwę miejscowości legenda wywodzi od zawieszenia przez ułaskawionego złoczyńcę statuetki Matki Boskiej na przydrożnej lipie. Na skrzyżowaniu dróg prowadzących do Reszla, na wschód ku Litwie oraz na południe przez Pilec w stronę Mrągowa pierwotnie znajdowała się osada Prusów. Jest to najstarsze miejsce pielgrzymkowe na Warmii i Mazurach. Z powstaniem pierwszego miejsca kultu na tym obszarze powiązanych jest wiele legend. Jedna z nich głosi, że w zamku kętrzyńskim przebywał więzień skazany na śmierć. W nocy przed egzekucją ujrzał Matkę Boską. Wręczyła więźniowi klocek drewna oraz dłuto. Następnie powierzyła wykonanie Swojego wizerunku. Nad ranem rzeźba była już gotowa. Sędziowie zachwycili się dziełem i postanowili uwolnić skazańca. Ten w drodze do Reszla zawiesił figurkę na pierwszej okazałej lipie, którą zobaczył przy drodze.
Faktem historycznym jest wzmianka, że w 1482 roku w Świętej Lipce przebywał kapłan obsługujący na tym terenie kaplicę, która zapewne istniała już wcześniej. Po sekularyzacji Prus, na polecenie księcia Albrechta protestanci z Kętrzyna dokonali w niej ogromnych zniszczeń w latach 1524–1526. Wierni nadal odwiedzali to miejsce, dlatego na gruzach postanowiono ustawić szubienicę, której celem miało być odstraszanie katolików od odwiedzania tego miejsca.
W 1605 roku w Prusach została przyznana katolikom swoboda wyznaniowa. W wyniku tego biskup warmiński Szymon Rudnicki podjął starania o przywrócenie w tym miejscu kultu katolickiego.
W 1619 roku Stefan Sadorski ufundował drugą kaplicę. Została ona wybudowana na fundamencie pierwszej. Opiekę nad nią powierzono jezuitom osiedlonym w Reszlu. Wkrótce pojawił się pomysł budowy dużego odpustowego kościoła. W listopadzie 1687 roku po rozebraniu stojącej już kaplicy położono kamień węgielny pod nowy kościół. Kierownictwo budowy przejął Jerzy Ertlem ze Śląska.
15 sierpnia 1693 roku biskup warmiński Jan Zbąski dokonał konsekracji kościoła. Jego budowa miała bardzo duże znaczenie dla Polaków mieszkających w Prusach. Wówczas, kiedy polskie szkoły były zamykane, polskie gazety oraz instytucje kulturalne likwidowane, tu nadal brzmiało polskie słowo. Miało ono ogromną wartość dla Polaków przybywających na uroczystości kościelne i odpustowe. W II połowie XIX w. działało tu koło Towarzystwa św. Wojciecha.
Ludzie związani z miejscowością
- Walenty Barczewski (1856–1928) – ksiądz katolicki, działacz narodowy, etnograf, pisarz, redaktor, historyk, był wikarym parafii w Świętej Lipce w latach 1884-1885
- Michał Bartolomowicz (ok. 1660–1773) – złotnik pracował m.in. na potrzeby sanktuarium w Świętej Lipce
- Łukasz Górnicki (1585–1651) – kanonik warmiński, prepozyt kapituły warmińskiej, sekretarz królewski, proboszcz miejscowej parafii
- Alojzy Majewski (1869–1947) – misjonarz, pierwszy przełożony polskiej prowincji księży pallotynów, redaktor, pełnił posługę duszpasterską w Świętej Lipce
- Feliks Nowowiejski (1877–1946 ) – polski kompozytor, organista, dyrygent, pedagog, publicysta, działacz narodowy, organizator życia muzycznego, szambelan papieski, uczył się w szkole w Świętej Lipce - tu w latach 1887-1893 uczył się gry na harmonii fortepianie, skrzypcach, wiolonczeli, waltorni oraz organach
- Szymon Rudnicki (1552–1621) – sekretarz koronny, biskup warmiński, doprowadził do wykupienia z rąk protestanckich Świętej Lipki i utworzenia tu kultu maryjnego
- Stefan Sadorski (ok. 1584–1640) – właściciel Linkowa, sekretarz króla Zygmunta III, poseł w Prusach Książęcych, mecenas zakonu jezuitów (jego portret zachował się w miejscowym kościele)
- Rafał Sulima – muzyk, organista w bazylice pw. Nawiedzenia NMP w Świętej Lipce
Kultura
W miejscowym kościele organizowane są koncerty w ramach Świętolipskich Wieczorów Muzycznych, a także koncerty towarzyszące w ramach Dni Sztuki w Reszlu i Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie.
Zabytki
- bazylika
- na dziedzińcu bazyliki:
- rzeźba Matki Bożej Niepokalanej
- kamienny krucyfiks
- figury św. Józefa i św. Anny
- w fasadzie bazyliki, we wnęce umieszczono symbol sanktuarium,figurę Matki Bożej na Lipie
- kapliczki Drogi Krzyżowej z XVIII wieku
- figura przydrożna datowana na 1751 r. (zob. Figury przydrożne).
Turystyka
- Szlak św. Jakuba - przebieg trasy: Kętrzyn – Święta Lipka – Reszel – Lutry – Wipsowo – Barczewo – Olsztyn
Bibliografia
Licharewa Zofia, Kętrzyn z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
Małecki Andrzej, Kętrzyn i okolice. Informator turystyczny, 1990.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Święta Lipka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11, red. B. Chlebowski, Warszawa 1890.
Poznaj Polskę [23.09.2013]
Portal Informacji Turystycznej Mrągowa [23.09.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [23.09.2013]
