Frombork (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Kultura i turystyka) |
|||
| (Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | |rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | ||
|zarządzający = Burmistrz | |zarządzający = Burmistrz | ||
| − | |wójt = | + | |wójt = [[Damian Krasiński]] |
|adres_ug = ul. Młynarska 5A | |adres_ug = ul. Młynarska 5A | ||
|kod_poczt_ug = 14-530 Frombork | |kod_poczt_ug = 14-530 Frombork | ||
| Linia 26: | Linia 26: | ||
|TERC10 = | |TERC10 = | ||
|www = http://www.frombork.pl/ www.frombork.pl | |www = http://www.frombork.pl/ www.frombork.pl | ||
| − | |bip = | + | |bip = https://frombork.bip.net.pl/?lang=PL |
}} | }} | ||
'''Gmina Frombork''' – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]] w [[Powiat braniewski| powiecie braniewskim]]. Siedziba gminy znajduje się we [[Frombork| Fromborku]]. | '''Gmina Frombork''' – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]] w [[Powiat braniewski| powiecie braniewskim]]. Siedziba gminy znajduje się we [[Frombork| Fromborku]]. | ||
| − | + | Jest to gmina turystyczno-rolnicza, usytuowana nad [[Zalew Wiślany|Zalewem Wiślanym]], na pograniczu [[Wysoczyzna Elbląska| Wysoczyzny Elbląskiej]] i [[Nizina Warmińska| Niziny Warmińskiej]]. Cechuje ją atrakcyjne położenie, ale przede wszystkim bardzo bogata historia regionu i liczne zabytki. | |
| − | Jest to gmina turystyczno-rolnicza, usytuowana nad [[Zalew Wiślany| Zalewem Wiślanym]], na pograniczu [[Wysoczyzna Elbląska| Wysoczyzny Elbląskiej]] i [[Nizina Warmińska| Niziny Warmińskiej]]. Cechuje ją atrakcyjne położenie, ale przede wszystkim bardzo bogata historia regionu i liczne zabytki. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
Gmina Frombork zajmuje powierzchnię 124,10km<sup>2</sup><ref>[http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/frombork.pdf olsztyn.stat.gov.pl] [06.05.2014]</ref>. | Gmina Frombork zajmuje powierzchnię 124,10km<sup>2</sup><ref>[http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/frombork.pdf olsztyn.stat.gov.pl] [06.05.2014]</ref>. | ||
| Linia 50: | Linia 40: | ||
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi<ref>Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.</ref>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi<ref>Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.</ref>: | ||
| − | + | [[Plik:Frombork.jpg|thumb|right|290px|Frombork.<br>Źródło: [http://www.frombork.pl/galeria/temat/id/2.html www.frombork.pl]]] | |
| + | [[Plik:Widok z Wieży Radziejowskiego na Katedrę fromborską.jpg|thumb|right|290px|Widok z Wieży Radziejowskiego na Katedrę fromborską. Fot. Jan Mehlich. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Frombork_-_Katedra_01.jpg Commons Wikimedia]]] | ||
| + | [[Plik: Fr4.jpg|thumb|right|290px|Kapliczka z figurą św. Józefa we Fromborku.<br>Fot. Stanisław Kuprjaniuk.]] | ||
| + | [[Plik: Wahadło Foucoulta.jpg|thumb|right|290px|Wahadło Foucoulta.<br>Źródło:[http://www.zalew.org.pl/frombork.phtml www.zalew.org.pl] | ||
| + | ]] | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
!Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | ||
| Linia 66: | Linia 60: | ||
W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Frombork utracił posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref> utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Frombork. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 Bank Danych lokalnych GUS] [06.05.2014]</ref> istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Z powołanej wówczas gromady Frombork na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 roku<ref>Dz.U. 1957 nr 59 poz. 316, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia osiedli w województwach: gdańskim, olsztyńskim, szczecińskim, zielonogórskim oraz zmiany granic osiedla Ożarów-Franciszków w powiecie pruszkowskim, województwie warszawskim, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19570590316 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref> wyłączono miasto Frombork i nadano mu prawa osiedla, a w 1959 roku przywrócono prawa miejskie<ref>Dz.U. 1958 nr 65 poz. 320, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 września 1958 r. w sprawie utworzenia miasta Frombork w powiecie braniewskim, województwie olsztyńskim. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580650320 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref>. | W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Frombork utracił posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref> utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Frombork. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 Bank Danych lokalnych GUS] [06.05.2014]</ref> istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Z powołanej wówczas gromady Frombork na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 roku<ref>Dz.U. 1957 nr 59 poz. 316, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia osiedli w województwach: gdańskim, olsztyńskim, szczecińskim, zielonogórskim oraz zmiany granic osiedla Ożarów-Franciszków w powiecie pruszkowskim, województwie warszawskim, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19570590316 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref> wyłączono miasto Frombork i nadano mu prawa osiedla, a w 1959 roku przywrócono prawa miejskie<ref>Dz.U. 1958 nr 65 poz. 320, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 września 1958 r. w sprawie utworzenia miasta Frombork w powiecie braniewskim, województwie olsztyńskim. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580650320 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref>. | ||
| − | Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref> przywróciły podział państwa na gminy. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Frombork stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Fromborku. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: | + | Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref> przywróciły podział państwa na gminy. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Frombork stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Fromborku. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Biedkowo, Jędrychowo, Krzywiec, Krzyżewo, Ronina oraz miejscowość Wielkie Wierzno<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref><ref>Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. |
1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref> przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Frombork została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego<ref>Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref>. | 1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref> przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Frombork została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego<ref>Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]</ref>. | ||
| Linia 76: | Linia 70: | ||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Bogdany]], [[Drewnowo]], [[Narusa]], Wielkie Wierzno, [[Nowe Sadłuki]], [[Baranówka]], [[Biedkowo]], [[Jędrychowo]], [[Ronin]] | + | Sołectwa: [[Bogdany (gmina Frombork)|Bogdany]], [[Drewnowo]], [[Narusa]], [[Wielkie Wierzno]], [[Nowe Sadłuki]], [[Baranówka]], [[Biedkowo]], [[Jędrychowo (gmina Frombork)|Jędrychowo]], [[Ronin]]-[[Nowiny (gmina Frombork) |Nowiny]], [[Krzywiec]], [[Krzyżewo (gmina Frombork)| Krzyżewo]]. |
Pozostałe miejscowości: Frombork, [[Wilanowo]], [[Biedkowo-Osada]]. | Pozostałe miejscowości: Frombork, [[Wilanowo]], [[Biedkowo-Osada]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
Malownicze położenie gminy nad Zalewem Wiślanym, liczne walory przyrodnicze, skupienie na niewielkiej przestrzeni unikatowej na skalę światową zabytkowej architektury, bogata historia związana z długoletnim pobytem we Fromborku [[lkwim:Mikołaj Kopernik| Mikołaja Kopernika]] zadecydowały o głównym kierunku rozwoju gospodarczego miasta i gminy – turystyce. Dodatkowym atutem gminy jest port, z którego wypływają rejsy statków po Zalewie Wiślanym. W gminie istnieją obiekty noclegowe na około 300 miejsc, camping, Harcerska Baza Obozowa, Niepubliczne Szkolne Schronisko Młodzieżowe, kwatery prywatne i gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach Frombork, Ronin, Bogdany. | Malownicze położenie gminy nad Zalewem Wiślanym, liczne walory przyrodnicze, skupienie na niewielkiej przestrzeni unikatowej na skalę światową zabytkowej architektury, bogata historia związana z długoletnim pobytem we Fromborku [[lkwim:Mikołaj Kopernik| Mikołaja Kopernika]] zadecydowały o głównym kierunku rozwoju gospodarczego miasta i gminy – turystyce. Dodatkowym atutem gminy jest port, z którego wypływają rejsy statków po Zalewie Wiślanym. W gminie istnieją obiekty noclegowe na około 300 miejsc, camping, Harcerska Baza Obozowa, Niepubliczne Szkolne Schronisko Młodzieżowe, kwatery prywatne i gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach Frombork, Ronin, Bogdany. | ||
| Linia 130: | Linia 125: | ||
*mury obronne z basztami i bramami: [[Wieża dzwonna katedry we Fromborku |Wieża Radziejowskiego]] – dzwonnica, [[Wieża Mikołaja Kopernika we Fromborku |Wieża Kopernika]], baszta północna, baszta wschodnia, baszta południowa, brama południowa, brama północna, brama zachodnia | *mury obronne z basztami i bramami: [[Wieża dzwonna katedry we Fromborku |Wieża Radziejowskiego]] – dzwonnica, [[Wieża Mikołaja Kopernika we Fromborku |Wieża Kopernika]], baszta północna, baszta wschodnia, baszta południowa, brama południowa, brama północna, brama zachodnia | ||
*[[lkwim: Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku| kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku]] | *[[lkwim: Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku| kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku]] | ||
| − | *[[ | + | *[[kościół pw. św. Wojciecha we Fromborku]] (dawny kościół ewangelicki) |
*[[lkwim: Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku| Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku]] | *[[lkwim: Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku| Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku]] | ||
*[[lkwim: Kaplica pw. św. Anny we Fromborku| kaplica pw. św. Anny we Fromborku ]] (kaplica powstała w obrębie średniowiecznej zabudowy Fromborka, przy szpitalu pw. Św. Ducha (obecna ulica Stara)) | *[[lkwim: Kaplica pw. św. Anny we Fromborku| kaplica pw. św. Anny we Fromborku ]] (kaplica powstała w obrębie średniowiecznej zabudowy Fromborka, przy szpitalu pw. Św. Ducha (obecna ulica Stara)) | ||
| Linia 147: | Linia 142: | ||
*wieża wodociągowa, ul. Elbląska | *wieża wodociągowa, ul. Elbląska | ||
*most drogowy na [[Rzeka Nursa| rzece Narsa]] | *most drogowy na [[Rzeka Nursa| rzece Narsa]] | ||
| − | *[[lkwim: Kościół pw. Wszystkich Świętych w Wierznie Wielkim| | + | *[[lkwim: Kościół pw. Wszystkich Świętych w Wierznie Wielkim| kościół pw. Wszystkich Świętych w Wierznie Wielkim]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''': | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''': | ||
| − | *[[Szlak Kopernikowski]] – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z | + | *[[Szlak Kopernikowski]] – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z postacią Mikołaja Kopernika |
*[[Nadzalewowa Trasa Rowerowa]]: [[Elbląg]] – [[Kadyny]] – [[Tolkmicko]] – Frombork – [[Braniewo]] oraz Frombork – Krynica Morska – Kąty Rybackie – Sztutowo – Rybina – Marzęcino – [[Nowakowo]] – Elbląg | *[[Nadzalewowa Trasa Rowerowa]]: [[Elbląg]] – [[Kadyny]] – [[Tolkmicko]] – Frombork – [[Braniewo]] oraz Frombork – Krynica Morska – Kąty Rybackie – Sztutowo – Rybina – Marzęcino – [[Nowakowo]] – Elbląg | ||
| − | *[[Szlak Fromborski]] – szlak w [[Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej| Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej]] | + | *[[Szlak Fromborski]] – szlak w [[Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej| Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej]] |
| − | *"Śladami Pana Samochodzika" na podstawie książki "Pan Samochodzik i zagadki Fromborka" | + | *"Śladami Pana Samochodzika" na podstawie książki "Pan Samochodzik i zagadki Fromborka" Zbigniewa Nienackiego |
*liczne zabytki architektury najwyższej klasy | *liczne zabytki architektury najwyższej klasy | ||
*planetarium znajdujące się na tzw. [[Wieża Radziejowskiego| Wieży Radziejowskiego]] (a w nim unikatowe wahadło Foucaulta służące do naocznego stwierdzenia obrotowej natury Ziemi | *planetarium znajdujące się na tzw. [[Wieża Radziejowskiego| Wieży Radziejowskiego]] (a w nim unikatowe wahadło Foucaulta służące do naocznego stwierdzenia obrotowej natury Ziemi | ||
| Linia 158: | Linia 153: | ||
*Dział historii medycyny [[lkwim: Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku| Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]] w [[lkwim: Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku| Szpitalu pw. Św. Ducha we Fromborku]] wraz z ogrodem – herbarium | *Dział historii medycyny [[lkwim: Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku| Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]] w [[lkwim: Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku| Szpitalu pw. Św. Ducha we Fromborku]] wraz z ogrodem – herbarium | ||
*Stadnina Koni [[Narusa]] | *Stadnina Koni [[Narusa]] | ||
| − | *rejsy statkiem po | + | *rejsy statkiem po Zalewie Wiślanym |
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Frombork, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej w Urzędzie Miasa i Gminy Frombork, ul. Młynarska 5a, 14-530 Frombork oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Frombork ([http://www.frombork.pl/ frombork.pl]). | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Frombork, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej w Urzędzie Miasa i Gminy Frombork, ul. Młynarska 5a, 14-530 Frombork oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Frombork ([http://www.frombork.pl/ frombork.pl]). | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | ==Religia== | ||
| + | *[[Parafia greckokatolicka pw. Świętej Trójcy w Braniewie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Fromborku]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
W gminie miejsko-wiejskiej Frombork istnieją następujące placówki edukacyjne: | W gminie miejsko-wiejskiej Frombork istnieją następujące placówki edukacyjne: | ||
| Linia 168: | Linia 166: | ||
*Gimnazjum im. Parlamentu Europejskiego w Zespole Szkół we Fromborku | *Gimnazjum im. Parlamentu Europejskiego w Zespole Szkół we Fromborku | ||
== Sport == | == Sport == | ||
| − | W gminie Frombork organizowane są liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Zimowy Kopernikowski Marszobieg Terenowy (Nordic Walking) | + | W gminie Frombork organizowane są liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: |
| + | *Zimowy Kopernikowski Marszobieg Terenowy (Nordic Walking) | ||
| + | *"Bose Wędrówki" – Leśny Marszobieg Boso oraz Nordic Walking | ||
| + | *Grand Prix Warmii Żuław oraz Kujaw w Brydżu Sportowym Europejskiego Tygodnia Sportu dla Wszystkich | ||
| + | *Sportowy Turniej Miast i Gmin | ||
| + | *Regaty o Bursztyn Miasta Kopernika | ||
| + | *Międzynarodowe Regaty Żeglarskie "Fromborska Jesień" | ||
| + | *Wędrówki Fromborskie – Marsz z okazji Święta Niepodległości oraz Marsz Mikołaja | ||
Istnieją również kluby sportowe: | Istnieją również kluby sportowe: | ||
*[[LKS "Zalew"]] | *[[LKS "Zalew"]] | ||
| Linia 183: | Linia 188: | ||
**[[Obszar Chronionego Krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej - Wschód]] (5805,9 ha) | **[[Obszar Chronionego Krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej - Wschód]] (5805,9 ha) | ||
*obszar [[Natura 2000]]: | *obszar [[Natura 2000]]: | ||
| − | ** | + | **Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków [[Natura 2000 Zalew Wiślany]] (32224,1 ha) |
| − | ** | + | **Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk [[Natura 2000 Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana]] (22213,78 ha) |
*użytki ekologiczne: | *użytki ekologiczne: | ||
**[["Skarpy"]] (ok. 340 ha) | **[["Skarpy"]] (ok. 340 ha) | ||
Aktualna wersja na dzień 12:40, 4 cze 2024
| Gmina Frombork | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | braniewski | ||
| Rodzaj gminy | miejsko-wiejska | ||
| Burmistrz | Damian Krasiński | ||
| Powierzchnia | 124,10 km² | ||
| Liczba sołectw | 11 | ||
| Liczba miejscowości | 16 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
3737 30 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 55 | ||
| Tablice rejestracyjne | NBR | ||
| TERYT | 2802033 | ||
| Urząd gminy ul. Młynarska 5A 14-530 Frombork
| |||
| www.frombork.pl Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Frombork – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie braniewskim. Siedziba gminy znajduje się we Fromborku. Jest to gmina turystyczno-rolnicza, usytuowana nad Zalewem Wiślanym, na pograniczu Wysoczyzny Elbląskiej i Niziny Warmińskiej. Cechuje ją atrakcyjne położenie, ale przede wszystkim bardzo bogata historia regionu i liczne zabytki.
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina Frombork zajmuje powierzchnię 124,10km2[1]. W tym:
- lasy: 22,42%
- użytki rolne: 40,3%
- wody: 31,3%
Gmina stanowi 10,3% powierzchni powiatu braniewskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi[2]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 3737 | 100 | 1890 | 50,58 | 1847 | 49,42 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
30 | 15 | 15 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Frombork wynosiło -3 osób; saldo migracji w mieście Frombork było dodatnie (3 osoby), natomiast na terenie wiejskim gminy wynosiło -6 osób[3], co stanowi 0,82% migracji ludności w powiecie braniewskim oraz 1,16% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Frombork utracił posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku[4] utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Frombork. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[5] istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Z powołanej wówczas gromady Frombork na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 roku[6] wyłączono miasto Frombork i nadano mu prawa osiedla, a w 1959 roku przywrócono prawa miejskie[7].
Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[8] przywróciły podział państwa na gminy. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Frombork stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Fromborku. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Biedkowo, Jędrychowo, Krzywiec, Krzyżewo, Ronina oraz miejscowość Wielkie Wierzno[9][10].
1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[11] przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Frombork została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego[12].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[13] umiejscowiły gminę Frombork w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim.
Gmina miejsko-wiejska Frombork graniczy z: gminą Braniewo, gminą Płoskinia, gminą Młynary, gminą Tolkmicko, część północno-zachodniej granicy gminy stanowi Zalew Wiślany.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bogdany, Drewnowo, Narusa, Wielkie Wierzno, Nowe Sadłuki, Baranówka, Biedkowo, Jędrychowo, Ronin-Nowiny, Krzywiec, Krzyżewo.
Pozostałe miejscowości: Frombork, Wilanowo, Biedkowo-Osada.
Gospodarka
Malownicze położenie gminy nad Zalewem Wiślanym, liczne walory przyrodnicze, skupienie na niewielkiej przestrzeni unikatowej na skalę światową zabytkowej architektury, bogata historia związana z długoletnim pobytem we Fromborku Mikołaja Kopernika zadecydowały o głównym kierunku rozwoju gospodarczego miasta i gminy – turystyce. Dodatkowym atutem gminy jest port, z którego wypływają rejsy statków po Zalewie Wiślanym. W gminie istnieją obiekty noclegowe na około 300 miejsc, camping, Harcerska Baza Obozowa, Niepubliczne Szkolne Schronisko Młodzieżowe, kwatery prywatne i gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach Frombork, Ronin, Bogdany.
Rolnictwo w gminie Frombork rozwija się na bazie gospodarstw indywidualnych o małym i średnim areale. Prowadzą one produkcję zaspokajającą potrzeby własne (ewentualne nadwyżki są sprzedawane na targowiskach i bazarach). Większość gospodarstw zajmuje się uprawą roślin, z czego dominująca jest uprawa zboża (pszenica, żyto). Uprawy pozostałych ziemiopłodów (ziemniaki, rzepak, rzepik) są bardzo rozproszone i nie stanowią ważniejszej gałęzi produkcji rolnej w gminie Frombork. Hodowla zwierząt nie odgrywa istotnej roli w gospodarce rolnej gminy; najwięcej gospodarstw utrzymuje drób, następnie bydło, z czego większość to krowy mleczne, oraz trzoda chlewna.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Frombork wynosiła w 2013 roku 271. W tym 17 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 254 tworzyły sektor prywatny[14]. Najwięcej firm – 55 – było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 33 firmy były zarejestrowane w dziale: budownictwo, 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; w dziale przetwórstwo przemysłowe – 21 firm, a działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 12 firm. Większość z nich to małe i średnie przedsiębiorstwa zatrudniające od 1 do 5 pracowników.
Przemysł nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego działu gminnej gospodarki. Gmina miejsko-wiejska Frombork podejmuje współpracę z miastami partnerskimi: Kazlu Ruda (Litwa), Swietłyj (Rosja – obwód kaliningradzki), Sucha Beskidzka.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie Frombork wynosiła 418 osób [15], co stanowi 9,16% bezrobotnych w powiecie braniewskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 17% ludności[16].
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy:
- Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury we Fromborku
- Muzeum Archidiecezji Warmińskiej we Fromborku
- Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
- Biblioteka Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
- Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy we Fromborku
Wydarzenia kulturalne związane z gminą:
- Dni Fromborka
- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej we Fromborku
- Spotkania Country we Fromborku
- dożynki gminne
- festyn odpustowy z okazji Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Fromborku
Ludzie związani z gminą:
- Mikołaj Kopernik (1473–1543) – polski astronom, autor dzieła De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich) przedstawiającego szczegółowo i w naukowo użytecznej formie heliocentryczną wizję Wszechświata; od 1497 kanonik warmiński, a od 1511 kanclerz kapituły warmińskiej; zmarł i został pochowany we Fromborku.
- Anneliese Triller (1903–1998) – archiwistka, historyk, organizatorka Archiwum Diecezji Warmińskiej we Fromborku, badaczka historii Warmii.
- Otton Ślizień (1892–1985) – muzealnik, pracownik kultury, artysta malarz mający znaczne zasługi dla organizacji Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, jak i popularyzacji postaci astronoma. Prowadził działalność administracyjną, opracowywał katalogi wystaw, z jego inicjatywy od 1965 r. zaczęły ukazywać się zeszyty naukowe "Komentarze Fromborskie". Działał też w ramach fromborskiego Oddziału Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich oraz Oddziału Towarzystwa Historii Astronomii.
- Stanisław Białczak – rzeźbiarz, tworzy w drewnie, ludowy artysta-amator z Fromborka.
- Barbara Hulanicka (1924–2012) – autorka tkanin artystycznych tworzonych dawną techniką ludową, inspirowanych m.in. tradycją, folklorem i architekturą Warmii i Mazur; w 1970 roku została skierowana do organizacji 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika i została kierownikiem Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy:
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Frombork należą[17]:
- założenia urbanistyczne Starego Miasta we Fromborku
- zespół Wzgórza Katedralnego:
- bazylika archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku wraz z organami w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku
- kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku ( kaplica została dobudowana do korpusu katedry, w narożniku pomiędzy nawą południową, a dwoma przęsłami prezbiterium)
- kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku (kaplicę dobudowano do korpusu katedry, przy drugim od zachodu przęśle nawy południowej)
- pałac Ferbera (obecnie Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku)
- kuria Najświeszej Marii Panny
- kapitularz
- nowy wikariat
- mury obronne z basztami i bramami: Wieża Radziejowskiego – dzwonnica, Wieża Kopernika, baszta północna, baszta wschodnia, baszta południowa, brama południowa, brama północna, brama zachodnia
- kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku
- kościół pw. św. Wojciecha we Fromborku (dawny kościół ewangelicki)
- Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku
- kaplica pw. św. Anny we Fromborku (kaplica powstała w obrębie średniowiecznej zabudowy Fromborka, przy szpitalu pw. Św. Ducha (obecna ulica Stara))
- przydrożne kapliczki: kapliczka św. Jerzego, kapliczka przy ul. Katedralnej
- cmentarz kanoników
- dawny Pałac Biskupi przy ul. Katedralnej
- kanonia pw. św. Ignacego, ul. Katedralna
- kanonia pw. Matki Boskiej Wniebowziętej, ul. Katedralna
- kanonia pw. św. Stanisława, ul. Krasickiego
- kanonia pw. św. Michała, ul. Krasickiego
- kanonia pw. św. Piotra, ul. Krasickiego
- kanonia pw. św. Pawła, ul. Krasickiego
- piwnica po wsch. części kanonii pw. św. Ludwika, ul. Katedralna
- Baszta Żeglarska, ul. Basztowa
- stara szkoła (obecnie schronisko młodzieżowe), ul. Elbląska
- wieża wodociągowa, ul. Elbląska
- most drogowy na rzece Narsa
- kościół pw. Wszystkich Świętych w Wierznie Wielkim wraz z przykościelnym cmentarzem
Szlaki i atrakcje turystyczne:
- Szlak Kopernikowski – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z postacią Mikołaja Kopernika
- Nadzalewowa Trasa Rowerowa: Elbląg – Kadyny – Tolkmicko – Frombork – Braniewo oraz Frombork – Krynica Morska – Kąty Rybackie – Sztutowo – Rybina – Marzęcino – Nowakowo – Elbląg
- Szlak Fromborski – szlak w Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej
- "Śladami Pana Samochodzika" na podstawie książki "Pan Samochodzik i zagadki Fromborka" Zbigniewa Nienackiego
- liczne zabytki architektury najwyższej klasy
- planetarium znajdujące się na tzw. Wieży Radziejowskiego (a w nim unikatowe wahadło Foucaulta służące do naocznego stwierdzenia obrotowej natury Ziemi
- obserwatorium astronomiczne Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
- Dział historii medycyny Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku w Szpitalu pw. Św. Ducha we Fromborku wraz z ogrodem – herbarium
- Stadnina Koni Narusa
- rejsy statkiem po Zalewie Wiślanym
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Frombork, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej w Urzędzie Miasa i Gminy Frombork, ul. Młynarska 5a, 14-530 Frombork oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Frombork (frombork.pl).
Religia
- Parafia greckokatolicka pw. Świętej Trójcy w Braniewie
- Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Fromborku
Szkolnictwo
W gminie miejsko-wiejskiej Frombork istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Przedszkole "Gwiazdkowe Wzgórze" w Zespole Szkół we Fromborku
- Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Zespole Szkół we Fromborku
- Gimnazjum im. Parlamentu Europejskiego w Zespole Szkół we Fromborku
Sport
W gminie Frombork organizowane są liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.:
- Zimowy Kopernikowski Marszobieg Terenowy (Nordic Walking)
- "Bose Wędrówki" – Leśny Marszobieg Boso oraz Nordic Walking
- Grand Prix Warmii Żuław oraz Kujaw w Brydżu Sportowym Europejskiego Tygodnia Sportu dla Wszystkich
- Sportowy Turniej Miast i Gmin
- Regaty o Bursztyn Miasta Kopernika
- Międzynarodowe Regaty Żeglarskie "Fromborska Jesień"
- Wędrówki Fromborskie – Marsz z okazji Święta Niepodległości oraz Marsz Mikołaja
Istnieją również kluby sportowe:
- LKS "Zalew"
- Morski Klub Żeglarski "Dal"
Inne organizacje i instytucje
- Fundacja im. Mikołaja Kopernika we Fromborku
- Towarzystwo Miłośników Fromborka
- Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych
- Stowarzyszenie "Dom Warmiński"
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:
- obszar chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy (16677,8 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej - Wschód (5805,9 ha)
- obszar Natura 2000:
- Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Zalew Wiślany (32224,1 ha)
- Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana (22213,78 ha)
- użytki ekologiczne:
- "Skarpy" (ok. 340 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Frombork znajdują się 23 pomniki przyrody. Są to głównie pojedyncze dęby, buków i jesionów[18].
Przypisy
- ↑ olsztyn.stat.gov.pl [06.05.2014]
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [06.05.2014]
- ↑ Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, Bank Danych lokalnych GUS [06.05.2014]
- ↑ Dz.U. 1957 nr 59 poz. 316, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia osiedli w województwach: gdańskim, olsztyńskim, szczecińskim, zielonogórskim oraz zmiany granic osiedla Ożarów-Franciszków w powiecie pruszkowskim, województwie warszawskim, isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
- ↑ Dz.U. 1958 nr 65 poz. 320, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 września 1958 r. w sprawie utworzenia miasta Frombork w powiecie braniewskim, województwie olsztyńskim. isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
- ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [06.05.2014]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [06.05.2014]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
- ↑ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
Bibliografia
Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1957 nr 59 poz. 316, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia osiedli w województwach: gdańskim, olsztyńskim, szczecińskim, zielonogórskim oraz zmiany granic osiedla Ożarów-Franciszków w powiecie pruszkowskim, województwie warszawskim,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1958 nr 65 poz. 320, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 września 1958 r. w sprawie utworzenia miasta Frombork w powiecie braniewskim, województwie olsztyńskim, isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Frombork na lata 2008-2015, Frombork 2008.
Bank Danych Lokalnych GUS [06.05.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Frombork [06.05.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.05.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.05.2014]
RDOŚ w Olsztynie [06.05.2014]
Urząd Miasta i Gminy Frombork [06.05.2014]
Urząd Statystyczny w Olsztynie [06.05.2014]
