Kaborno: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Kaborno ''' (niem. ''Kalborn'') – | + | ''' Kaborno ''' (niem. ''Kalborn'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Miejscowość w 2010 roku liczyła 142 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Teresa Wittke]]<ref>[http://www.purda.pl/ogoszenia/192-wyniki-wyborow-sotysow-i-rad-soeckich.html/ Strona Gminy Purda] [12.11.2013]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 142 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Teresa Wittke]]<ref>http://www.purda.pl/ogoszenia/192-wyniki-wyborow-sotysow-i-rad-soeckich.html</ref>. | ||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| Linia 40: | Linia 37: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Przywilej lokacyjny dla obszaru, na którym miała w przyszłości powstać wieś został wystawiony przez kapitułę warmińską w 1359 roku. Nadanie obejmujące 120 łanów otrzymali czterej pruscy bracia zwani Karyothen. Mieli prawo do budowy młyna i połowu ryb w [[Jezioro Linowskie| Jeziorze Linowskim]]. Na wspomnianym obszarze na początku XVI wieku powstały wsie szlacheckie: [[Trękus]], [[Trękusek]], [[Wyrandy]] i Kaborno. Miejscowość w 1518 roku pojawia się pod nazwą Caldeborn, co stanowiło nawiązanie do jej ówczesnego właściciela | + | Przywilej lokacyjny dla obszaru, na którym miała w przyszłości powstać wieś, został wystawiony przez kapitułę warmińską w 1359 roku. Nadanie obejmujące 120 łanów otrzymali czterej [[Prusowie| pruscy]] bracia zwani Karyothen. Mieli prawo do budowy młyna i połowu ryb w [[Jezioro Linowskie| Jeziorze Linowskim]]. Na wspomnianym obszarze na początku XVI wieku powstały wsie szlacheckie: [[Trękus]], [[Trękusek]], [[Wyrandy]] i Kaborno. Miejscowość w 1518 roku pojawia się pod nazwą ''Caldeborn'', co stanowiło nawiązanie do jej ówczesnego właściciela – [[Peter von Caldeborn |Petera von Caldeborn]]. W 1523 roku majątek należał już do wasala kapituły warmińskiej – [[Wojciech Milewski | Wojtka Milewskiego]]. |
| − | Wkrótce dotychczasowy majątek szlachecki powrócił do kapituły, która przekształciła go w wieś czynszową na prawie chełmińskim. W 1656 roku wieś miała obejmować obszar 30 łanów, na których gospodarzyło 10 chłopów | + | Wkrótce dotychczasowy majątek szlachecki powrócił do kapituły, która przekształciła go w [[Wieś czynszowa |wieś czynszową]] na [[Prawo chełmińskie| prawie chełmińskim]]. W 1656 roku wieś miała obejmować obszar 30 łanów, na których gospodarzyło 10 chłopów – osadników z Mazowsza. Za wsią, na granicy z gruntami wsi Trękus, na strumieniu biegnącym do Jeziora Linowskiego zbudowano młyn wodny zwany Kalbornikiem. Młyn oddawany był przez kapitułę w dzierżawę lub lenno. Przestał działać w latach 30. XX wieku. W latach 80. młyn rozebrano i przewieziono do [[lkwim:Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku |skansenu]] w [[Olsztynek|Olsztynku]]. Znajdują się tam również [[Warmińska chata drewniana|warmińskie chałupy drewniane]] z przełomu XVIII i XIX wieku przeniesione z tej miejscowości. |
| − | Spis majątkowy po zaborze [[Warmia|Warmii]] przez [[Prusy]] wykazał obecność 148 mieszkańców. Reprezentujący wieś chłop Walenty Chmielewski uczestniczył w hołdzie składanym | + | Spis majątkowy po zaborze [[Warmia|Warmii]] przez [[Prusy]] wykazał obecność 148 mieszkańców. Reprezentujący wieś chłop [[Walenty Chmielewski]] uczestniczył w hołdzie składanym nowemu władcy w [[Malbork|Malborku]]. W 1. połowie XIX wieku w Kabornie działał młyn z młynarzówką, a wieś liczyła 202 mieszkańców i 35 domów. W 1895 roku Kaborno liczyło już 488 mieszkańców. We wsi działała szkoła, zatrudniająca 2 niemieckich nauczycieli. Pomiędzy miejscową ludnością a nauczycielami doszło do ostrego konfliktu, u którego podstaw leżała nietolerancja wobec języka polskiego praktykowana w placówce. W Kabornie działała również polska biblioteka, prenumerowano [[lkwim: Gazeta Olsztyńska|''Gazetę Olsztyńską'']]. W 1908 roku [[Jakub Dulisz]] wybudował we wsi kaplicę. W 1935 roku Kaborno było zamieszkane przez 547 osób. W roku 2009, z okazji 650–lecia lokacji wsi, ówczesny prymas Polski kardynał Józef Glemp odprawił w kaplicy uroczyste nabożeństwo. |
| + | <br/> | ||
| + | ==Gospodarka== | ||
W miejscowości działa ceniona tradycyjna wędzarnia ryb ''Parol''. | W miejscowości działa ceniona tradycyjna wędzarnia ryb ''Parol''. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *budynek dawnej szkoły, przerobiony na mieszkania |
| − | * | + | *dwie warmińskie chałupy |
| − | * | + | *mała kapliczka przydrożna i krzyż – zlokalizowane za wsią |
| − | |||
== Turystyka == | == Turystyka == | ||
| − | * | + | *niebieski szlak rowerowy o długości 27 km – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Stary Olsztyn]] – [[Linowo]] – Trękus – Kaborno – [[Nowa Wieś]] – [[Przykop]] – [[Butryny]]. |
| − | * | + | *czerwony szlak rowerowy o długości 25,5 km - przebieg trasy: Olsztyn – [[Szczęsne]] – Klewki – Kaborno – [[Nowa Wieś]] – [[Kopanki]] – [[Łajs]] – [[Małszewo]] |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| Linia 64: | Linia 60: | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | #''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | ||
| − | #[http://www.purda.pl/soectwa/kaborno.html| | + | #[http://www.purda.pl/soectwa/kaborno.html| Strona Gminy Purda] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [ | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte] [ | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013] |
| − | + | #[http://pl.wikipedia.org/wiki/Kaborno/ Wikipedia] [27.08.2014] | |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 17:49, 27 sie 2014
| Kaborno | |
| | |
![Kaborno Wikipedia [27.08.2014]](/index.php/Plik:Kaborno.jpg) Kaborno Wikipedia [27.08.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Purda |
| Liczba ludności (2010) | 142 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Kaborno | |
| Położenie na mapie Polski  Kaborno | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Kaborno (niem. Kalborn) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 142 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Teresa Wittke[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 4 km na południe od Klewek.
Dzieje miejscowości
Przywilej lokacyjny dla obszaru, na którym miała w przyszłości powstać wieś, został wystawiony przez kapitułę warmińską w 1359 roku. Nadanie obejmujące 120 łanów otrzymali czterej pruscy bracia zwani Karyothen. Mieli prawo do budowy młyna i połowu ryb w Jeziorze Linowskim. Na wspomnianym obszarze na początku XVI wieku powstały wsie szlacheckie: Trękus, Trękusek, Wyrandy i Kaborno. Miejscowość w 1518 roku pojawia się pod nazwą Caldeborn, co stanowiło nawiązanie do jej ówczesnego właściciela – Petera von Caldeborn. W 1523 roku majątek należał już do wasala kapituły warmińskiej – Wojtka Milewskiego. Wkrótce dotychczasowy majątek szlachecki powrócił do kapituły, która przekształciła go w wieś czynszową na prawie chełmińskim. W 1656 roku wieś miała obejmować obszar 30 łanów, na których gospodarzyło 10 chłopów – osadników z Mazowsza. Za wsią, na granicy z gruntami wsi Trękus, na strumieniu biegnącym do Jeziora Linowskiego zbudowano młyn wodny zwany Kalbornikiem. Młyn oddawany był przez kapitułę w dzierżawę lub lenno. Przestał działać w latach 30. XX wieku. W latach 80. młyn rozebrano i przewieziono do skansenu w Olsztynku. Znajdują się tam również warmińskie chałupy drewniane z przełomu XVIII i XIX wieku przeniesione z tej miejscowości.
Spis majątkowy po zaborze Warmii przez Prusy wykazał obecność 148 mieszkańców. Reprezentujący wieś chłop Walenty Chmielewski uczestniczył w hołdzie składanym nowemu władcy w Malborku. W 1. połowie XIX wieku w Kabornie działał młyn z młynarzówką, a wieś liczyła 202 mieszkańców i 35 domów. W 1895 roku Kaborno liczyło już 488 mieszkańców. We wsi działała szkoła, zatrudniająca 2 niemieckich nauczycieli. Pomiędzy miejscową ludnością a nauczycielami doszło do ostrego konfliktu, u którego podstaw leżała nietolerancja wobec języka polskiego praktykowana w placówce. W Kabornie działała również polska biblioteka, prenumerowano Gazetę Olsztyńską. W 1908 roku Jakub Dulisz wybudował we wsi kaplicę. W 1935 roku Kaborno było zamieszkane przez 547 osób. W roku 2009, z okazji 650–lecia lokacji wsi, ówczesny prymas Polski kardynał Józef Glemp odprawił w kaplicy uroczyste nabożeństwo.
Gospodarka
W miejscowości działa ceniona tradycyjna wędzarnia ryb Parol.
Zabytki
- budynek dawnej szkoły, przerobiony na mieszkania
- dwie warmińskie chałupy
- mała kapliczka przydrożna i krzyż – zlokalizowane za wsią
Turystyka
- niebieski szlak rowerowy o długości 27 km – przebieg trasy: Olsztyn – Stary Olsztyn – Linowo – Trękus – Kaborno – Nowa Wieś – Przykop – Butryny.
- czerwony szlak rowerowy o długości 25,5 km - przebieg trasy: Olsztyn – Szczęsne – Klewki – Kaborno – Nowa Wieś – Kopanki – Łajs – Małszewo
Bibliografia
- Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Strona Gminy Purda [12.11.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
- Wikipedia [27.08.2014]
Przypisy
- ↑ Strona Gminy Purda [12.11.2013]
