Wyszembork: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 30: | Linia 30: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | <big>'''Wyszembork'''</big> (niem. Weißenburg) – [[wieś sołecka]] w Polsce w [[województwo warmińsko - mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat mrągowski |powiecie mrągowskim]], w [[gmina Mrągowo |gminie Mrągowo]]. Do 1954 r. wieś była siedzibą [[gmina Wyszembork |gminy Wyszembork. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do [[województwo olsztyńskie| województwa olsztyńskiego]]. | + | <big>'''Wyszembork'''</big> (niem. Weißenburg) – [[wieś sołecka]] w Polsce w [[województwo warmińsko - mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat mrągowski |powiecie mrągowskim]], w [[gmina Mrągowo |gminie Mrągowo]]. Do 1954 r. wieś była siedzibą [[gmina Wyszembork |gminy Wyszembork]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do [[województwo olsztyńskie| województwa olsztyńskiego]]. |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 39: | Linia 39: | ||
=== Dzieje miejscowości === | === Dzieje miejscowości === | ||
| − | W 1376 r. wielki mistrz krzyżacki [[Winrich von Kniprode]] przekazał cztery dobra po 10 [[włóka| włók]] dla ludzi wolnych. Nałożono na nich obowiązek służby rycerskiej. Wśród wolnych znaleźli się: Moller, Lichtenau, Samuel Soya, Lorenz. | + | W 1376 r. wielki mistrz krzyżacki [[Winrich von Kniprode]] przekazał cztery dobra po 10 [[włóka| włók]] dla ludzi wolnych. Nałożono na nich obowiązek służby rycerskiej. Wśród wolnych znaleźli się: Moller, Lichtenau, Samuel Soya, Lorenz. Zdaniem [[P. Glass| P. Glassa]] nazwa miejscowości pochodzi od Weissenburga koło Norymbergi, skąd mieli przybyć osadnicy do Wyszemborka. |
| + | |||
| + | <br/> | ||
| + | |||
| + | W 1498 r. komtur Wilhelm Eisenberg nadał Maciejowi Zapadło 10 [[łan |łanów]] na [[prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. Do 1600 r. nadano jeszcze 60 [[łan |łanów]]. W XVII w. teren wsi obejmował 105 [[łanów| łanów]]. Wieś stanowiła jedną z największych osad w [[starosto szestneńskie |starostwie szestneńskim]]. Przed 1740 r. założono we wsi szkołę wiejską, w której w 1818 r. uczył po polsku [[Krzysztof Rupio]]. | ||
| + | |||
| + | <br/> | ||
| + | |||
| + | W 1870 r. w Wyszemborku było 625 mieszkańców. W 1897 r. oddano tu do użytku przystanek kolejowy linii wąskotorowej [[Mrągowo]] – [[Kętrzyn]]. W poł. XIX w. we wsi powstały dwa majątki: na krańcu północno-zachodnim - majątek Brodzikowo (Marienhof), który był własnością Elimara Lange, a potem Wierebskiego; na krańcu południowo-wschodnim - Biestrzykowo (Berghof). W folwarku Borodzikowo prowadzono hodowlę bydła i mleczarnię. | ||
| + | |||
| + | <br/> | ||
| + | |||
| + | W 1933 r. we wsi założono trzyklasową szkołę. Do placówki uczęszczały dzieci także z: Bietrzykowa, Bożego Małego i Brodzikowa. W 1939 r. były tu 143 gospodarstwa domowe, w tym 69 gospodarstw rolniczych. Po II wojnie światowej w Wyszembork był siedzibą gminy, która powstała na terenie tzw. [[Ziemie Odzyskane| Ziem Odzyskanych]]. Od 1946 r. wieś należała do [[powiat mrągowski| powiatu mrągowskiego]] i [[województwo olsztyńskie |województwa olsztyńskiego]]. Gminę podzielono na 15 gromad: Bożą Wólkę, [[Boże]], [[Budziska]], [[Gronowo]], [[Kiersztanowo]], Koczarki, Langanki, [[Lembruk]], [[Nakomiady]], [[Ruska Wieś |Ruską Wieś]], [[Rydwągi]], Salpik, [[Szczerzbowo]], [[Szestno]] i Wyszembork. Zabudowa wsi przyjęła kształt ulicówki. | ||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 51: | Linia 63: | ||
===Kultura=== | ===Kultura=== | ||
| − | W Wyszemborku działa | + | W Wyszemborku działa świetlica środowiskowa. |
<br/> | <br/> | ||
| − | === Ludzie związani z miejscowością | + | === Ludzie związani z miejscowością=== |
| − | Wieś została uwieczniona w piosence Andrzeja Garczarka "Jak my w Wyszemborku Pana Jezusa witali" z płyty "Drelichowa". W kadencji 2011 - 2015 sołtysem wsi jest [[Cezary Karwowski]]. | + | Wieś została uwieczniona w piosence Andrzeja Garczarka "Jak my w Wyszemborku Pana Jezusa witali" z płyty "Drelichowa". W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest [[Cezary Karwowski]]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | === Zabytki | + | === Zabytki=== |
Na terenie miejscowości znajduje się drewniana chałupa kalenicowa. | Na terenie miejscowości znajduje się drewniana chałupa kalenicowa. | ||
| Linia 67: | Linia 79: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | === Bibliografia | + | === Bibliografia=== |
''Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic'', pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss. | ''Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic'', pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss. | ||
| Linia 78: | Linia 90: | ||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| − | www.mragowo.wm.pl | + | http://www.mragowo.wm.pl |
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 20:56, 10 lis 2013
| Wyszembork | |
| | |
 Wieś Wyszembork, źródło: http://www.wikipedia.pl, 12.09.2013.
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | mrągowski |
| Gmina | Mrągowo |
| Sołectwo | Wyszembork |
| Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) | Pole-obowiązkowe |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Tablice rejestracyjne | NMR |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Wyszembork | |
| Położenie na mapie Polski  Wyszembork | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Wyszembork (niem. Weißenburg) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mrągowo. Do 1954 r. wieś była siedzibą gminy Wyszembork. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Na zachód od wsi znajduje się Jezioro Salęt Duży. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla powiatu mrągowskiego, który znajduje się w obrębie dwóch regionów: część zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień Pojezierza Mrągowskiego; część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni).
Dzieje miejscowości
W 1376 r. wielki mistrz krzyżacki Winrich von Kniprode przekazał cztery dobra po 10 włók dla ludzi wolnych. Nałożono na nich obowiązek służby rycerskiej. Wśród wolnych znaleźli się: Moller, Lichtenau, Samuel Soya, Lorenz. Zdaniem P. Glassa nazwa miejscowości pochodzi od Weissenburga koło Norymbergi, skąd mieli przybyć osadnicy do Wyszemborka.
W 1498 r. komtur Wilhelm Eisenberg nadał Maciejowi Zapadło 10 łanów na prawie chełmińskim. Do 1600 r. nadano jeszcze 60 łanów. W XVII w. teren wsi obejmował 105 łanów. Wieś stanowiła jedną z największych osad w starostwie szestneńskim. Przed 1740 r. założono we wsi szkołę wiejską, w której w 1818 r. uczył po polsku Krzysztof Rupio.
W 1870 r. w Wyszemborku było 625 mieszkańców. W 1897 r. oddano tu do użytku przystanek kolejowy linii wąskotorowej Mrągowo – Kętrzyn. W poł. XIX w. we wsi powstały dwa majątki: na krańcu północno-zachodnim - majątek Brodzikowo (Marienhof), który był własnością Elimara Lange, a potem Wierebskiego; na krańcu południowo-wschodnim - Biestrzykowo (Berghof). W folwarku Borodzikowo prowadzono hodowlę bydła i mleczarnię.
W 1933 r. we wsi założono trzyklasową szkołę. Do placówki uczęszczały dzieci także z: Bietrzykowa, Bożego Małego i Brodzikowa. W 1939 r. były tu 143 gospodarstwa domowe, w tym 69 gospodarstw rolniczych. Po II wojnie światowej w Wyszembork był siedzibą gminy, która powstała na terenie tzw. Ziem Odzyskanych. Od 1946 r. wieś należała do powiatu mrągowskiego i województwa olsztyńskiego. Gminę podzielono na 15 gromad: Bożą Wólkę, Boże, Budziska, Gronowo, Kiersztanowo, Koczarki, Langanki, Lembruk, Nakomiady, Ruską Wieś, Rydwągi, Salpik, Szczerzbowo, Szestno i Wyszembork. Zabudowa wsi przyjęła kształt ulicówki.
Gospodarka
We wsi funkcjonują firmy budowlane.
Kultura
W Wyszemborku działa świetlica środowiskowa.
Ludzie związani z miejscowością
Wieś została uwieczniona w piosence Andrzeja Garczarka "Jak my w Wyszemborku Pana Jezusa witali" z płyty "Drelichowa". W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest Cezary Karwowski.
Zabytki
Na terenie miejscowości znajduje się drewniana chałupa kalenicowa.
Bibliografia
Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss.
http://www.it.mragowo.pl/media/art/707/file/historia.pdf, 12.09.2013.
