Wyszembork

Wyszembork
Wieś Wyszembork, źródło: http://www.wikipedia.pl, 12.09.2013.
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	mrągowski
Gmina	Mrągowo
Sołectwo	Wyszembork
Liczba ludności (Pole-obowiązkowe)	Pole-obowiązkowe
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Tablice rejestracyjne	NMR
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wyszembork
Położenie na mapie Polski Wyszembork
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Wyszembork (niem. Weißenburg) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mrągowo. Do 1954 r. wieś była siedzibą gminy Wyszembork. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Na zachód od wsi znajduje się Jezioro Salęt Duży. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla powiatu mrągowskiego, który znajduje się w obrębie dwóch regionów: część zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień Pojezierza Mrągowskiego; część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni).

Dzieje miejscowości

W 1376 r. wielki mistrz krzyżacki Winrich von Kniprode przekazał osadnikom po 10 włók]. Wśród nich znaleźli się: Moller, Lichtenau, Samuel Soya, Lorenz. Na osadników nałożono obowiązek służby rycerskiej. Zdaniem P. Glassa nazwa miejscowości pochodzi od Weissenburga koło Norymbergi, skąd mieli przybyć osadnicy.

W 1498 r. komtur Wilhelm Eisenberg nadał Maciejowi Zapadło 10 łanów na prawie chełmińskim. Do 1600 r. nadano jeszcze 60 łanów. W XVII w. teren wsi obejmował 105 łanów. Wieś stanowiła jedną z największych osad w starostwie szestneńskim. Przed 1740 r. założono we wsi szkołę wiejską, w której w 1818 r. uczył po polsku Krzysztof Rupio.

W 1870 r. w Wyszemborku było 625 mieszkańców. W 1897 r. oddano tu do użytku przystanek kolejowy linii wąskotorowej Mrągowo – Kętrzyn. W poł. XIX w. we wsi powstały dwa majątki: na krańcu północno-zachodnim - majątek Brodzikowo (Marienhof), który był własnością Elimara Lange, a potem Wierebskiego; na krańcu południowo-wschodnim - Biestrzykowo (Berghof). W folwarku Borodzikowo prowadzono hodowlę bydła i mleczarnię.

W 1933 r. we wsi założono trzyklasową szkołę. Do placówki uczęszczały dzieci także z: Bietrzykowa, Bożego Małego i Brodzikowa. W 1939 r. były tu 143 gospodarstwa domowe, w tym 69 gospodarstw rolniczych. Po II wojnie światowej w Wyszembork był siedzibą gminy, która powstała na terenie tzw. Ziem Odzyskanych. Od 1946 r. wieś należała do powiatu mrągowskiego i województwa olsztyńskiego. Gminę podzielono na 15 gromad: Bożą Wólkę, Boże, Budziska, Gronowo, Kiersztanowo, Koczarki, Langanki, Lembruk, Nakomiady, Ruską Wieś, Rydwągi, Salpik, Szczerzbowo, Szestno i Wyszembork. Zabudowa wsi przyjęła kształt ulicówki. Obecnie na terenie wsi działa Ochotnicza Straż Pożarna.

Gospodarka

We wsi funkcjonują firmy budowlane i gospodarstwa rolne.

Kultura

W Wyszemborku działa świetlica środowiskowa.

Ludzie związani z miejscowością

Wieś została uwieczniona w piosence Andrzeja Garczarka "Jak my w Wyszemborku Pana Jezusa witali" z płyty "Drelichowa". W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest Cezary Karwowski.

Zabytki

Na terenie miejscowości znajduje się drewniana chałupa kalenicowa.

Bibliografia

Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss.

http://www.it.mragowo.pl/media/art/707/file/historia.pdf, 12.09.2013.

Zobacz też

http://www.mragowo.wm.pl

Kinlis (dyskusja) 12:40, 21 wrz 2013 (CEST)