Wyszembork: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 30: | Linia 30: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | <big>'''Wyszembork'''</big> (niem. Weißenburg) – [[wieś sołecka]] w Polsce w [[ | + | <big>'''Wyszembork'''</big> (niem. Weißenburg) – [[wieś sołecka]] w Polsce w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat mrągowski |powiecie mrągowskim]], w [[Mrągowo (gmina wiejska)|gminie Mrągowo]]. Do 1954 r. wieś była siedzibą [[Gmina Wyszembork |gminy Wyszembork]]. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie| województwa olsztyńskiego]]. |
<br/> | <br/> | ||
=== Charakterystyka fizjograficzna === | === Charakterystyka fizjograficzna === | ||
| − | Na zachód od wsi znajduje się [[Jezioro Salęt Duży]]. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla [[ | + | Na zachód od wsi znajduje się [[Jezioro Salęt Duży]]. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla [[Powiat mrągowski| powiatu mrągowskiego]], który znajduje się w obrębie dwóch regionów: część zachodnia do linii [[Lipowo]] - [[Kosewo]] - [[Baranowo (gmina Mikołajki)|Baranowo]] - [[Cudnochy]] to obszar wyniesień [[Pojezierze Mrągowskie |Pojezierza Mrągowskiego]]; część wschodnia to [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich]], stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni). |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 43: | Linia 43: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | W 1498 r. komtur Wilhelm Eisenberg nadał Maciejowi Zapadło 10 [[łan |łanów]] na [[prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. Do 1600 r. nadano jeszcze 60 [[łan |łanów]]. W XVII w. teren wsi obejmował 105 | + | W 1498 r. komtur Wilhelm Eisenberg nadał Maciejowi Zapadło 10 [[łan |łanów]] na [[prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. Do 1600 r. nadano jeszcze 60 [[łan |łanów]]. W XVII w. teren wsi obejmował 105 łanów. Wieś stanowiła jedną z największych osad w [[Starostwo szestneńskie |starostwie szestneńskim]]. Przed 1740 r. założono we wsi szkołę wiejską, w której w 1818 r. uczył po polsku [[Krzysztof Rupio]]. |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 49: | Linia 49: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | W 1933 r. we wsi założono trzyklasową szkołę. Do placówki uczęszczały dzieci także z: Bietrzykowa, Bożego Małego i Brodzikowa. W 1939 r. były tu 143 gospodarstwa domowe, w tym 69 gospodarstw rolniczych. Po II wojnie światowej w Wyszembork był siedzibą gminy, która powstała na terenie tzw. [[Ziemie Odzyskane| Ziem Odzyskanych]]. Od 1946 r. wieś należała do [[ | + | W 1933 r. we wsi założono trzyklasową szkołę. Do placówki uczęszczały dzieci także z: Bietrzykowa, Bożego Małego i Brodzikowa. W 1939 r. były tu 143 gospodarstwa domowe, w tym 69 gospodarstw rolniczych. Po II wojnie światowej w Wyszembork był siedzibą gminy, która powstała na terenie tzw. [[Ziemie Odzyskane| Ziem Odzyskanych]]. Od 1946 r. wieś należała do [[Powiat mrągowski| powiatu mrągowskiego]] i [[Województwo olsztyńskie |województwa olsztyńskiego]]. Gminę podzielono na 15 gromad: Bożą Wólkę, [[Boże]], [[Budziska]], [[Gronowo]], [[Kiersztanowo]], Koczarki, Langanki, [[Lembruk]], [[Nakomiady]], [[Ruska Wieś |Ruską Wieś]], [[Rydwągi]], Salpik, [[Szczerzbowo]], [[Szestno]] i Wyszembork. Zabudowa wsi przyjęła kształt ulicówki. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
===Gospodarka=== | ===Gospodarka=== | ||
| − | |||
We wsi funkcjonują firmy budowlane i gospodarstwa rolne. | We wsi funkcjonują firmy budowlane i gospodarstwa rolne. | ||
| + | <br/> | ||
| + | ===Bezpieczeństwo=== | ||
| + | Na terenie wsi działa jednostka [[Ochotnicza Straż Pożarna w Wyszemborku| Ochotniczej Straży Pożarnej]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
===Kultura=== | ===Kultura=== | ||
| − | |||
W Wyszemborku działa świetlica środowiskowa. | W Wyszemborku działa świetlica środowiskowa. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Ludzie związani z miejscowością=== | === Ludzie związani z miejscowością=== | ||
| − | + | *[[lkwim:Ryszard Bitowt|Ryszard Bitowt]] (ur. 1930) – nauczyciel, etnograf, kolekcjoner, działacz społeczny, kronikarz. | |
| − | Wieś została uwieczniona w piosence Andrzeja Garczarka "Jak my w Wyszemborku Pana Jezusa witali" z płyty "Drelichowa". W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest [[Cezary Karwowski]]. | + | *[[Barbara Magdalena Kowalska]] (ur. 1945) – nauczycielka. |
| + | *Wieś została uwieczniona w piosence Andrzeja Garczarka "Jak my w Wyszemborku Pana Jezusa witali" z płyty "Drelichowa". | ||
| + | *W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest [[Cezary Karwowski]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
=== Zabytki=== | === Zabytki=== | ||
Na terenie miejscowości znajduje się drewniana chałupa kalenicowa. | Na terenie miejscowości znajduje się drewniana chałupa kalenicowa. | ||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Bibliografia=== | === Bibliografia=== | ||
| − | |||
''Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic'', pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss. | ''Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic'', pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss. | ||
http://www.it.mragowo.pl/media/art/707/file/historia.pdf, 12.09.2013. | http://www.it.mragowo.pl/media/art/707/file/historia.pdf, 12.09.2013. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| − | |||
http://www.mragowo.wm.pl | http://www.mragowo.wm.pl | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat mrągowski]] | |
| − | [[Kategoria:Powiat mrągowski]][[Kategoria: | + | [[Kategoria: Mrągowo (gmina wiejska)]] |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] |
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Wersja z 12:56, 29 sie 2014
| Wyszembork | |
| | |
 Wieś Wyszembork, źródło: http://www.wikipedia.pl, 12.09.2013.
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | mrągowski |
| Gmina | Mrągowo |
| Sołectwo | Wyszembork |
| Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) | Pole-obowiązkowe |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Tablice rejestracyjne | NMR |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Wyszembork | |
| Położenie na mapie Polski  Wyszembork | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Wyszembork (niem. Weißenburg) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mrągowo. Do 1954 r. wieś była siedzibą gminy Wyszembork. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Na zachód od wsi znajduje się Jezioro Salęt Duży. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla powiatu mrągowskiego, który znajduje się w obrębie dwóch regionów: część zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień Pojezierza Mrągowskiego; część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni).
Dzieje miejscowości
W 1376 r. wielki mistrz krzyżacki Winrich von Kniprode przekazał osadnikom po 10 włók]. Wśród nich znaleźli się: Moller, Lichtenau, Samuel Soya, Lorenz. Na osadników nałożono obowiązek służby rycerskiej. Zdaniem P. Glassa nazwa miejscowości pochodzi od Weissenburga koło Norymbergi, skąd mieli przybyć osadnicy.
W 1498 r. komtur Wilhelm Eisenberg nadał Maciejowi Zapadło 10 łanów na prawie chełmińskim. Do 1600 r. nadano jeszcze 60 łanów. W XVII w. teren wsi obejmował 105 łanów. Wieś stanowiła jedną z największych osad w starostwie szestneńskim. Przed 1740 r. założono we wsi szkołę wiejską, w której w 1818 r. uczył po polsku Krzysztof Rupio.
W 1870 r. w Wyszemborku było 625 mieszkańców. W 1897 r. oddano tu do użytku przystanek kolejowy linii wąskotorowej Mrągowo – Kętrzyn. W poł. XIX w. we wsi powstały dwa majątki: na krańcu północno-zachodnim - majątek Brodzikowo (Marienhof), który był własnością Elimara Lange, a potem Wierebskiego; na krańcu południowo-wschodnim - Biestrzykowo (Berghof). W folwarku Borodzikowo prowadzono hodowlę bydła i mleczarnię.
W 1933 r. we wsi założono trzyklasową szkołę. Do placówki uczęszczały dzieci także z: Bietrzykowa, Bożego Małego i Brodzikowa. W 1939 r. były tu 143 gospodarstwa domowe, w tym 69 gospodarstw rolniczych. Po II wojnie światowej w Wyszembork był siedzibą gminy, która powstała na terenie tzw. Ziem Odzyskanych. Od 1946 r. wieś należała do powiatu mrągowskiego i województwa olsztyńskiego. Gminę podzielono na 15 gromad: Bożą Wólkę, Boże, Budziska, Gronowo, Kiersztanowo, Koczarki, Langanki, Lembruk, Nakomiady, Ruską Wieś, Rydwągi, Salpik, Szczerzbowo, Szestno i Wyszembork. Zabudowa wsi przyjęła kształt ulicówki.
Gospodarka
We wsi funkcjonują firmy budowlane i gospodarstwa rolne.
Bezpieczeństwo
Na terenie wsi działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.
Kultura
W Wyszemborku działa świetlica środowiskowa.
Ludzie związani z miejscowością
- Ryszard Bitowt (ur. 1930) – nauczyciel, etnograf, kolekcjoner, działacz społeczny, kronikarz.
- Barbara Magdalena Kowalska (ur. 1945) – nauczycielka.
- Wieś została uwieczniona w piosence Andrzeja Garczarka "Jak my w Wyszemborku Pana Jezusa witali" z płyty "Drelichowa".
- W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest Cezary Karwowski.
Zabytki
Na terenie miejscowości znajduje się drewniana chałupa kalenicowa.
Bibliografia
Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss.
http://www.it.mragowo.pl/media/art/707/file/historia.pdf, 12.09.2013.
Zobacz też
