Frombork (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Kultura i turystyka) |
|||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
'''Gmina Frombork''' – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]] w [[Powiat braniewski| powiecie braniewskim]]. Siedziba gminy znajduje się we [[Frombork| Fromborku]]. | '''Gmina Frombork''' – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]] w [[Powiat braniewski| powiecie braniewskim]]. Siedziba gminy znajduje się we [[Frombork| Fromborku]]. | ||
| − | Gmina turystyczno - rolnicza, usytuowana nad [[Zalew Wiślany| Zalewem Wiślanym]], na pograniczu [[Wysoczyzna Elbląska| Wysoczyzny Elbląskiej]] i [[Nizina Warmińska| Niziny Warmińskiej]]. Gmina, na której rozwój wpływa nie tylko atrakcyjne położenie, ale przede wszystkim bardzo bogata historia regionu i liczne zabytki. | + | Gmina turystyczno-rolnicza, usytuowana nad [[Zalew Wiślany| Zalewem Wiślanym]], na pograniczu [[Wysoczyzna Elbląska| Wysoczyzny Elbląskiej]] i [[Nizina Warmińska| Niziny Warmińskiej]]. Gmina, na której rozwój wpływa nie tylko atrakcyjne położenie, ale przede wszystkim bardzo bogata historia regionu i liczne zabytki. |
Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Małgorzata Wrońska]]<ref>[http://www.frombork.pl/strona-66-BURMISTRZ_MIASTA_I_GMINY.html Urząd Miasta i Gminy Frombork] [06.05.2014]</ref>. | Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Małgorzata Wrońska]]<ref>[http://www.frombork.pl/strona-66-BURMISTRZ_MIASTA_I_GMINY.html Urząd Miasta i Gminy Frombork] [06.05.2014]</ref>. | ||
| Linia 43: | Linia 43: | ||
Gmina Frombork zajmuje powierzchnię 124,10km<sup>2</sup><ref>[http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/frombork.pdf olsztyn.stat.gov.pl] [06.05.2014]</ref>. | Gmina Frombork zajmuje powierzchnię 124,10km<sup>2</sup><ref>[http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/frombork.pdf olsztyn.stat.gov.pl] [06.05.2014]</ref>. | ||
W tym: | W tym: | ||
| − | + | *lasy: 22,42% | |
| − | * | + | *użytki rolne: 40,3% |
| − | * | + | *wody: 31,3% |
| − | * | + | Gmina stanowi 10,3% powierzchni powiatu braniewskiego. |
| − | |||
| − | Gmina stanowi 10,3% powierzchni | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi<ref>Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.</ref>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi<ref>Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.</ref>: | ||
| Linia 63: | Linia 60: | ||
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 30|| colspan=2| 15 || colspan=2| 15 | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 30|| colspan=2| 15 || colspan=2| 15 | ||
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Frombork wynosiło -3 osób (saldo migracji w mieście [[Frombork]] było dodatnie (3 osoby), natomiast na terenie wiejskim gminy wynosiło -6 osób)<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych lokalnych GUS] [06.05.2014]</ref>, co stanowi 0,82% migracji ludności w | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Frombork wynosiło -3 osób (saldo migracji w mieście [[Frombork]] było dodatnie (3 osoby), natomiast na terenie wiejskim gminy wynosiło -6 osób)<ref>[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych lokalnych GUS] [06.05.2014]</ref>, co stanowi 0,82% migracji ludności w powiecie braniewskim oraz 1,16% w województwie warmińsko-mazurskim. |
<br/> | <br/> | ||
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia | + | W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Frombork utracił posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl]</ref> utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Frombork. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 Bank Danych lokalnych GUS]</ref> istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Z powołanej wówczas gromady Frombork na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 roku<ref>Dz.U. 1957 nr 59 poz. 316, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia osiedli w województwach: gdańskim, olsztyńskim, szczecińskim, zielonogórskim oraz zmiany granic osiedla Ożarów-Franciszków w powiecie pruszkowskim, województwie warszawskim. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19570590316 isap.sejm.gov.pl]</ref> wyłączono miasto Frombork i nadano mu prawa osiedla, a w 1959 roku przywrócono prawa miejskie<ref>Dz.U. 1958 nr 65 poz. 320, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 września 1958 r. w sprawie utworzenia miasta Frombork w powiecie braniewskim, województwie olsztyńskim. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580650320 isap.sejm.gov.pl]</ref>. |
| − | województwie olsztyńskim.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580650320]</ref>. | ||
| − | Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312]</ref> | + | Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]</ref> przywróciły podział państwa na gminy. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Frombork stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Fromborku. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: [[Biedkowo]], [[Jędrychowo]], [[Krzywiec]], [[Krzyżewo]], [[Ronina]] oraz miejscowość [[Wielkie Wierzno]]<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref><ref>Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref>. |
| − | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. | + | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]</ref>, przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Frombork została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego<ref>Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl]</ref>. |
| − | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652]</ref> umiejscowiły gminę Frombork w powołanym 1 stycznia 1999 roku | + | |
| + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl]</ref> umiejscowiły gminę Frombork w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim. | ||
Gmina miejsko-wiejska Frombork graniczy z: [[Braniewo (gmina wiejska)| gminą Braniewo]], [[Płoskinia (gmina wiejska)| gminą Płoskinia]], [[Młynary (gmina wiejska)| gminą Młynary]], [[Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)| gminą Tolkmicko]], część północno-zachodniej granicy gminy stanowi [[Zalew Wiślany]]. | Gmina miejsko-wiejska Frombork graniczy z: [[Braniewo (gmina wiejska)| gminą Braniewo]], [[Płoskinia (gmina wiejska)| gminą Płoskinia]], [[Młynary (gmina wiejska)| gminą Młynary]], [[Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)| gminą Tolkmicko]], część północno-zachodniej granicy gminy stanowi [[Zalew Wiślany]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Bogdany]], [[Drewnowo]], [[Narusa]], | + | Sołectwa: [[Bogdany]], [[Drewnowo]], [[Narusa]], Wielkie Wierzno, [[Nowe Sadłuki]], [[Baranówka]], [[Biedkowo]], [[Jędrychowo]], [[Ronin]], [[Nowiny (gmina Frombork) |Nowiny]], [[Krzywiec]], [[Krzyżewo]]. |
| − | Pozostałe miejscowości: | + | Pozostałe miejscowości: Frombork, [[Wilanowo]], [[Biedkowo-Osada]]. |
<br/> | <br/> | ||
| + | == Gospodarka == | ||
| + | Malownicze położenie gminy nad Zalewem Wiślanym, liczne walory przyrodnicze, skupienie na niewielkiej przestrzeni unikatowej na skalę światową zabytkowej architektury, bogata historia związana z długoletnim pobytem we Fromborku [[lkwim:Mikołaj Kopernik| Mikołaja Kopernika]] zadecydowały o głównym kierunku rozwoju gospodarczego miasta i gminy – turystyce. Dodatkowym atutem gminy jest port, z którego wypływają rejsy statków po Zalewie Wiślanym. W gminie istnieją obiekty noclegowe na około 300 miejsc, camping, Harcerska Baza Obozowa, Niepubliczne Szkolne Schronisko Młodzieżowe, kwatery prywatne i gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach Frombork, Ronin, Bogdany. | ||
| − | + | Rolnictwo w gminie Frombork rozwija się na bazie gospodarstw indywidualnych o małym i średnim areale. Prowadzą one produkcję zaspokajającą potrzeby własne (ewentualne nadwyżki są sprzedawane na targowiskach i bazarach). | |
| − | |||
| − | |||
Większość z nich zajmuje się uprawą roślin, z czego dominujące są zboża (pszenica, żyto). Uprawy pozostałych ziemiopłodów (ziemniaki, rzepak, rzepik) są bardzo rozproszone i nie stanowią ważniejszej gałęzi produkcji rolnej w gminie Frombork. Hodowla zwierząt nie odgrywa istotnej roli w gospodarce rolnej gminy; najwięcej gospodarstw utrzymuje drób, następnie bydło, z czego większość to krowy mleczne, oraz trzodę chlewną. | Większość z nich zajmuje się uprawą roślin, z czego dominujące są zboża (pszenica, żyto). Uprawy pozostałych ziemiopłodów (ziemniaki, rzepak, rzepik) są bardzo rozproszone i nie stanowią ważniejszej gałęzi produkcji rolnej w gminie Frombork. Hodowla zwierząt nie odgrywa istotnej roli w gospodarce rolnej gminy; najwięcej gospodarstw utrzymuje drób, następnie bydło, z czego większość to krowy mleczne, oraz trzodę chlewną. | ||
| − | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Frombork wynosiła w 2013 roku 271. W tym 17 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 254 tworzy sektor prywatny<ref> | + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Frombork wynosiła w 2013 roku 271. W tym 17 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 254 tworzy sektor prywatny<ref> [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3105 Bank Danych lokalnych GUS] [06.05.2014]</ref>. Najwięcej firm – 55 – było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 33 firmy były zarejestrowane w dziale: budownictwo, a 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; w dziale przetwórstwo przemysłowe – 21 firm, a działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 12 firm. Większość stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa zatrudniające od 1 do 5 pracowników. |
Przemysł nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego działu gminnej gospodarki. | Przemysł nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego działu gminnej gospodarki. | ||
| − | Gmina miejsko-wiejska Frombork podejmuje współpracę z miastami | + | Gmina miejsko-wiejska Frombork podejmuje współpracę z miastami partnerskimi: Kazlu Ruda (Litwa), Swietłyj (Rosja – obwód kaliningradzki), Sucha Beskidzka. |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie Frombork wynosiła 418 osób <ref > | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie Frombork wynosiła 418 osób <ref > [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks Bank Danych Lokalnych GUS] [06.05.2014]</ref>, co stanowi 9,16% bezrobotnych w powiecie braniewskim. |
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 17% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS [06.05.2014]</ref>. | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 17% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS [06.05.2014]</ref>. | ||
| − | W nowej [[Strategia rozwoju województwa | | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] wymagających strategicznej interwencji. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
| − | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | + | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''': |
*[[lkwim: Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury we Fromborku| Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury we Fromborku]] | *[[lkwim: Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury we Fromborku| Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury we Fromborku]] | ||
*[[lkwim: Muzeum Archidiecezji Warmińskiej|Muzeum Archidiecezji Warmińskiej we Fromborku]] | *[[lkwim: Muzeum Archidiecezji Warmińskiej|Muzeum Archidiecezji Warmińskiej we Fromborku]] | ||
| Linia 108: | Linia 103: | ||
*[[Biblioteka Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]] | *[[Biblioteka Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]] | ||
*[[Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy we Fromborku]] | *[[Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy we Fromborku]] | ||
| − | + | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''': | |
| − | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
*[[lkwim: Dni Fromborka|Dni Fromborka]] | *[[lkwim: Dni Fromborka|Dni Fromborka]] | ||
*[[lkwim: Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej we Fromborku|Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej we Fromborku]] | *[[lkwim: Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej we Fromborku|Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej we Fromborku]] | ||
*[[lkwim: Spotkania Country we Fromborku - 2011| Spotkania Country we Fromborku]] | *[[lkwim: Spotkania Country we Fromborku - 2011| Spotkania Country we Fromborku]] | ||
| − | * | + | *dożynki gminne |
| − | * | + | *festyn odpustowy z okazji Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Fromborku |
| − | + | '''Ludzie związani z gminą''': | |
| − | '''Ludzie związani z gminą''' | + | *[[lkwim:Mikołaj Kopernik |Mikołaj Kopernik]] (1473–1543) – polski astronom, autor dzieła ''De revolutionibus orbium coelestium'' (O obrotach sfer niebieskich) przedstawiającego szczegółowo i w naukowo użytecznej formie heliocentryczną wizję Wszechświata; od 1497 kanonik warmiński, a od 1511 kanclerz kapituły warmińskiej; zmarł i został pochowany we Fromborku. |
| − | *[[lkwim:Mikołaj Kopernik |Mikołaj Kopernik]] ( | + | *[[lkwim: Anneliese Triller| Anneliese Triller]] (1903-1998) – archiwistka, historyk, organizatorka [[Archiwum Diecezji Warmińskiej we Fromborku]], badaczka historii [[Warmia|Warmii]]. |
| − | *[[lkwim: Anneliese Triller| Anneliese Triller]] (1903-1998) – archiwistka, historyk, organizatorka [[Archiwum Diecezji Warmińskiej we Fromborku]], badaczka historii Warmii. | + | *[[lkwim: Otton Ślizień|Otton Ślizień]] (1892-1985) – muzealnik, pracownik kultury, artysta malarz; położył znaczne zasługi dla organizacji [[lkwim: Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku| Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]], jak i popularyzacji postaci astronoma. Prowadził działalność administracyjną, opracowywał katalogi wystaw, z jego inicjatywy od 1965 r. zaczęły ukazywać się zeszyty naukowe [["Komentarze Fromborskie"]]. Działał też w ramach fromborskiego Oddziału Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich oraz Oddziału Towarzystwa Historii Astronomii. |
| − | *[[lkwim: Otton Ślizień|Otton Ślizień]] | + | *[[lkwim: Stanisław Białczak| Stanisław Białczak]] – rzeźbiarz w drewnie, ludowy artysta-amator z Fromborka. |
| − | *[[lkwim: Stanisław Białczak| Stanisław Białczak]] | + | *[[lkwim: Barbara Hulanicka| Barbara Hulanicka]] (1924–2012) – autorka tkanin artystycznych tworzonych dawną techniką ludową, inspirowanych m.in. tradycją, folklorem i architekturą Warmii i Mazur; w 1970 roku została skierowana do organizacji 500. rocznicy urodzin [[lkwim:Mikołaj Kopernik| Mikołaja Kopernika]], i została kierownikiem [[lkwim: Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku| Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]]. |
| − | *[[lkwim: Barbara Hulanicka| Barbara Hulanicka]] ( | + | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''': |
| − | |||
| − | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Frombork należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków ]</ref>: | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Frombork należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków ]</ref>: | ||
| − | + | *założenia urbanistyczne [[Stare Miasto we Fromborku| Starego Miasta we Fromborku]] | |
| − | *założenia urbanistyczne [[Stare Miasto we Fromborku| Starego Miasta we Fromborku]] | ||
*zespół Wzgórza Katedralnego: | *zespół Wzgórza Katedralnego: | ||
**[[lkwim: Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku| Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku]] wraz z [[lkwim: Organy w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku| organami w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] | **[[lkwim: Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku| Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku]] wraz z [[lkwim: Organy w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku| organami w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] | ||
**[[lkwim: Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku| Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] ( kaplica została dobudowana do korpusu katedry, w narożniku pomiędzy nawą południową, a dwoma przęsłami prezbiterium) | **[[lkwim: Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku| Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] ( kaplica została dobudowana do korpusu katedry, w narożniku pomiędzy nawą południową, a dwoma przęsłami prezbiterium) | ||
**[[lkwim: Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku| Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] (kaplicę dobudowano do korpusu katedry, przy drugim od zachodu przęśle nawy południowej) | **[[lkwim: Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku| Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] (kaplicę dobudowano do korpusu katedry, przy drugim od zachodu przęśle nawy południowej) | ||
| − | ** | + | ** pałac Ferbera (obecnie [[lkwim: Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku| Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]]) |
** kuria Najświeszej Marii Panny | ** kuria Najświeszej Marii Panny | ||
**kapitularz | **kapitularz | ||
**nowy wikariat | **nowy wikariat | ||
| − | *mury obronne z basztami i bramami: | + | *mury obronne z basztami i bramami: [[Wieża dzwonna katedry we Fromborku |Wieża Radziejowskiego]] – dzwonnica, [[Wieża Mikołaja Kopernika we Fromborku |Wieża Kopernika]], baszta północna, baszta wschodnia, baszta południowa, brama południowa, brama północna, brama zachodnia |
*[[lkwim: Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku| Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku]] | *[[lkwim: Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku| Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku]] | ||
*[[Kościół pw. św. Wojciecha we Fromborku]] (dawny kościół ewangelicki) | *[[Kościół pw. św. Wojciecha we Fromborku]] (dawny kościół ewangelicki) | ||
*[[lkwim: Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku| Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku]] | *[[lkwim: Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku| Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku]] | ||
*[[lkwim: Kaplica pw. św. Anny we Fromborku| Kaplica pw. św. Anny we Fromborku ]] (kaplica powstała w obrębie średniowiecznej zabudowy Fromborka, przy szpitalu pw. Św. Ducha (obecna ulica Stara)) | *[[lkwim: Kaplica pw. św. Anny we Fromborku| Kaplica pw. św. Anny we Fromborku ]] (kaplica powstała w obrębie średniowiecznej zabudowy Fromborka, przy szpitalu pw. Św. Ducha (obecna ulica Stara)) | ||
| − | *przydrożne kapliczki: kapliczka św. Jerzego, | + | *przydrożne kapliczki: kapliczka św. Jerzego, [[Kapliczka we Fromborku| kapliczka]] przy ul. Katedralnej |
*cmentarz kanoników | *cmentarz kanoników | ||
*dawny Pałac Biskupi przy ul. Katedralnej | *dawny Pałac Biskupi przy ul. Katedralnej | ||
| Linia 156: | Linia 147: | ||
*most drogowy na [[Rzeka Nursa| rzece Narusa]] | *most drogowy na [[Rzeka Nursa| rzece Narusa]] | ||
*[[lkwim: Kościół pw. Wszystkich Świętych w Wierznie Wielkim| Kościół pw. Wszystkich Świętych w Wierznie Wielkim]] wraz z przykościelnym cmentarzem | *[[lkwim: Kościół pw. Wszystkich Świętych w Wierznie Wielkim| Kościół pw. Wszystkich Świętych w Wierznie Wielkim]] wraz z przykościelnym cmentarzem | ||
| − | + | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''': | |
| − | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | + | *[[Szlak Kopernikowski]] – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą [[lkwim:Mikołaj Kopernik| Mikołaja Kopernika]] |
| − | *[[Szlak Kopernikowski]] | + | *[[Nadzalewowa Trasa Rowerowa]]: [[Elbląg]] – [[Kadyny]] – [[Tolkmicko]] – Frombork – [[Braniewo]] oraz Frombork – Krynica Morska – Kąty Rybackie – Sztutowo – Rybina – Marzęcino – [[Nowakowo]] – Elbląg |
| − | *[[Nadzalewowa Trasa Rowerowa]]: | + | *[[Szlak Fromborski]] – szlak w [[Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej| Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej]] – |
| − | *[[Szlak Fromborski]] | ||
*"Śladami Pana Samochodzika" na podstawie książki "Pan Samochodzik i zagadki Fromborka" | *"Śladami Pana Samochodzika" na podstawie książki "Pan Samochodzik i zagadki Fromborka" | ||
| − | *liczne | + | *liczne zabytki architektury najwyższej klasy |
| − | * | + | *planetarium znajdujące się na tzw. [[Wieża Radziejowskiego| Wieży Radziejowskiego]] (a w nim unikatowe wahadło Foucaulta służące do naocznego stwierdzenia obrotowej natury Ziemi |
| − | * | + | *obserwatorium astronomiczne [[lkwim: Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku| Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]] |
| − | *Dział historii medycyny [[lkwim: Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku| Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]] w *[[lkwim: Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku| Szpitalu pw. Św. Ducha we Fromborku]] wraz z ogrodem | + | *Dział historii medycyny [[lkwim: Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku| Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]] w *[[lkwim: Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku| Szpitalu pw. Św. Ducha we Fromborku]] wraz z ogrodem – herbarium |
*Stadnina Koni [[Narusa]] | *Stadnina Koni [[Narusa]] | ||
| − | *rejsy statkiem po | + | *rejsy statkiem po [[Zalew Wiślany| Zalewie Wiślanym]] |
| − | |||
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Frombork, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej w Urzędzie Miasa i Gminy Frombork, ul. Młynarska 5a, 14-530 Frombork oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Frombork [[http://www.frombork.pl/]] | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Frombork, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej w Urzędzie Miasa i Gminy Frombork, ul. Młynarska 5a, 14-530 Frombork oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Frombork [[http://www.frombork.pl/]] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| − | W gminie miejsko-wiejskiej Frombork istnieją | + | W gminie miejsko-wiejskiej Frombork istnieją następujące placówki edukacyjne: |
| − | |||
*Przedszkole "Gwiazdkowe Wzgórze" w [[Zespół Szkół we Fromborku| Zespole Szkół we Fromborku]] | *Przedszkole "Gwiazdkowe Wzgórze" w [[Zespół Szkół we Fromborku| Zespole Szkół we Fromborku]] | ||
| − | *Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w | + | *Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Zespole Szkół we Fromborku |
| − | *Gimnazjum im. Parlamentu Europejskiego w | + | *Gimnazjum im. Parlamentu Europejskiego w Zespole Szkół we Fromborku |
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
| − | W gminie Frombork organizowane są liczne imprezy rekreacyjno- | + | W gminie Frombork organizowane są liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Zimowy Kopernikowski Marszobieg Terenowy (Nordic Walking), "Bose Wędrówki" – Leśny Marszobieg Boso oraz Nordic Walking, Grand Prix Warmii, Żuław oraz Kujaw w Brydżu Sportowym, Europejskiego Tygodnia Sportu dla Wszystkich – Sportowy Turniej Miast i Gmin, Regaty o Bursztyn Miasta Kopernika, Międzynarodowe Regaty Żeglarskie "Fromborska Jesień", Wędrówki Fromborskie – Marsz z okazji Święta Niepodległości oraz Marsz Mikołaja. |
Istnieją również kluby sportowe: | Istnieją również kluby sportowe: | ||
*[[LKS "Zalew"]] | *[[LKS "Zalew"]] | ||
*Morski Klub Żeglarski "Dal" | *Morski Klub Żeglarski "Dal" | ||
| − | |||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
*[[lkwim: Fundacja im. Mikołaja Kopernika we Fromborku| Fundacja im. Mikołaja Kopernika we Fromborku]] | *[[lkwim: Fundacja im. Mikołaja Kopernika we Fromborku| Fundacja im. Mikołaja Kopernika we Fromborku]] | ||
| Linia 190: | Linia 175: | ||
*[[Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych]] | *[[Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych]] | ||
*[[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"]] | *[[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"]] | ||
| − | |||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich: | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich: | ||
| − | + | *Obszar chronionego krajobrazu: | |
| − | Obszar chronionego krajobrazu: | + | **[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy]] (16677,8 ha) |
| − | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy]] (16677,8 ha) | + | **[[Obszar Chronionego Krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej - Wschód]] (5805,9 ha) |
| − | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej - Wschód]] (5805,9 ha) | + | *Obszar [[Natura 2000]]: |
| − | + | **[[Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Zalew Wiślany]] (32224,1 ha) | |
| − | Obszar Natura 2000: | + | **[[Specjalny Obszar Ochrony siedlisk Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana]] (22213,78 ha) |
| − | *[[Obszar Specjalnej Ochrony ptaków - Zalew Wiślany]] (32224,1 ha) | + | *Użytki ekologiczne: |
| − | *[[Specjalny Obszar Ochrony siedlisk Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana]] (22213,78 ha) | + | **[["Skarpy"]] (ok. 340 ha) |
| − | |||
| − | Użytki ekologiczne: | ||
| − | *[["Skarpy"]] (ok. 340 ha) | ||
| − | |||
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Frombork znajdują się 23 pomniki przyrody. Są to głównie pojedyncze dęby, buków i jesionów<ref>[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie]</ref>. | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Frombork znajdują się 23 pomniki przyrody. Są to głównie pojedyncze dęby, buków i jesionów<ref>[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie]</ref>. | ||
| − | < | + | {{Przypisy}} |
| + | <references/> | ||
== Bibliografia== | == Bibliografia== | ||
Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]<br/> | Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [06.05.2014]<br/> | ||
| Linia 228: | Linia 209: | ||
[http://www.frombork.pl/ Urząd Miasta i Gminy Frombork] [06.05.2014]<br/> | [http://www.frombork.pl/ Urząd Miasta i Gminy Frombork] [06.05.2014]<br/> | ||
[http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/frombork.pdf UStat w Olsztynie] [06.05.2014]<br/> | [http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/frombork.pdf UStat w Olsztynie] [06.05.2014]<br/> | ||
| − | + | ||
| − | |||
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat braniewski]][[Kategoria: Frombork (gmina miejsko-wiejska)]] | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat braniewski]][[Kategoria: Frombork (gmina miejsko-wiejska)]] | ||
Wersja z 13:52, 25 lis 2014
| Gmina Frombork | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | braniewski | ||
| Rodzaj gminy | miejsko-wiejska | ||
| Burmistrz | Małgorzata Wrońska | ||
| Powierzchnia | 124,10 km² | ||
| Liczba sołectw | 11 | ||
| Liczba miejscowości | 16 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
3737 30 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 55 | ||
| Tablice rejestracyjne | NBR | ||
| TERYT | 2802033 | ||
| Urząd gminy ul. Młynarska 5A 14-530 Frombork
| |||
| www.frombork.pl Strona internetowa gminy | |||
| frombork.samorzady.pl Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Frombork – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie braniewskim. Siedziba gminy znajduje się we Fromborku.
Gmina turystyczno-rolnicza, usytuowana nad Zalewem Wiślanym, na pograniczu Wysoczyzny Elbląskiej i Niziny Warmińskiej. Gmina, na której rozwój wpływa nie tylko atrakcyjne położenie, ale przede wszystkim bardzo bogata historia regionu i liczne zabytki.
Władzę w gminie sprawuje burmistrz Małgorzata Wrońska[1].
Frombork (gmina miejsko-wiejska)
Frombork
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina Frombork zajmuje powierzchnię 124,10km2[2]. W tym:
- lasy: 22,42%
- użytki rolne: 40,3%
- wody: 31,3%
Gmina stanowi 10,3% powierzchni powiatu braniewskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi[3]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 3737 | 100 | 1890 | 50,58 | 1847 | 49,42 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
30 | 15 | 15 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Frombork wynosiło -3 osób (saldo migracji w mieście Frombork było dodatnie (3 osoby), natomiast na terenie wiejskim gminy wynosiło -6 osób)[4], co stanowi 0,82% migracji ludności w powiecie braniewskim oraz 1,16% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Frombork utracił posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku[5] utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Frombork. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[6] istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Z powołanej wówczas gromady Frombork na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 roku[7] wyłączono miasto Frombork i nadano mu prawa osiedla, a w 1959 roku przywrócono prawa miejskie[8].
Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[9] przywróciły podział państwa na gminy. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Frombork stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Fromborku. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Biedkowo, Jędrychowo, Krzywiec, Krzyżewo, Ronina oraz miejscowość Wielkie Wierzno[10][11].
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[12], przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Frombork została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego[13].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[14] umiejscowiły gminę Frombork w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim.
Gmina miejsko-wiejska Frombork graniczy z: gminą Braniewo, gminą Płoskinia, gminą Młynary, gminą Tolkmicko, część północno-zachodniej granicy gminy stanowi Zalew Wiślany.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bogdany, Drewnowo, Narusa, Wielkie Wierzno, Nowe Sadłuki, Baranówka, Biedkowo, Jędrychowo, Ronin, Nowiny, Krzywiec, Krzyżewo.
Pozostałe miejscowości: Frombork, Wilanowo, Biedkowo-Osada.
Gospodarka
Malownicze położenie gminy nad Zalewem Wiślanym, liczne walory przyrodnicze, skupienie na niewielkiej przestrzeni unikatowej na skalę światową zabytkowej architektury, bogata historia związana z długoletnim pobytem we Fromborku Mikołaja Kopernika zadecydowały o głównym kierunku rozwoju gospodarczego miasta i gminy – turystyce. Dodatkowym atutem gminy jest port, z którego wypływają rejsy statków po Zalewie Wiślanym. W gminie istnieją obiekty noclegowe na około 300 miejsc, camping, Harcerska Baza Obozowa, Niepubliczne Szkolne Schronisko Młodzieżowe, kwatery prywatne i gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach Frombork, Ronin, Bogdany.
Rolnictwo w gminie Frombork rozwija się na bazie gospodarstw indywidualnych o małym i średnim areale. Prowadzą one produkcję zaspokajającą potrzeby własne (ewentualne nadwyżki są sprzedawane na targowiskach i bazarach).
Większość z nich zajmuje się uprawą roślin, z czego dominujące są zboża (pszenica, żyto). Uprawy pozostałych ziemiopłodów (ziemniaki, rzepak, rzepik) są bardzo rozproszone i nie stanowią ważniejszej gałęzi produkcji rolnej w gminie Frombork. Hodowla zwierząt nie odgrywa istotnej roli w gospodarce rolnej gminy; najwięcej gospodarstw utrzymuje drób, następnie bydło, z czego większość to krowy mleczne, oraz trzodę chlewną.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Frombork wynosiła w 2013 roku 271. W tym 17 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 254 tworzy sektor prywatny[15]. Najwięcej firm – 55 – było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 33 firmy były zarejestrowane w dziale: budownictwo, a 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; w dziale przetwórstwo przemysłowe – 21 firm, a działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 12 firm. Większość stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa zatrudniające od 1 do 5 pracowników.
Przemysł nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego działu gminnej gospodarki. Gmina miejsko-wiejska Frombork podejmuje współpracę z miastami partnerskimi: Kazlu Ruda (Litwa), Swietłyj (Rosja – obwód kaliningradzki), Sucha Beskidzka.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie Frombork wynosiła 418 osób [16], co stanowi 9,16% bezrobotnych w powiecie braniewskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 17% ludności[17].
W nowej strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy:
- Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury we Fromborku
- Muzeum Archidiecezji Warmińskiej we Fromborku
- Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
- Biblioteka Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
- Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy we Fromborku
Wydarzenia kulturalne związane z gminą:
- Dni Fromborka
- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej we Fromborku
- Spotkania Country we Fromborku
- dożynki gminne
- festyn odpustowy z okazji Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Fromborku
Ludzie związani z gminą:
- Mikołaj Kopernik (1473–1543) – polski astronom, autor dzieła De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich) przedstawiającego szczegółowo i w naukowo użytecznej formie heliocentryczną wizję Wszechświata; od 1497 kanonik warmiński, a od 1511 kanclerz kapituły warmińskiej; zmarł i został pochowany we Fromborku.
- Anneliese Triller (1903-1998) – archiwistka, historyk, organizatorka Archiwum Diecezji Warmińskiej we Fromborku, badaczka historii Warmii.
- Otton Ślizień (1892-1985) – muzealnik, pracownik kultury, artysta malarz; położył znaczne zasługi dla organizacji Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, jak i popularyzacji postaci astronoma. Prowadził działalność administracyjną, opracowywał katalogi wystaw, z jego inicjatywy od 1965 r. zaczęły ukazywać się zeszyty naukowe "Komentarze Fromborskie". Działał też w ramach fromborskiego Oddziału Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich oraz Oddziału Towarzystwa Historii Astronomii.
- Stanisław Białczak – rzeźbiarz w drewnie, ludowy artysta-amator z Fromborka.
- Barbara Hulanicka (1924–2012) – autorka tkanin artystycznych tworzonych dawną techniką ludową, inspirowanych m.in. tradycją, folklorem i architekturą Warmii i Mazur; w 1970 roku została skierowana do organizacji 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, i została kierownikiem Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy:
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Frombork należą[18]:
- założenia urbanistyczne Starego Miasta we Fromborku
- zespół Wzgórza Katedralnego:
- Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku wraz z organami w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku
- Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku ( kaplica została dobudowana do korpusu katedry, w narożniku pomiędzy nawą południową, a dwoma przęsłami prezbiterium)
- Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku (kaplicę dobudowano do korpusu katedry, przy drugim od zachodu przęśle nawy południowej)
- pałac Ferbera (obecnie Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku)
- kuria Najświeszej Marii Panny
- kapitularz
- nowy wikariat
- mury obronne z basztami i bramami: Wieża Radziejowskiego – dzwonnica, Wieża Kopernika, baszta północna, baszta wschodnia, baszta południowa, brama południowa, brama północna, brama zachodnia
- Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku
- Kościół pw. św. Wojciecha we Fromborku (dawny kościół ewangelicki)
- Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku
- Kaplica pw. św. Anny we Fromborku (kaplica powstała w obrębie średniowiecznej zabudowy Fromborka, przy szpitalu pw. Św. Ducha (obecna ulica Stara))
- przydrożne kapliczki: kapliczka św. Jerzego, kapliczka przy ul. Katedralnej
- cmentarz kanoników
- dawny Pałac Biskupi przy ul. Katedralnej
- kanonia pw. św. Ignacego, ul. Katedralna
- kanonia pw. Matki Boskiej Wniebowziętej, ul. Katedralna
- kanonia pw. św. Stanisława, ul. Krasickiego
- kanonia pw. św. Michała, ul. Krasickiego
- kanonia pw. św. Piotra, ul. Krasickiego
- kanonia pw. św. Pawła, ul. Krasickiego
- piwnica po wsch. części kanonii pw. św. Ludwika, ul. Katedralna
- baszta Żeglarska, ul. Basztowa
- stara szkoła (obecnie schronisko młodzieżowe), ul. Elbląska
- wieża wodociągowa, ul. Elbląska
- most drogowy na rzece Narusa
- Kościół pw. Wszystkich Świętych w Wierznie Wielkim wraz z przykościelnym cmentarzem
Szlaki i atrakcje turystyczne:
- Szlak Kopernikowski – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą Mikołaja Kopernika
- Nadzalewowa Trasa Rowerowa: Elbląg – Kadyny – Tolkmicko – Frombork – Braniewo oraz Frombork – Krynica Morska – Kąty Rybackie – Sztutowo – Rybina – Marzęcino – Nowakowo – Elbląg
- Szlak Fromborski – szlak w Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej –
- "Śladami Pana Samochodzika" na podstawie książki "Pan Samochodzik i zagadki Fromborka"
- liczne zabytki architektury najwyższej klasy
- planetarium znajdujące się na tzw. Wieży Radziejowskiego (a w nim unikatowe wahadło Foucaulta służące do naocznego stwierdzenia obrotowej natury Ziemi
- obserwatorium astronomiczne Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
- Dział historii medycyny Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku w * Szpitalu pw. Św. Ducha we Fromborku wraz z ogrodem – herbarium
- Stadnina Koni Narusa
- rejsy statkiem po Zalewie Wiślanym
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Frombork, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej w Urzędzie Miasa i Gminy Frombork, ul. Młynarska 5a, 14-530 Frombork oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Frombork [[1]]
Szkolnictwo
W gminie miejsko-wiejskiej Frombork istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Przedszkole "Gwiazdkowe Wzgórze" w Zespole Szkół we Fromborku
- Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Zespole Szkół we Fromborku
- Gimnazjum im. Parlamentu Europejskiego w Zespole Szkół we Fromborku
Sport
W gminie Frombork organizowane są liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Zimowy Kopernikowski Marszobieg Terenowy (Nordic Walking), "Bose Wędrówki" – Leśny Marszobieg Boso oraz Nordic Walking, Grand Prix Warmii, Żuław oraz Kujaw w Brydżu Sportowym, Europejskiego Tygodnia Sportu dla Wszystkich – Sportowy Turniej Miast i Gmin, Regaty o Bursztyn Miasta Kopernika, Międzynarodowe Regaty Żeglarskie "Fromborska Jesień", Wędrówki Fromborskie – Marsz z okazji Święta Niepodległości oraz Marsz Mikołaja. Istnieją również kluby sportowe:
- LKS "Zalew"
- Morski Klub Żeglarski "Dal"
Inne organizacje i instytucje
- Fundacja im. Mikołaja Kopernika we Fromborku
- Towarzystwo Miłośników Fromborka
- Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych
- Stowarzyszenie "Dom Warmiński"
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:
- Obszar chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy (16677,8 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej - Wschód (5805,9 ha)
- Obszar Natura 2000:
- Użytki ekologiczne:
- "Skarpy" (ok. 340 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Frombork znajdują się 23 pomniki przyrody. Są to głównie pojedyncze dęby, buków i jesionów[19].
Przypisy
- ↑ Urząd Miasta i Gminy Frombork [06.05.2014]
- ↑ olsztyn.stat.gov.pl [06.05.2014]
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [06.05.2014]
- ↑ Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.Bank Danych lokalnych GUS
- ↑ Dz.U. 1957 nr 59 poz. 316, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia osiedli w województwach: gdańskim, olsztyńskim, szczecińskim, zielonogórskim oraz zmiany granic osiedla Ożarów-Franciszków w powiecie pruszkowskim, województwie warszawskim. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1958 nr 65 poz. 320, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 września 1958 r. w sprawie utworzenia miasta Frombork w powiecie braniewskim, województwie olsztyńskim. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl
- ↑ Bank Danych lokalnych GUS [06.05.2014]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [06.05.2014]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS [06.05.2014]
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
- ↑ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
Bibliografia
Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych.isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1957 nr 59 poz. 316, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia osiedli w województwach: gdańskim, olsztyńskim, szczecińskim, zielonogórskim oraz zmiany granic osiedla Ożarów-Franciszków w powiecie pruszkowskim, województwie warszawskim.isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1958 nr 65 poz. 320, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 września 1958 r. w sprawie utworzenia miasta Frombork w powiecie braniewskim, województwie olsztyńskim.isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1966.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Frombork na lata 2008-2015, Frombork 2008.
Bank Danych Lokalnych GUS [06.05.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Frombork [06.05.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.05.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.05.2014]
RDOŚ w Olsztynie [06.05.2014]
Urząd Miasta i Gminy Frombork [06.05.2014]
UStat w Olsztynie [06.05.2014]
