Wolnica

Wolnica
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	lidzbarski
Gmina	Lubomino
Liczba ludności (2010)	243
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wolnica
Położenie na mapie Polski Wolnica
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Wolnica (niem. Freimarkt) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Lubomino. Miejscowość w 2010 roku liczyła 243 mieszkańców. Funkcje sołtysa sprawuje Ireneusz Gołębiewski.

Położenie

Miejscowość położona jest około 7 km na północny-wschód od Lubomina.

Dzieje miejscowości

W roku 1353 na powierzchni 60 łanów została ulokowana nowa wieś przez Henryka Lutra, wójta krajowego. Otrzymała nazwę Freimarkt. Jej pierwszym sołtysem został mianowany Werner. Jednak w krótkim czasie po objęciu tego stanowiska zmarł. Biskup warmiński Jan z Miśni przekazał jego obowiązki wdowie po nim Małgorzacie, która miała sprawować ten urząd wraz z ich dwoma synami Janem i Mikołajem. W tym też czasie zgodnie z poleceniem biskupa dokonano ponownego pomiaru ziemi i ustalono, że faktyczna powierzchnia wsi wynosi 61 łanów. Cały ten obszar podzielony został na 6 części. Zostały one rozdzielone między dwóch braci. Jan objął 2,5 łana a Mikołaj pozostałe 3,5.

Taki podział na dwie części utrzymał się do XV w. Na początku tego stulecia posiadaczem mniejszego udziału był Simon Fluge, a większego Johannes Storzenbecker. Postanowili oni, aby odsprzedać po jednym łanie z posiadanego przez nich majątku szpitalowi św. Ducha w Ornecie. W ten sposób przybył trzeci współwłaściciel ziemi w Wolnicy.

W wyniku wojennej zawieruchy czynsz z łanów nie był płacony i doszło do konfliktu między właścicielami (wieś ucierpiała praktycznie przy każdym konflikcie w XV i XVI w. co przełożyło się także na spadek ilości gospodarstw do 18 w 1587 r.). Sprawa zaszła tak daleko, że mediacji i rozsądzenia stron podjął się biskup warmiński Łukasz Watzenrode nakazując zapłatę na rzecz szpitala 18 marek, rozkładając jednocześnie to zobowiązanie na raty po 1 marce.

XVII wiek przyniósł kolejny spadek liczby gospodarstw - w 1656 r. było ich już tylko 11. Jednocześnie stopniowo zwiększała się areał wsi. Przyczynił się do tego biskupa Jan Stefan Wydżga oddając 1 łan ziemi a w 1722 r. biskup Teodor Potocki oddał staw o powierzchni 9 łanów obciążony rocznym podatkiem 18 guldenów. Zbiornik ten został osuszony i przeznaczony do użytku jako łąka. Wszystkie te działania doprowadziły do zwiększenia do końca XVIII w. powierzchni zajmowanej przez Wolnicę do 80,5 łana.

Pierwotnie istniał we wsi kościół (pw. św. Marcina), na uposażenie którego przeznaczone były 2 łany. Jednak po 1581 r. nie odnotowywano istnienia świątyni w tej miejscowości. Przeznaczone 2 łany były aż do 1945 r. administrowane przez kościół w Bieniewie, którego proboszcz jeszcze za czasów istnienia kościoła w Wolnicy zobowiązany był odprawiać tam msze. W miejscu prawdopodobnie zniszczonej w XVII w. świątyni powstała kaplica także związana z św. Marcinem.

Trwalszym elementem krajobrazu wsi, także związanym z jej początkami, była szkoła. Na jej uposażenie w XIX w. przeznaczone było 20 morgów ziemi, a od 1800 r. nauczycielem w niej był Lemke. Po nim stanowisko to objąl Grunberg. W latach 1904-1905 przypisany został do tej placówki drugi nauczyciel, odpowiedzialny za klasy 3-4. Wraz ze wzrostem liczby uczniów postanowiono wybudować nowy budynek szkolny, co nastąpiło w 1908 r. Kolejna zmiana nastąpiła w 1937 r., kiedy przeprowadzono rozbudowę i remont szkoły.

We wsi działałą karczma. Od 1800 r. znamy jej właścicieli. Pierwszym zanotowanym był Franz Thater. Po nim została odziedziczona przez jego syna Leonarda, który odsprzedał ją Poschmannowi w 1920 r. Wkrótce nowy własciciel umiera a karczmę dziedziczy i prowadzi dalej jego żona, która wychodzi ponownie za mąż. Jej nowy małżonek, Jude, który posiadał już jedną karczmę odsprzedaje ją w 1921 Thaddesowi Huhnowi. On umiera w czasie wojny i całość majątku dziedziczą jego dwie córki – Theresia i Martha. Gdy żył jeszcze ich ojciec, w 1936 r. budynek zostaje przebudowany. Zusykuje pietro i wzbogaca się o pokoje gościnne. OD tej pory nazywano to miejsce wiejskim hotelem.

W 1820 r. Ferdinand Mathern na terenie swojego gospodarstwa utworzył słodownię. Ważono tu niskoalkoholowe piwo zwane Szemper Bier Tzw. "Browar Wiejski" nie działał długo, bo już w 1900 r. zakończył swoją działalność ze względu na nieopłacalność produkcji. Wtedy browar należał już do wdowy po pierwszym właścicielu oraz jej nowego męża Krugera.

We wsi znajdowała się także poczta, która powstała w 1910 r. w ramach gospodarstwa Otto Gehermanna. Na początku był to tylko punkt zbiórki przesyłek, ale wraz z rozbudową linii kolejowej Orneta-Lidzbark Warmiński przekształcony został na agenturę pocztową. Doprowadzenie kolei przyczyniło się też do powstania tartaku w Wolnicy. Założył go w 1905 r. Bormann na terenie swojego gospodarstwa. Kolejny jego właściciel (od 1912 r.) Josef Bucholtz tak rozwinął swój interes, że drewno z jego przedsiębiorstwa dostarczano nawet do Hamburga do tamtejszej stoczni, jako materiał do budowy statków.

W 1926 r. zelektryfikowano wieś, a dokładnie jej najważniejsze punkty, czyli szkołę, pocztę, dworzec oraz kilka ulic oraz gospodarstw, które mogły sobie na to finansowo pozwolić.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim.

Bibliografia

Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
Bank Danych Lokalnych GUS [10.02.2015]
Urząd Gminy Lubomino [10.02.2015]
Mapy Google Maps [10.02.2015]
Historia Lidzbarka Warmińskiego, pod red. K. Mikulskiego i E. Borodija, t. 1, Lidzbark Warmiński 2008.