Babięty Wielkie

Babięty Wielkie
Babięty Wielkie. Pałac w okresie międzywojennym. Źródło: Źródło: www.aefl.de/rosenberg
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Susz
Liczba ludności (2010)	268
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Babięty Wielkie
Położenie na mapie Polski Babięty Wielkie
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Babięty Wielkie (niem. Gross Babenz) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Susz. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. Miejscowość w 2010 r. liczyła 268 mieszkańców (łącznie z Babiętami Małymi). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Mariusz Demczuk.

Babięty Wielkie. Szkoła w pałacu.
Źródło: www.spwbabietach.pl

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, 16 km na północny zachód od Iławy i 9 km na południowy wschód od Susza.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została założona w 1313 r. W imieniu kapituły pomezańskiej zasiedlenia wsi miał dokonać niejaki Cundrat. Zasadźca pełnił również funkcję sołtysa oraz otrzymał pozwolenie na prowadzenie karczmy. Obszar wsi obejmował wówczas 40 łanów. W miejscowości działał młyn wodny. Babięty Wielkie należały do parafii w Falknowie Wielkim.

W czasie wojny trzynastoletniej (1454–1466) miejscowość została całkowicie zniszczona. Po 1466 r. opuszczone grunty wsi zostały włączone do dóbr szymbarskich należących do biskupa Teofila von Polentz. Po 1525 r. Babięty Wielkie wielokrotnie zmieniały właścicieli. Należały m.in. do książąt Holstein-Gottorf, a po 1808 r. zostały podzielone na wieś chłopską i majątek ziemski. W tym czasie we wsi działała gospoda oraz wiatrak typu holenderskiego.

W 1870 r. Babięty Wielkie stanowiły własność kupca Samuelsona rodem z Ostródy, który wzniósł neobarokowy pałac. Na przełomie XIX i XX stulecia majątek nabył niejaki Moderow. W sprzedaży pośredniczył wówczas Bank Gospodarstwa Wiejskiego. Moderow wydzielił osiem nowych gospodarstw chłopskich, a pozostałe grunty (400 ha) kupił baron von Rosenberg. W latach 1901–1902 Rosenberg wybudował własny dwór, w którym nie mieszkał zbyt długo. W latach 1913–1918 Babięty Wielkie należały już do radcy rządowego von Bulowa, a od 1921 r. stanowiły własność niejakiego Wittiga.

W 1927 r. majątek został wykupiony przez Wschodniopruskie Towarzystwo Ziemskie. Babięty Wielkie zostały zasiedlone przez osadników z Poznania oraz powiatów zachodniopruskich.

Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych (wieś i majątek) w następujących latach wynosiła:

• 1864 – 247 osób, 21 domów
• 1871 – 248 osób, 21 domów
• 1885 – 229 osób, 18 domów
• 1895 – 283 osoby, 16 domów
• 1905 – 246 osób, 27 domów
• 1933 – 317 osób
• 1939 – 359 osób

Edukacja

• Szkoła Podstawowa w Babiętach Wielkich

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Redakach.

Zabytki

• wiatrak typu holenderskiego
• dawny cmentarz, na którym zachowały się nagrobki z polskimi nazwiskami mieszkańców wsi
• dawny pałac, który po przebudowie i odnowieniu jest siedzibą szkoły

Zobacz też

• Babięty Małe w gminie Susz
• Babięty w gminie Dźwierzuty

Bibliografia

Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Susz [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]