Dymnik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Dymnik | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Dymnika | |dopełniacz wsi = Dymnika | ||
|zdjęcie = Dwór w Dymniku z końca XIX wieku.jpg | |zdjęcie = Dwór w Dymniku z końca XIX wieku.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Dwór w Dymniku z końca XIX wieku | + | |opis zdjęcia = Dwór w Dymniku z końca XIX wieku [http://www.polskiezabytki.pl/ Polskie Zabytki] [04.07.2014] |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś niesołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = elbląski | |powiat = elbląski | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Dymnik ''' (niem. ''Stein'') – | + | ''' Dymnik ''' (niem. ''Stein'') – wieś niesołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat elbląski|powiecie elbląskim]], w [[Rychliki (gmina wiejska) |gminie Rychliki]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny |administracyjnie]] do [[Województwo elbląskie|województwa elbląskiego]]. Wieś w 2010 roku liczyła 163. mieszkańców. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w | + | Wieś położona jest w północno–zachodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na obszarze [[Wysoczyzna Elbląska|Wysoczyzny Elbląskiej]], na południowy zachód od [[Pasłęk|Pasłęka]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Pierwotna nazwa tego majątku miała brzmieć Dymsteyne, Dymsteynen, Dimsteyn. Stanowiła nawiązanie do litewskiego słowa ''dimstis'' | + | Pierwotna nazwa tego majątku miała brzmieć ''Dymsteyne'', ''Dymsteynen'', ''Dimsteyn''. Stanowiła nawiązanie do litewskiego słowa ''dimstis'' – dwór, dobra. |
| − | Wieś została lokowana 1 sierpnia 1285 roku przez [[Konrad von Tierberg|Konrada von Tierberga]], mistrza krajowego Zakonu. Zachodnią granicę tego nadania tworzyła [[Brzeźnica]]. W 1531 roku książę [[Albrecht Hohezollern|Albrecht]] nadał dobra jako lenno niejakiemu Oswaldowi Buchsowi. W | + | Wieś została lokowana 1 sierpnia 1285 roku przez [[Konrad von Tierberg|Konrada von Tierberga]], mistrza krajowego [[Zakon Krzyżacki| Zakonu]]. Zachodnią granicę tego nadania tworzyła [[Brzeźnica]]. W 1531 roku książę [[Albrecht Hohezollern|Albrecht]] nadał dobra jako lenno niejakiemu [[Oswald Buchs |Oswaldowi Buchsowi]]. W drugiej połowie XVI wieku wyróżniany był [[Mały Dymnik |Mały Dymnik]], położony po lewej stronie drogi prowadzącej do [[Rychliki|Rychlik]]. |
| − | W okresie | + | W okresie 1573–1650 dobra należały do rodziny [[Rodzina von Kleyß|von Kleyß]], a następnie do 1707 roku – [[Rodzina Boy| Boye]], od których przeszły w ręce proboszcza z [[Kwietniewo|Kwietniewa]] – [[Christian Wilcovius|Christiana Wilcoviusa]]. Proboszcz sprzedał dobra w 1729 roku. Tym sposobem kolejnym właścicielem został urzędnik królewski z [[Przemark|Przemarka]] – [[Gottfried Plehn]]. Umowę sprzedaży podpisała jego żona [[Anna-Maria Plehn]] z domu Horn, założycielka fideikomisu w Dymniku. |
| − | Kolejna przedstawicielka tej rodziny | + | Kolejna przedstawicielka tej rodziny – [[Dorota Neumann|Dorota Charlotte Neumann]] z domu Plehn – była pierwszą właścicielką Dymnika. Po jej śmierci w 1780 roku nowoczesne formy gospodarowania zaczął wprowadzać jej małżonek [[Georg Neumann|Georg Ludwig Neumann]] (zmarły w 1789 roku) – burmistrz [[Zalewo|Zalewa]], a z zawodu radca sądowy. Dbał również o rodziny swoich robotników, przekazał każdej z nich małe działki ogrodnicze. W 1786 roku w przyległym do majątku lasku stworzył park angielski. W parku znajdowało się dziewięć scen alegorycznie przedstawiających życie człowieka. |
| − | |||
| − | |||
| + | W XIX wieku Dymnik należał do szlachty [[Rodzina von Keltsch |von Keltsch]] i spowinowaconego z nimi rodu [[Rodzina von Arnim|von Arnim]]. W 1922 roku wymieniana jest tu [[Małgorzata von Arnim|Małgorzata]], a w 1932 roku [[Helena von Arnim|Helena]] i [[Estera von Arnim]] jako użytkujące majątek. Właścicielem był [[Helmuth von Graevenitz]] z Wiednia. Dobra liczyły wówczas 360 ha. Majątek specjalizował się w hodowli bydła i owiec. Przed [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojną światową]] właściciel wybudował (zachowane do czasów współczesnych) małe osiedle domków fińskich dla rodzin wielodzietnych. Po 1945 roku Graevenitz zamieszkał w Argentynie. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *dwór, z mieszkalną wieżą, wybudowany prawdopodobnie pod koniec XIX wieku |
| − | * | + | *kaplica dworska z czerwonej cegły |
| − | * | + | *pozostałości założenia parkowego |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
#''Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997'', red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997. | #''Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997'', red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997. | ||
| − | #[http://www.rychliki.pl/index.php/historia/49-dymnik-niem-stein| Historia Dymnika] [ | + | #[http://www.rychliki.pl/index.php/historia/49-dymnik-niem-stein| Historia Dymnika] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [ | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] |
| + | #[http://www.polskiezabytki.pl/ Polskie Zabytki] [04.07.2014] | ||
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 15:03, 4 lip 2014
| Dymnik | |
| | |
![Dwór w Dymniku z końca XIX wieku Polskie Zabytki [04.07.2014]](/index.php/Plik:Dw%C3%B3r_w_Dymniku_z_ko%C5%84ca_XIX_wieku.jpg) Dwór w Dymniku z końca XIX wieku Polskie Zabytki [04.07.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś niesołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | elbląski |
| Gmina | Rychliki |
| Liczba ludności (2010) | 163 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Dymnik | |
| Położenie na mapie Polski  Dymnik | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Dymnik (niem. Stein) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Rychliki. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. Wieś w 2010 roku liczyła 163. mieszkańców.
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północno–zachodniej części województwa warmińsko–mazurskiego na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, na południowy zachód od Pasłęka.
Dzieje miejscowości
Pierwotna nazwa tego majątku miała brzmieć Dymsteyne, Dymsteynen, Dimsteyn. Stanowiła nawiązanie do litewskiego słowa dimstis – dwór, dobra.
Wieś została lokowana 1 sierpnia 1285 roku przez Konrada von Tierberga, mistrza krajowego Zakonu. Zachodnią granicę tego nadania tworzyła Brzeźnica. W 1531 roku książę Albrecht nadał dobra jako lenno niejakiemu Oswaldowi Buchsowi. W drugiej połowie XVI wieku wyróżniany był Mały Dymnik, położony po lewej stronie drogi prowadzącej do Rychlik.
W okresie 1573–1650 dobra należały do rodziny von Kleyß, a następnie do 1707 roku – Boye, od których przeszły w ręce proboszcza z Kwietniewa – Christiana Wilcoviusa. Proboszcz sprzedał dobra w 1729 roku. Tym sposobem kolejnym właścicielem został urzędnik królewski z Przemarka – Gottfried Plehn. Umowę sprzedaży podpisała jego żona Anna-Maria Plehn z domu Horn, założycielka fideikomisu w Dymniku. Kolejna przedstawicielka tej rodziny – Dorota Charlotte Neumann z domu Plehn – była pierwszą właścicielką Dymnika. Po jej śmierci w 1780 roku nowoczesne formy gospodarowania zaczął wprowadzać jej małżonek Georg Ludwig Neumann (zmarły w 1789 roku) – burmistrz Zalewa, a z zawodu radca sądowy. Dbał również o rodziny swoich robotników, przekazał każdej z nich małe działki ogrodnicze. W 1786 roku w przyległym do majątku lasku stworzył park angielski. W parku znajdowało się dziewięć scen alegorycznie przedstawiających życie człowieka.
W XIX wieku Dymnik należał do szlachty von Keltsch i spowinowaconego z nimi rodu von Arnim. W 1922 roku wymieniana jest tu Małgorzata, a w 1932 roku Helena i Estera von Arnim jako użytkujące majątek. Właścicielem był Helmuth von Graevenitz z Wiednia. Dobra liczyły wówczas 360 ha. Majątek specjalizował się w hodowli bydła i owiec. Przed II wojną światową właściciel wybudował (zachowane do czasów współczesnych) małe osiedle domków fińskich dla rodzin wielodzietnych. Po 1945 roku Graevenitz zamieszkał w Argentynie.
Zabytki
- dwór, z mieszkalną wieżą, wybudowany prawdopodobnie pod koniec XIX wieku
- kaplica dworska z czerwonej cegły
- pozostałości założenia parkowego
Bibliografia
- Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
- Historia Dymnika [12.11.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
- Polskie Zabytki [04.07.2014]
