Zerbuń

Zerbuń
Cmentarz w Zerbuniu. Fot. Maly LOLek. Źródło: Commons Wikimedia [12.11.2013]
Rodzaj miejscowości	wies sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Jeziorany
Liczba ludności (2022)	254
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Zerbuń
Położenie na mapie Polski Zerbuń
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Zerbuń (niem. Sauerbaum) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jeziorany. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku była zamieszkana przez 257 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Agnieszka Górska-Truszkowska.

Położenie

Miejscowość położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, nad Jeziorem Zerbuńskim, w odległości 8,6 km od Jezioran.

Dzieje miejscowości

10 lutego 1369 roku biskup Jan Stryprock nadał 32 włóki na prawie chełmińskim czterem Prusom, braciom o imionach: Clawko, Herman, Heinko, Dyngon. Wieś została założona na obszarze położonym między Wilimami, Biesowem a Miejską Wsią. Majątek wchodził w skład klucza majątków służebnych rozlokowanych od jeziora Dadaj aż po Łężany. Wspomniani bracia odsprzedali wkrótce ziemię mierniczemu biskupiemu o imieniu Tyl, ten natomiast około 1379 roku odstąpił majątek wójtowi biskupiemu Janowi Sorbomowi - bratu biskupa Henryka Sorboma. 9 września 1379 roku biskup Sorbom nadał ziemię bratu jako majątek chełmiński.

W 1515 roku biskup Fabian z Łężan zamienił z braćmi Olbrachtem i Janem dobra Małdyty, Łężany i Mikuły na 66 włók w Zerbuniu, przyłączając wieś do dóbr biskupich. W okresie wojny polsko–krzyżackiej w latach 1519–1521 miejscowość została dotkliwie zniszczona. W związku z tym biskup Ferber sprzedał Zerbuń braciom: Jakubowi, Mikołajowi, Ambrożemu i Hieronimowi Grotowskim na prawie magdeburskim. W 1783 roku Zerbuń był wsią szlachecką, składającą się z 39 domów.

We wsi znajdował się kościół, o którym pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1480. Nie wiadomo, kiedy świątynia została zniszczona, choć bez wątpienia musiało to nastąpić przez 1512 rokiem. W 1528 roku ziemia plebańska została nadana osobom prywatnym.

W 1853 roku we wsi działała szkoła, w której zajęcia dla 59 dzieci prowadzone były po polsku. Nauczaniem religii zajmował się wówczas niejaki Mateusz Gross. W 1935 roku 130 uczniów znajdowało się pod opieką 3 nauczycieli.

Przez miejscowość przebiegała granica oddzielająca południową polską Warmię od północnej niemieckiej części. Zerbuń stał się tym sposobem silnym ośrodkiem polskości. W 1890 roku, w okresie wyborów do sejmu Rzeszy, kandydat ruchu polskiego Franciszek Szczepański z Lamkowa uzyskał w miejscowości 78 głosów, podczas gdy kandydaturę niemiecką poparło zaledwie 15 osób. W okresie międzywojennym w miejscowości działały polskie organizacje: Związek Polaków w Niemczech oraz Związek Towarzystw Młodzieży. W 1925 roku Związek Polaków w Niemczech skupiał 11 członków, natomiast rok później 20. W 1929 roku liczył już 30 członków.

W czasie I wojny światowej w rejonie Czerwonka - Zerbuń - Biesowo rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami niemieckimi a rosyjskimi (25–26 sierpnia 1914). Polegli żołnierze spoczęli na cmentarzu wojennym w okolicach wsi.

Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:

• 1820 r. - 194 osoby

• 1848 r. - 365 osób

• 1939 r. - 650 osób

• 2007 r. - 770 osób

Turystyka

• szlak rowerowy o długości 26,5 km - przebieg trasy: Jeziorany - Żardeniki - Kikity - Biesówko - Zerbuń - Miejska Wieś - Jeziorany

Zabytki

• kaplica filialna pw. św. Floriana wzniesiona w 1895 roku
• dwukondygnacyjna kapliczka przydrożna
• kapliczka przydrożna zlokalizowana przy alei prowadzącej do Biesowa
• cmentarz wojenny, zlokalizowany na północnym skraju wsi; miejsce spoczynku 14 żołnierzy niemieckich i 9 żołnierzy rosyjskich, poległcyh 26 sierpnia 1914 roku
• cmentarz wojenny, zlokalizowany w odległości około 2,5 km na północ od wsi; miejsce spoczynku 191 żołnierzy niemieckich i 154 żołnierzy rosyjskich, poległych 26 sierpnia 1914 roku

Bibliografia

Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.
Knercer Wiktor, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
Bank Danych Lokalnych GUS [19.12.2013]
Ciekawe Mazury [19.12.2013]
Genealogy.net [19.12.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [19.12.2013]
Portal Jeziorany [19.12.2013]