Jeziorany (gmina miejsko-wiejska)

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Gmina Jeziorany
Herb
Herb gminy
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Rodzaj gminy miejsko-wiejska
Burmistrz Łukasz Szpara
Powierzchnia 211,49 km²
Liczba sołectw 22
Liczba miejscowości 27
Liczba ludności (2022)
Gęstość zaludnienia 		7320
38 osób/km²
Strefa numeracyjna 89
Tablice rejestracyjne NOL
TERYT 2814063
Urząd gminy
Plac Zamkowy 4 11-320 Jeziorany
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Jeziorany – gmina miejsko-wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północno-wschodniej części powiatu olsztyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Jezioranach. Gmina rolnicza położona na Pojezierzu Olsztyńskim, posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. Na terenie gminy funkcjonuje prywatne lądowisko w Kikitach.

Powierzchnia gminy

Gmina miejsko-wiejska Jeziorany zajmuje powierzchnię 211,49 km2[1], w tym:

  • użytki rolne: 70,4% (14890 ha)
  • lasy: 21,2% (4500 ha)
  • wody: 1,8% (374 ha)

Gmina stanowi 7,4% powierzchni powiatu olsztyńskiego.

Demografia 2013

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[1]:

Jeziorany. Kościół farny
Fot. ZeroJeden. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie
Fot. Romek. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Tłokowie
Fot. Adam Kliczek. Źródło: www.zatrzymujeczas.pl (CC-BY-SA-3.0)
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
liczba 7995 100 4071 50,9 3924 49,1
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 		38 19 19

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Jeziorany wynosiło -36 osób[1], co stanowi 6,6% migracji w powiecie olsztyńskim oraz 1% w województwie warmińsko-mazurskim.

Demografia 2022

Liczba ludności stan na 31.05.2022 r.

  • Jeziorany miasto - 3022
  • pozostałe miejscowości - 4298
  • ogółem - 7320


Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Jeziorany były częścią powiatu reszelskiego z siedzibą w Biskupcu, w województwie olsztyńskim[2].

W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[3]. Gromada Jeziorany pozostała w powiecie reszelskim, który w 1958 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 roku został przemianowany na powiat biskupiecki[4].

W 1972 roku zmienił się w Polsce podział administracji terytorialnej. W wyniku wprowadzenia w życie ustawy[5], w dniu 1 stycznia 1973 roku istniejące dotychczas w powiatach gromady zostały przekształcone w gminy. Gmina Jeziorany została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[6]. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Derc, Franknowo, Jeziorany-Kolonie, Kiersztanowo, Kikity, Kostrzewy, Kramarzewo, Krokowo, Lekity, Miejska Wieś, Modliny, Olszewnik, Pierwągi, Piszewo, Polkajmy, Radostowo, Studnica, Studzianka, Tłokowo, Wilkiejmy, Zerbuń, Żardeniki. W tym samym czasie gmina i miasto Jeziorany stały się jedną jednostką administracyjną[7].

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[8], przestał istnieć powiat biskupiecki. Gmina Jeziorany została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa [9]nie przywróciły powiatu biskupieckiego. Umiejscowiły gminę Jeziorany w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.

Gmina miejsko-wiejska Jeziorany graniczy z gminami: Lidzbark Warmiński, Kiwity, Bisztynek, Kolno, Biskupiec, Barczewo, Dywity, Dobre Miasto.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Derc, Franknowo, Jeziorany-Kolonie, Kiersztanowo, Kikity, Kostrzewy, Kramarzewo, Krokowo, Lekity, Miejska Wieś, Olszewnik, Pierwągi, Piszewo, Polkajmy, Potryty, Radostowo, Studnica, Studzianka, Tłokowo, Wójtówko, Zerbuń, Żardeniki, Wójtówko, Potryty.

Pozostałe miejscowości: Wólka Szlachecka, Kalis, Modliny, Ustnik.

Gospodarka

Głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego gminy Jeziorany jest rolnictwo. Większość gospodarstw rolnych stanowią gospodarstwa indywidualne. W strukturze użytków rolnych dominują grunty orne (70%), a znacznie mniejszą powierzchnię zajmują łąki, pastwiska i sady (30%). Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Dominującym gatunkiem upraw polowych są zboża, rośliny pastewne oraz przemysłowe. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla trzody chlewnej. Większość gospodarstw prowadzi działalność ogólnorolną. W gminie brakuje podmiotów przetwórstwa rolno-spożywczego, które mogą zapewnić zbyt dla produkcji rolnej.

W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu; dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Jeziorany wynosiła pod koniec 2013 roku 416. W tym 25 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 391 tworzy sektor prywatny. 109 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 30 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 41 firm w dziale budownictwo, 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 9 firm[1]. Do najistotniejszych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Agrokompleks W. Giers S.j. odział w Jezioranach, ALMAG Sp. z o.o. w Jezioranach, Iberia Dom Spółka z o. o. w Jezioranach, PHPU DROMADER w Jezioranach, "ROYAL" Sp. z o.o. w Jezioranach, DANIRES Sp. z o.o. w Jezioranach, zakład produkcyjny w Krokowie.

Gmina Jeziorany należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, do sieci miast Cittaslow oraz LGD "Warmiński Zakątek"; prowadzi również współpracę partnerską z niemiecką gminą Neuenkirchen.

Gmina Jeziorany należy do sieci miast Cittaslow.

Teren gminy Jeziorany położony jest w środkowej części Pojezierza Mazurskiego w dorzeczu Łyny wśród 9 malowniczych jezior rynnowych połączonych szeregiem rzek, w obszarze funkcjonalnym Zielonych Płuc Polski. Warunki te umożliwiają rozwój turystyki. Jednak brak bazy noclegowej, słaby rozwój agroturystyki, słabe zagospodarowanie terenów rekreacyjnych utrudniają proces jej rozwoju. Bazę turystyczną stanowią, m.in. gospodarstwa agroturystyczne znajdujące się w miejscowościach: Derc, Tłokowo, Zerbuń, Miejska Wieś[10].

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Jeziorany wynosiła 797 osób[1], co stanowi 8,9% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 11,9% ludności[11].

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

Ludzie związani z gminą

  • Aleksander Szczygło (1963-2010) – urodzony w Jezioranach polityk, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej IV, V i VI kadencji, szef kancelarii Prezydenta RP, Minister Obrony Narodowej, Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego; zginął tragicznie w katastrofie rządowego samolotu Tu-154M pod Smoleńskiem.
  • Janina Kowalik (1945- ) – bibliotekarka, animatorka kultury, działaczka społeczna; mieszka w Radostowie.
  • Ewa Maculewicz (1958- ) – artystka, tworzy wspólnie z mężem, rzeźbiarzem Tadeuszem Maculewiczem; mieszka w Dercu.
  • Tadeusz Maculewicz – rzeźbiarz, tworzy wspólnie z żoną Ewą Maculewicz; mieszka w Dercu

Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Jeziorany należą[12]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • szlaki rowerowe:
    • czerwony: Jeziorany - Wójtkowo - Ustnik - Kalis - Lekity - Krokowo - Kostrzewy - Jeziorany
    • niebieski: Jeziorany - Olszewnik - Żardeniki - Kikity - Biesówko - Zerbuń - Miejska Wieś - Jeziorany
    • zielony: Jeziorany - Lekity - Derc - Frączki - Studzianka - Radostowo - Studnica - Jeziorany
    • żółty: Jeziorany - Tłukowo - Kramarzewo - Frankowo - Ustnik - Wójtkowo - Jeziorany
  • szlaki kajakowe:
    • Jeziorany - Lidzbark Warmiński
    • Jeziorany - Lutry
  • liczne zabytki architektury sakralnej oraz kapliczki
  • obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody
  • jeziora, lasy, rzeki

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Jeziorany można uzyskać na stronach internetowych: UM Jeziorany oraz Warmiński zakątek.

Religia

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Jeziorany istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

W gminie działa Ośrodek Sportu i Rekreacji w Jezioranach, który organizuje różnorodne imprezy, m.in.: turnieje Gminnej Ligi Piłki Halowej, zawody ligi tenisa stołowego, turnieje piłki nożnej, spływy kajakowe, rajdy rowerowe, zawody strzeleckie, festyny rekreacyjno-sportowe.
Na terenie gminy działa klub:

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[13]:

Rezerwaty przyrody:

Obszary chronionego krajobrazu:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy miejsko-wiejskiej Jeziorany znajduje się 6 pomników przyrody, ochroną objeto , m.in: 2 głazy narzutowe: nieopodal brzegu Jeziora Luterskiego oraz w leśnictwie Kekity[13].

Zobacz też:

Przypisy

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bank Danych Lokalnych GUS [20.10.2014]
  2. ↑ Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  3. ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  4. ↑ Dz.U. 1958, nr 76, poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  5. ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  6. ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
  7. ↑ Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim.
  8. ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  9. ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
  10. ↑ jeziorany.com.pl [20.10.2014]
  11. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
  12. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
  13. ↑ 13,0 13,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [1]

Bibliografia

Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1958, nr 76, poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim,isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Program ochrony środowiska dla gminy Jeziorany na lata 2004-2007, z perspektywą na lata 2007-2010
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Miasta Jeziorany [20.10.2014]
jeziorany.com.pl [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.10.2014]

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Jeziorany_(gmina_miejsko-wiejska)&oldid=158185”