Katolicka Szkoła Polska w Nowej Kaletce

Katolicka Szkoła Polska w Nowej Kaletce
Budynek i tablica pamiątkowa byłej szkoły polskiej w Nowej Kaletce źródło: pl.wikipedia.org [13.03.2014]
Data założenia:	10 kwietnia 1929 r.
Poziom szkoły:	podstawowy
Adres:	Nowa Kaletka

Katolicka Szkoła Polska w Nowej Kaletce – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w byłych Prusach Wschodnich. Powstała w 1929 r. i działała do 1939 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był nauczyciel Edward Turowski.

Historia

Początki szkoły polskiej w Nowej Kaletce sięgają 9 czerwca 1923 roku, kiedy to dzięki Towarzystwu Szkolnemu na Warmię, udało się zebrać wnioski od rodziców dla 60 dzieci. Petycje dotyczyły zgody na wprowadzenie lekcji religii po polsku i nauki języka polskiego. Niestety władze niemieckie przesuwały termin uruchomienia lekcji w języku polskim. W Nowej Kaletce zorganizowano je dopiero w 1927 roku dla 15 dzieci, przy 64 zgłoszonych. W następnym roku zlikwidowano lekcje języka polskiego, powołując je w zamian w Gietrzwałdzie.

Oficjalne uruchomienie Katolickiej Szkoły Polskiej w Nowej Kaletce odbyło się 10 kwietnia 1929 r. Otwarcia szkoły dokonał pierwszy nauczyciel i zarazem jej kierownik Edward Turowski. Na rozpoczęcie przybyło ok. 41 uczniów, rodzice dzieci z polskiej ochronki, sołtys August Kuhn. W 1930 r. murowany budynek szkoły (wybudowany w podobnym stylu do wszystkich pruskich szkół) przetrwał w prawie nienaruszonym stanie wielki pożar. Niemcy wykorzystali te zdarzenie i pod pretekstem urządzenia schroniska dla ofiar pożaru zamknęli na pewien czas szkołę. Szkoła pod wpływem nieprzychylnej polityki władz niemieckich działała do 25 sierpnia 1939 r. Tego dnia aresztowano jej ostatniego kierownika i nauczyciela Józefa Grotha wraz z małżonką Otylią Teszner-Grothową.

Cele i zadania

Szkoła działała na podstawie Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim, która weszła w życie 21 lutego 1929 r.

Zasadniczym celem szkoły polskiej w Nowej Kaletce, określonym przez jej pierwszego nauczyciela, było wychowanie pokolenia na "dobrych synów Boga i społeczeństwa".

Kadra pedagogiczna

Nazwiska nauczycieli, którzy pracowali w polskiej szkole w Nowej Kaletce zostały zapisane na tablicy pamiątkowej. Napis brzmi: „W tym domu w latach 1929-1939 mieściła się polska szkoła. Pomimo terroru i prześladowań, nie szczędząc swych sił uczyli w niej ugruntowując polskość: Edward Turowski, Tomasz Setny, Seweryn Piątek, Ryszard Knosała, Paweł Trzciński, Józef Groth”. Tablica znajduje się na domu nr 26 w Nowej Kaletce, gdzie została umieszczona w 1957 r.

Osiągnięcia

W szkole w Nowej Kaletce dwukrotnie odbywały się kwartalne konferencje regionalne dla nauczycieli szkół polskich. Stanowiły one formę dokształcania. Konferencje składały się z lekcji pokazowej, referatu i dyskusji. Na pierwszej konferencji w Nowej Kaletce, która miała miejsce 27.01.1934 r., lekcję pokazową prowadzili nauczyciele: Tomasz Setny, Ryszard Goetze, Jan Hinc, Mieczysław Oelberg. Lekcje dotyczyły przedmiotów religia i rachunki. Na drugiej konferencji zorganizowanej w Nowej Kaletce (28.08.1937 r.) lekcję pokazową z przedmiotu przyroda przeprowadził nauczyciel Józef Groth, zaś referat wygłosił nauczyciel Konrad Sikora.

Uczniowie/Absolwenci

Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Nowej Kaletce uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. W latach 1929 - 1939 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco:

• 1929 - 41 osób
• 1930 - 35 osób
• 1931 - 34 osoby
• 1932 - 24 osoby
• 1933 - 30 osób
• 1934 - 22 osoby
• 1935 - 19 osób
• 1936 - 15 osób
• 1937 - 12 osób
• 1938 - 11 osób
• 1939 - 12 osób

Absolwentami szkoły w Nowej Kaletce są m.in. uczniowie z roku szkolnego 1938/39: Paweł Białojan, Albert Grabowski, Alojzy Grabowski, Bernard Hermański, Alfons Harmański, Anna Harmańska, Fryderyk Krysik, Jan Krysik, Wilhelm Krysik, Franciszek Nowoczyn, Józef Nowoczyn, Rozalia Nowoczyn.

Ciekawostki

Po II wojnie w budynku szkoły polskiej w Nowej Kaletce uruchomiono szkołę podstawową. W latach 1956 - 1958 szkole podstawowej nadano imię Józefa Grotha, ostatniego nauczyciela szkoły polskiej. W 1979 r. z okazji jubileuszu 50-lecia powstania szkół polskich w okresie międzywojennym w Szkole Podstawowej w Nowej Kaletce otwarto izbę pamięci. W 1999 r. zamknięto szkołę podstawową. Obecnie budynek byłej szkoły polskiej w Nowej Kaletce stanowi siedzibę Towarzystwa Przyjaciół Gimu oraz świetlicę dla dzieci i młodzieży.

Bibliografia

Kronika Katolickiej Szkoły Polskiej w Nowej Kaletce. Przygotowali do druku: Koziełło-Poklewski Bohdan , Wrzesiński Wojciech, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1979, nr 1.

Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945-1960, Warszawa 1978.

Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980.

Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929-1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.

Radziszewska Maria, "Święto Dziecka" w polskich szkołach na Warmii (1929-1939), [w:] Dziecko w historii - wątek korczakowski, (red.) Elwira Jolanta Kryńska, Agnieszka Suplicka, Urszula Wróblewska, Białystok 2013.

Nowa Kaletka[13.03.2014]

wikipedia[13.03.2014]