Nowa Ukta

Nowa Ukta
Cmentarz ewangelicki z XIX w. w Nowej Ukcie. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Ruciane-Nida
Liczba ludności (2010)	158
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-220
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Nowa Ukta
Położenie na mapie Polski Nowa Ukta
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Nowa Ukta (niem. Neue Uckta, Neu Ukta) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane–Nida. Do 1972 roku wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) Ukta w powiecie mrągowskim. W 1973 roku włączona do gminy Ruciane–Nida w powiecie piskim. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 158 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jarosław Wnuk.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części Puszczy Piskiej, 8 km na północny zachód od Rucianego–Nidy, na północ od Ukty, przy drodze wojewódzkiej nr 609 z Ukty do Mikołajek. W pobliżu wsi przepływa rzeka Krutynia. Na wschód od wsi leży jezioro Wypad o powierzchni 1,5 ha.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w 1825 roku jako osobna osada leśna. W 1859 roku została połączona z Uktą (Starą Uktą) w jedną gminę. W skład sołectwa Nowa Ukta wchodzą: Kadzidłowo i Wypad. Ta ostatnia osada położona nad Krutynią powstała w 1823 roku. Nazwa pochodzi od „wypadów” rzeki, która poszukiwała nowego koryta. W 1839 roku miejscowość liczyła 26 mieszkańców i 2 gospodarstwa. W 1938 roku nazwę wsi zmieniono na Waldsiedeln. Od 1988 roku w Nowej Ukcie znajdowała się siedziba Zarządu Mazurskiego Parku Krajobrazowego, przeniesiona później do Krutyni.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach:

• 1839 r. – 133 osoby, 19 gospodarstw

• 1857 r. – 177 osób

• 1937 r. – 193 osoby

• 1970 r. – 181 osób, 34 gospodarstwa (wraz z Kadzidłowem i Wypadem)

• 1978 r. – 151 osób, 22 gospodarstwa

• 1987 r. – 179 osób

Gospodarka

Wieś, dawniej rolnicza, wykorzystuje swe położenie wśród lasów, rzek i jezior, nabierając charakteru miejscowości wypoczynkowo–turystycznej. We wsi i jej okolicy znajduje się wiele gospodarstw agroturystycznych, domki letniskowe oraz pole biwakowe.

Zabytki

• kilka przykładów budownictwa z początku XX wieku: domy nr 13, 14, 17
• dawny cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku, po wschodniej stronie drogi do Mikołajek, pod lasem
• dawny cmentarz ewangelicki z pierwszej połowy XX wieku, na północ od wsi, w kierunku osady Wypad
• dawny cmentarz ewangelicki z początku XX wieku, przy skrzyżowaniu dróg Ukta – Piecki z drogą lokalną Gałkowo – Kadzidłowo

Bibliografia

Bielawny Krzysztof, Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta, Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 162–211.
Kass Wojciech, Worobiec Krzysztof A., Ginące leśniczówki Puszczy Piskiej, Znad Pisy, nr 12, 2003, ss. 284–300.
Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
Bank Danych Lokalnych GUS [14.08.2013]
Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida [14.08.2013]