Wały (gmina Szczytno)

Wały
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Szczytno
Liczba ludności (2010)	235
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-100
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wały
Położenie na mapie Polski Wały
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Wały (niem. Wallen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Szczytno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 235 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Henryk Kruczyk.

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim na granicy Pojezierza Mrągowskiego i Równiny Mazurskiej. Miejscowość leży w odległości 12 km na południowy wschód od Szczytna.

Dzieje miejscowości

Wieś założona została przed 1782 rokiem – miała wówczas 12 łanów. Lokowana ponownie jako osada szkatułowa w 1788 roku na ponad 42 łanach; pierwszym sołtysem był Andrzej Goleś. W 1858 roku wieś obejmowała 34 łany.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:

• 1782 r. – 12 gospodarstw

• 1818 r. – 241 osób, 42 gospodarstwa

• 1858 r. – 49 gospodarstw

• 1939 r. – 343 osoby

Gospodarka

We wsi znajduje się siedziba leśnictwa należącego do Nadleśnictwa Jedwabno.

Turystyka

• szlak rajdu konnego "Ewita" obejmujący trasę: Sasek Mały – Szymanki – Ciemna Dąbrowa – Piecuchy – Wały – Gawrzyjałki – Wyżegi – Jerominy – Chochół – Świętajno – Marksoby – Orżyny – Jabłonka – Trelkowo – Kobylocha – Piece – Sawica – Witówko – Sasek

Sport

W miejscowości istnieje drużyna piłkarska TIGER Wały, która bierze udział w rozgrywkach ligi sołeckiej.

Zabytki

• kilka przykładów budownictwa drewnianego (m.in. chałupa nr 1), a także murowanego, koniec XIX wieku oraz pierwsza ćwierć XX wieku
• cmentarz ewangelicki z XIX wieku, czynny, na południowym skraju wsi

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 2, Olsztyn 2011.
Letkiewicz Arkadiusz, Z dziejów miasta i gminy Szczytno, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 30–37.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [27.08.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [27.08.2013]