Babięty Wielkie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Zabytki) |
|||
| (Nie pokazano 29 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
|zdjęcie = Babięty Wielkie. Dwór w okresie międzywojennym.jpg | |zdjęcie = Babięty Wielkie. Dwór w okresie międzywojennym.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Babięty Wielkie. | + | |opis zdjęcia = Babięty Wielkie. Pałac w okresie międzywojennym.<br>Źródło: [http://aefl.de/rosenberg/Rosenberg/doerfer_1/doerfer_teil1.htm Źródło: www.aefl.de/rosenberg] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Babięty Wielkie ''' (niem. ''Gross Babenz'') – | + | ''' Babięty Wielkie ''' (niem. ''Gross Babenz'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Susz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Susz]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. |
| − | + | Miejscowość w 2010 r. liczyła 268 mieszkańców (łącznie z [[Babięty Małe|Babiętami Małymi]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Adam Skorupski. | |
| − | Miejscowość w 2010 | + | [[File: Babięty Wielkie. Szkoła w pałacu.jpg|thumb|right|290px|Babięty Wielkie. Szkoła w pałacu.<br>Źródło: [http://www.spwbabietach.pl/index.php/galeria www.spwbabietach.pl] |
| − | + | ]] | |
| − | |||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 16 km na północny zachód od [[Iława|Iławy]] i 9 km na południowy wschód od [[Susz| | + | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 16 km na północny zachód od [[Iława|Iławy]] i 9 km na południowy wschód od [[Susz|Susza]]. |
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miejscowość została założona w 1313 | + | Miejscowość została założona w 1313 r. W imieniu kapituły pomezańskiej zasiedlenia wsi miał dokonać niejaki Cundrat. Zasadźca pełnił również funkcję sołtysa oraz otrzymał pozwolenie na prowadzenie karczmy. Obszar wsi obejmował wówczas 40 łanów. W miejscowości działał młyn wodny. Babięty Wielkie należały do parafii w [[Falknowo|Falknowie Wielkim]]. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | W czasie wojny trzynastoletniej (1454–1466) miejscowość została całkowicie zniszczona. Po 1466 r. opuszczone grunty wsi zostały włączone do dóbr [[Szymbark|szymbarskich]] należących do biskupa [[Teofil von Polentz|Teofila von Polentz]]. Po 1525 r. Babięty Wielkie wielokrotnie zmieniały właścicieli. Należały m.in. do książąt Holstein-Gottorf, a po 1808 r. zostały podzielone na wieś chłopską i majątek ziemski. W tym czasie we wsi działała gospoda oraz wiatrak typu holenderskiego. | |
| − | + | W 1870 r. Babięty Wielkie stanowiły własność kupca Samuelsona rodem z [[Ostróda|Ostródy]], który wzniósł neobarokowy pałac. Na przełomie XIX i XX stulecia majątek nabył niejaki Moderow. W sprzedaży pośredniczył wówczas Bank Gospodarstwa Wiejskiego. Moderow wydzielił osiem nowych gospodarstw chłopskich, a pozostałe grunty (400 ha) kupił baron von Rosenberg. W latach 1901–1902 Rosenberg wybudował własny dwór, w którym nie mieszkał zbyt długo. W latach 1913–1918 Babięty Wielkie należały już do radcy rządowego von Bulowa, a od 1921 r. stanowiły własność niejakiego Wittiga. | |
| − | + | W 1927 r. majątek został wykupiony przez Wschodniopruskie Towarzystwo Ziemskie. Babięty Wielkie zostały zasiedlone przez osadników z Poznania oraz powiatów zachodniopruskich. | |
| − | 1933 | + | Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych (wieś i majątek) w następujących latach wynosiła: |
| − | + | * 1864 – 247 osób, 21 domów | |
| − | 1939 | + | *1871 – 248 osób, 21 domów |
| − | + | *1885 – 229 osób, 18 domów | |
| − | + | *1895 – 283 osoby, 16 domów | |
| + | *1905 – 246 osób, 27 domów | ||
| + | *1933 – 317 osób | ||
| + | *1939 – 359 osób | ||
== Edukacja == | == Edukacja == | ||
*[[Szkoła Podstawowa w Babiętach Wielkich]] | *[[Szkoła Podstawowa w Babiętach Wielkich]] | ||
| − | + | == Religia == | |
| − | + | Wieś znajduje się na terenie [[Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Redakach|parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Redakach]]. | |
| − | |||
| − | == | ||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *wiatrak typu holenderskiego |
| − | * | + | *dawny cmentarz, na którym zachowały się nagrobki z polskimi nazwiskami mieszkańców wsi |
| − | * | + | *dawny pałac, który po przebudowie i odnowieniu jest siedzibą szkoły |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | |||
| − | |||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
*[[Babięty Małe]] w gminie Susz | *[[Babięty Małe]] w gminie Susz | ||
| − | *[[Babięty]] w gminie Dźwierzuty | + | *[[Babięty]] w [[Dźwierzuty (gmina wiejska)|gminie Dźwierzuty]] |
| + | == Bibliografia == | ||
| + | ''Iława. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.<br/> | ||
| + | Niesiobędzki Wiesław, ''Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne'', wydanie II poprawione i poszerzone, Iława 2008.<br/> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.<br/> | ||
| + | [http://bip.susz.sisco.info/?id=539 Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Susz] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: | + | |
| + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Susz (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]][[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 13:18, 28 maj 2020
| Babięty Wielkie | |
| | |
 Babięty Wielkie. Pałac w okresie międzywojennym.
Źródło: Źródło: www.aefl.de/rosenberg | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Susz |
| Liczba ludności (2010) | 268[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Babięty Wielkie | |
| Położenie na mapie Polski  Babięty Wielkie | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Babięty Wielkie (niem. Gross Babenz) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Susz. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. Miejscowość w 2010 r. liczyła 268 mieszkańców (łącznie z Babiętami Małymi). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Adam Skorupski.
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, 16 km na północny zachód od Iławy i 9 km na południowy wschód od Susza.
Dzieje miejscowości
Miejscowość została założona w 1313 r. W imieniu kapituły pomezańskiej zasiedlenia wsi miał dokonać niejaki Cundrat. Zasadźca pełnił również funkcję sołtysa oraz otrzymał pozwolenie na prowadzenie karczmy. Obszar wsi obejmował wówczas 40 łanów. W miejscowości działał młyn wodny. Babięty Wielkie należały do parafii w Falknowie Wielkim.
W czasie wojny trzynastoletniej (1454–1466) miejscowość została całkowicie zniszczona. Po 1466 r. opuszczone grunty wsi zostały włączone do dóbr szymbarskich należących do biskupa Teofila von Polentz. Po 1525 r. Babięty Wielkie wielokrotnie zmieniały właścicieli. Należały m.in. do książąt Holstein-Gottorf, a po 1808 r. zostały podzielone na wieś chłopską i majątek ziemski. W tym czasie we wsi działała gospoda oraz wiatrak typu holenderskiego.
W 1870 r. Babięty Wielkie stanowiły własność kupca Samuelsona rodem z Ostródy, który wzniósł neobarokowy pałac. Na przełomie XIX i XX stulecia majątek nabył niejaki Moderow. W sprzedaży pośredniczył wówczas Bank Gospodarstwa Wiejskiego. Moderow wydzielił osiem nowych gospodarstw chłopskich, a pozostałe grunty (400 ha) kupił baron von Rosenberg. W latach 1901–1902 Rosenberg wybudował własny dwór, w którym nie mieszkał zbyt długo. W latach 1913–1918 Babięty Wielkie należały już do radcy rządowego von Bulowa, a od 1921 r. stanowiły własność niejakiego Wittiga.
W 1927 r. majątek został wykupiony przez Wschodniopruskie Towarzystwo Ziemskie. Babięty Wielkie zostały zasiedlone przez osadników z Poznania oraz powiatów zachodniopruskich.
Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych (wieś i majątek) w następujących latach wynosiła:
- 1864 – 247 osób, 21 domów
- 1871 – 248 osób, 21 domów
- 1885 – 229 osób, 18 domów
- 1895 – 283 osoby, 16 domów
- 1905 – 246 osób, 27 domów
- 1933 – 317 osób
- 1939 – 359 osób
Edukacja
Religia
Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Redakach.
Zabytki
- wiatrak typu holenderskiego
- dawny cmentarz, na którym zachowały się nagrobki z polskimi nazwiskami mieszkańców wsi
- dawny pałac, który po przebudowie i odnowieniu jest siedzibą szkoły
Przypisy
- ↑ Łącznie Babięty Wielkie i Babięty Małe.
Zobacz też
- Babięty Małe w gminie Susz
- Babięty w gminie Dźwierzuty
Bibliografia
Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Susz [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
