Polski Komitet Narodowościowy na Okręg Mazurski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
m (Zastępowanie tekstu - "Kategoria:Dzieje" na "Kategoria:Dzieje Warmii i Mazur") |
|||
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
|Nazwa_instytucji = Polski Komitet Narodowościowy na Okręg Mazurski | |Nazwa_instytucji = Polski Komitet Narodowościowy na Okręg Mazurski | ||
|Grafika = burski.jpg | |Grafika = burski.jpg | ||
| − | |Opis_grafiki = | + | |Opis_grafiki = Jerzy Burski, przewodniczący Polskiego Komitetu Narodowościowego w Olsztynie |
|Rodzaj_organizacji = społeczny organ doradczy administracji państwowej | |Rodzaj_organizacji = społeczny organ doradczy administracji państwowej | ||
|Profil_dzialalnosci = weryfikacja narodowościowa ludności autochtonicznej | |Profil_dzialalnosci = weryfikacja narodowościowa ludności autochtonicznej | ||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Polski Komitet Narodowościowy na Okręg Mazurski [OPKN]'''- | + | ''' Polski Komitet Narodowościowy na Okręg Mazurski [OPKN]''' - właściwie: Okręgowy Polski Komitet Narodowościowy przy Urzędzie Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Mazurski. Działający w latach 1945-1946 społeczny organ opiniodawczy (pomocniczy) w procesie [[Weryfikacja narodowościowa|weryfikacji narodowościowej]] ludności autochtonicznej zamieszkałej na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]]. |
| − | <br/> | + | <br/><br/> |
== Historia == | == Historia == | ||
| − | Po włączeniu w początkach 1945 r. w granice państwa polskiego południowej części [[Prus Wschodnich]] zasadniczym problemem politycznym, społecznym oraz prawnym był status zamieszkującej ten obszar ludności. Obejmując władzę w regionie, państwo polskie stanęło przed zagadnieniem rozróżnienia tych obywateli III Rzeszy, którzy nie byli Niemcami, w celu przyznania im pełni praw obywatelskich. Procedura | + | Po włączeniu w początkach 1945 r. w granice państwa polskiego południowej części [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] zasadniczym problemem politycznym, społecznym oraz prawnym był status zamieszkującej ten obszar ludności. Obejmując władzę w regionie, państwo polskie stanęło przed zagadnieniem rozróżnienia tych obywateli III Rzeszy, którzy nie byli Niemcami, w celu przyznania im pełni praw obywatelskich. |
| − | + | ||
| − | OPKN powołany został zarządzeniem | + | Procedura weryfikacji narodowościowej w sensie administracyjnym zdefiniowana została pierwotnie jako akcja "rejestracyjna". Prowadzona od wiosny 1945 r., zyskała ramy prawne i proceduralne w maju 1945 r. Decyzja o uznaniu za członka narodu polskiego leżała w kompetencjach administracji lokalnej (starostw i [[Zarządu Miejskiego w Olsztynie]]), ale podstawą decyzji była opinia "czynnika społecznego", który przybrał formułę OPKN. |
| − | + | ||
| − | W skład PKN weszło 12 osób. Przewodniczącym został [[Jerzy Burski]], członkami m.in.: [[Bogumił Labus]], Klara Malewska, [[Maria Zientara]] (Zientarówna), [[Gustaw Leyding]], [[lkwim:Paweł Sowa|Paweł Sowa]], [[ | + | OPKN powołany został zarządzeniem Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Mazurski z dnia 16 czerwca 1945 r. z zadaniem (m.in.) opracowania instrukcji dla rozwiązywania spraw narodowościowych, stworzenie struktur gminnych i powiatowych Komitetu oraz pomoc przy organizowaniu i rozdziale opieki społecznej dla polskiej ludności tubylczej. |
| − | + | ||
| − | Likwidacja OPKN była skutkiem | + | W skład PKN weszło 12 osób. Przewodniczącym został [[Jerzy Burski]], członkami m.in.: [[Bogumił Labus]], Klara Malewska, [[lkwim: Maria Zientara-Malewska|Maria Zientara]] (Zientarówna), [[Gustaw Leyding]], [[lkwim:Paweł Sowa|Paweł Sowa]], ks. [[Jan Hanowski]]. |
| − | + | ||
| − | Prace nad likwidacją OPKN podjęto na forum [[Mazurskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej]] na początku 1946 r. Rolę komitetów narodowościowych przejąć miały rady narodowe, które jednak były wówczas wciąż w powijakach - stąd ogniwa OPKN funkcjonowały jeszcze do jesieni 1946 r., a Komitet zlikwidowano ostatecznie uchwałą | + | Likwidacja OPKN była skutkiem różnicy, jaka zachodziła pomiędzy władzami państwowymi a działaczami Komitetu w projektowaniu drogi unifikacyjnej Warmii i Mazur z resztą kraju. OPKN skupiał działaczy autochtonicznych, którzy dążyli do zachowania pewnych odrębności prawnych i poszanowania specyfiki kulturowej regionu. Rządzący prowadzili natomiast politykę pełnego i natychmiastowego ujednolicenia RP w każdym możliwym zakresie: społecznym, prawnym, kulturowym i politycznym. |
| + | |||
| + | Prace nad likwidacją OPKN podjęto na forum [[Mazurska Wojewódzka Rada Narodowa|Mazurskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej]] na początku 1946 r. Rolę komitetów narodowościowych przejąć miały rady narodowe, które jednak były wówczas wciąż w powijakach - stąd ogniwa OPKN funkcjonowały jeszcze do jesieni 1946 r., a Komitet zlikwidowano ostatecznie uchwałą Mazurskiej WRN z 27 września 1946 r. | ||
== Cele i zadania organizacji == | == Cele i zadania organizacji == | ||
| Linia 27: | Linia 29: | ||
* ustalenie wytycznych w zakresie traktowania mniejszości niemieckiej | * ustalenie wytycznych w zakresie traktowania mniejszości niemieckiej | ||
* współpraca przy ogólnym procesie repolonizacji człowieka i ziemi w [[Okręgu Mazurskim]] | * współpraca przy ogólnym procesie repolonizacji człowieka i ziemi w [[Okręgu Mazurskim]] | ||
| − | + | == Organizacja wewnętrzna i struktury terenowe == | |
| + | OPKN miał swą siedzibę w [[Olsztyn|Olsztynie]]. Jego organizacja wewnętrzna zakładała funkcjonowanie Zebrania Ogólnego jako organu uchwalającego, sekcji programowych (ds. odszkodowań i pomocy oraz ds. mniejszości niemieckiej), Wydziału Wykonawczego oraz sekretariatu. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Strukturę terenową OPKN tworzyły Powiatowe Komitety Narodowościowe [PKN]. Członków PKN powoływał i mianował przewodniczący OPKN. Przewodniczący PKN mieli prawo powoływania gminnych komitetów narodowościowych. | Strukturę terenową OPKN tworzyły Powiatowe Komitety Narodowościowe [PKN]. Członków PKN powoływał i mianował przewodniczący OPKN. Przewodniczący PKN mieli prawo powoływania gminnych komitetów narodowościowych. | ||
| − | + | ||
Podstawowym zadaniem PKN-ów było opiniowanie wszystkich ankiet jakie złożono w odpowiedniej komórce administracji państwowej oraz orzekanie na tej podstawie o przynależności (bądź nie) do narodu polskiego. Od decyzji władz powiatowych przysługiwało petentowi prawo odwołania się do OPKN, którego orzeczenia były ostateczne. | Podstawowym zadaniem PKN-ów było opiniowanie wszystkich ankiet jakie złożono w odpowiedniej komórce administracji państwowej oraz orzekanie na tej podstawie o przynależności (bądź nie) do narodu polskiego. Od decyzji władz powiatowych przysługiwało petentowi prawo odwołania się do OPKN, którego orzeczenia były ostateczne. | ||
| − | + | ||
| − | Ostatecznie w całym [[Okręgu Mazurskim]] powstało piętnaście PKN ([[Bartoszyce]], [[Biskupiec]], Licbark = [[Lidzbark Warmiński]], | + | Ostatecznie w całym [[Okręg Mazurski|Okręgu Mazurskim]] powstało piętnaście PKN ([[Bartoszyce]], [[Biskupiec]], Licbark = [[Lidzbark Warmiński]], Łuczany = [[Giżycko]], [[Morąg]], Nibork = [[Nidzica]], [[Olsztyn]], [[Ostróda]], [[Pasłęk]], [[Pisz]], Rastembork = [[Kętrzyn]], [[Susz]], [[Szczytno]], Węgobork = [[Węgorzewo]], Ządzbork = [[Mrągowo]]) oraz jeden miejski KN w Olsztynie. W kilku powiatach powstawały również gminne komitety narodowościowe (m. in.: w olsztyńskim, [[Powiat piski|piskim]], [[Powiat szczycieński|szczycieńskim]]. |
| − | |||
== Działalność == | == Działalność == | ||
| − | Głównym zadaniem OPKN było opiniowanie wniosków o przyjęcie w poczet narodu polskiego. W ciągu roku działalności | + | Głównym zadaniem OPKN było opiniowanie wniosków o przyjęcie w poczet narodu polskiego. W ciągu roku działalności komitety narodowościowe różnych szczebli pozytywnie rozpatrzyły od 60 do 70 tysięcy takich wniosków. |
| − | + | ||
| − | Inne pola działalności to: opieka nad matką i dzieckiem (m.in. poprzez utworzenie żłobków, noclegowni, stołówek itp. w ramach Stacji Opieki Nad Matką i Dzieckiem), rozdział pomocy materialnej i żywnościowej, świadczenie pomocy autochtonom w załatwianiu spraw urzędowych, organizacja kursów repolonizacyjnych, gromadzenie danych o Warmiakach i Mazurach wywiezionych do ZSRS, pomaganie w powrotach do rodzinnych gospodarstw | + | Inne pola działalności to: opieka nad matką i dzieckiem (m.in. poprzez utworzenie żłobków, noclegowni, stołówek itp. w ramach Stacji Opieki Nad Matką i Dzieckiem), rozdział pomocy materialnej i żywnościowej, świadczenie pomocy autochtonom w załatwianiu spraw urzędowych, organizacja kursów repolonizacyjnych, gromadzenie danych o Warmiakach i Mazurach wywiezionych do ZSRS, pomaganie w powrotach do rodzinnych gospodarstw itd. |
| − | + | ||
== Źródła archiwalne == | == Źródła archiwalne == | ||
Archiwum Państwowe w Olsztynie, zespoły: nr 390, nr 617 | Archiwum Państwowe w Olsztynie, zespoły: nr 390, nr 617 | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria:Dzieje]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Dzieje Warmii i Mazur]] [[Kategoria: Historia]] [[Kategoria: 1945-1989]]<br /> |
Aktualna wersja na dzień 13:42, 16 wrz 2015
| Polski Komitet Narodowościowy na Okręg Mazurski | |
| | |
 Jerzy Burski, przewodniczący Polskiego Komitetu Narodowościowego w Olsztynie
| |
| Rodzaj organizacji | społeczny organ doradczy administracji państwowej |
| Profil działalności | weryfikacja narodowościowa ludności autochtonicznej |
| Rok założenia | 1945 |
Polski Komitet Narodowościowy na Okręg Mazurski [OPKN] - właściwie: Okręgowy Polski Komitet Narodowościowy przy Urzędzie Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Mazurski. Działający w latach 1945-1946 społeczny organ opiniodawczy (pomocniczy) w procesie weryfikacji narodowościowej ludności autochtonicznej zamieszkałej na Warmii i Mazurach.
Spis treści
Historia
Po włączeniu w początkach 1945 r. w granice państwa polskiego południowej części Prus Wschodnich zasadniczym problemem politycznym, społecznym oraz prawnym był status zamieszkującej ten obszar ludności. Obejmując władzę w regionie, państwo polskie stanęło przed zagadnieniem rozróżnienia tych obywateli III Rzeszy, którzy nie byli Niemcami, w celu przyznania im pełni praw obywatelskich.
Procedura weryfikacji narodowościowej w sensie administracyjnym zdefiniowana została pierwotnie jako akcja "rejestracyjna". Prowadzona od wiosny 1945 r., zyskała ramy prawne i proceduralne w maju 1945 r. Decyzja o uznaniu za członka narodu polskiego leżała w kompetencjach administracji lokalnej (starostw i Zarządu Miejskiego w Olsztynie), ale podstawą decyzji była opinia "czynnika społecznego", który przybrał formułę OPKN.
OPKN powołany został zarządzeniem Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Mazurski z dnia 16 czerwca 1945 r. z zadaniem (m.in.) opracowania instrukcji dla rozwiązywania spraw narodowościowych, stworzenie struktur gminnych i powiatowych Komitetu oraz pomoc przy organizowaniu i rozdziale opieki społecznej dla polskiej ludności tubylczej.
W skład PKN weszło 12 osób. Przewodniczącym został Jerzy Burski, członkami m.in.: Bogumił Labus, Klara Malewska, Maria Zientara (Zientarówna), Gustaw Leyding, Paweł Sowa, ks. Jan Hanowski.
Likwidacja OPKN była skutkiem różnicy, jaka zachodziła pomiędzy władzami państwowymi a działaczami Komitetu w projektowaniu drogi unifikacyjnej Warmii i Mazur z resztą kraju. OPKN skupiał działaczy autochtonicznych, którzy dążyli do zachowania pewnych odrębności prawnych i poszanowania specyfiki kulturowej regionu. Rządzący prowadzili natomiast politykę pełnego i natychmiastowego ujednolicenia RP w każdym możliwym zakresie: społecznym, prawnym, kulturowym i politycznym.
Prace nad likwidacją OPKN podjęto na forum Mazurskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej na początku 1946 r. Rolę komitetów narodowościowych przejąć miały rady narodowe, które jednak były wówczas wciąż w powijakach - stąd ogniwa OPKN funkcjonowały jeszcze do jesieni 1946 r., a Komitet zlikwidowano ostatecznie uchwałą Mazurskiej WRN z 27 września 1946 r.
Cele i zadania organizacji
OPKN za swoje cele podstawowe uznał:
- przeprowadzenie selekcji narodowościowej wśród ludności zamieszkującej Okręg Mazurski
- kwalifikacja miejscowych Polaków do uzyskania odszkodowań za straty i pomocy doraźnej
- ustalenie wytycznych w zakresie traktowania mniejszości niemieckiej
- współpraca przy ogólnym procesie repolonizacji człowieka i ziemi w Okręgu Mazurskim
Organizacja wewnętrzna i struktury terenowe
OPKN miał swą siedzibę w Olsztynie. Jego organizacja wewnętrzna zakładała funkcjonowanie Zebrania Ogólnego jako organu uchwalającego, sekcji programowych (ds. odszkodowań i pomocy oraz ds. mniejszości niemieckiej), Wydziału Wykonawczego oraz sekretariatu.
Strukturę terenową OPKN tworzyły Powiatowe Komitety Narodowościowe [PKN]. Członków PKN powoływał i mianował przewodniczący OPKN. Przewodniczący PKN mieli prawo powoływania gminnych komitetów narodowościowych.
Podstawowym zadaniem PKN-ów było opiniowanie wszystkich ankiet jakie złożono w odpowiedniej komórce administracji państwowej oraz orzekanie na tej podstawie o przynależności (bądź nie) do narodu polskiego. Od decyzji władz powiatowych przysługiwało petentowi prawo odwołania się do OPKN, którego orzeczenia były ostateczne.
Ostatecznie w całym Okręgu Mazurskim powstało piętnaście PKN (Bartoszyce, Biskupiec, Licbark = Lidzbark Warmiński, Łuczany = Giżycko, Morąg, Nibork = Nidzica, Olsztyn, Ostróda, Pasłęk, Pisz, Rastembork = Kętrzyn, Susz, Szczytno, Węgobork = Węgorzewo, Ządzbork = Mrągowo) oraz jeden miejski KN w Olsztynie. W kilku powiatach powstawały również gminne komitety narodowościowe (m. in.: w olsztyńskim, piskim, szczycieńskim.
Działalność
Głównym zadaniem OPKN było opiniowanie wniosków o przyjęcie w poczet narodu polskiego. W ciągu roku działalności komitety narodowościowe różnych szczebli pozytywnie rozpatrzyły od 60 do 70 tysięcy takich wniosków.
Inne pola działalności to: opieka nad matką i dzieckiem (m.in. poprzez utworzenie żłobków, noclegowni, stołówek itp. w ramach Stacji Opieki Nad Matką i Dzieckiem), rozdział pomocy materialnej i żywnościowej, świadczenie pomocy autochtonom w załatwianiu spraw urzędowych, organizacja kursów repolonizacyjnych, gromadzenie danych o Warmiakach i Mazurach wywiezionych do ZSRS, pomaganie w powrotach do rodzinnych gospodarstw itd.
Źródła archiwalne
Archiwum Państwowe w Olsztynie, zespoły: nr 390, nr 617
