Wyszembork: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Wyszembork | |nazwa = Wyszembork | ||
| Linia 7: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Wyszemborku | |dopełniacz wsi = Wyszemborku | ||
|zdjęcie = Wyszembork.jpg | |zdjęcie = Wyszembork.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Wieś Wyszembork | + | |opis zdjęcia = Wieś Wyszembork. Fot. Honza Groh. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wyszembork,_02.jpg Commons Wikimedia] [12.09.2013] |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 15: | Linia 14: | ||
|sołectwo = Wyszembork | |sołectwo = Wyszembork | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 366 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna = (+48) 89 | |strefa numeracyjna = (+48) 89 | ||
|kod pocztowy = | |kod pocztowy = | ||
| Linia 29: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Wyszembork''' (niem. ''Weißenburg'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat mrągowski |powiecie mrągowskim]], w [[Mrągowo (gmina wiejska)|gminie Mrągowo]]. Do 1954 r. wieś była siedzibą [[Gmina Wyszembork |gminy Wyszembork]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie| województwa olsztyńskiego]]. W 2010 r. liczyła 366 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni [[Marianna Grzesiak]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/mragowo_gmina_wiejska/101/Jednostki_pomocnicze/ Wrota Warmii i Mazur]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | <br/> | ||
| − | == | + | ==Położenie== |
| − | Na zachód od wsi znajduje się [[Jezioro Salęt Duży]]. Miejscowość położona jest | + | Na zachód od wsi znajduje się jezioro [[Jezioro Salęt Duży|Salęt Duży]]. Miejscowość położona jest w odległości ok. 8 km od [[Mrągowo| Mrągowa]]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | W 1376 r. wielki mistrz krzyżacki [[Winrich von Kniprode]] przekazał osadnikom po 10 [[ | + | W 1376 r. wielki mistrz krzyżacki [[Winrich von Kniprode]] przekazał osadnikom po 10 [[Włóka| włók]]. Wśród nich znaleźli się: Moller, Lichtenau, Samuel Soya, Lorenz. Na osadników nałożono obowiązek służby rycerskiej. Zdaniem P. Glassa nazwa miejscowości pochodzi od ''Weissenburga'' koło Norymbergi, skąd mieli przybyć osadnicy. |
| − | + | W 1498 r. komtur [[Wilhelm Eisenberg]] nadał Maciejowi Zapadło 10 łanów na [[Prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. Do 1600 r. nadano jeszcze 60 łanów. W XVII w. teren wsi obejmował 105 łanów. Wieś stanowiła jedną z największych osad w [[Starostwo szestneńskie |starostwie szestneńskim]]. Przed 1740 r. założono we wsi szkołę wiejską, w której w 1818 r. uczył po polsku [[Krzysztof Rupio]]. | |
| − | W | + | W 1870 r. w Wyszemborku było 625 mieszkańców. W 1897 r. oddano tu do użytku przystanek kolejowy linii wąskotorowej Mrągowo – [[Kętrzyn]]. W połowie XIX w. we wsi powstały dwa majątki: na krańcu północno–zachodnim majątek [[Brodzikowo]] (''Marienhof''), który był własnością Elimara Lange, a potem Wierebskiego; na krańcu południowo–wschodnim [[Biestrzykowo]] (''Berghof''). W folwarku Brodzikowo prowadzono hodowlę bydła i mleczarnię. |
| + | W 1933 r. we wsi założono trzyklasową szkołę. Do placówki uczęszczały dzieci także z: Biestrzykowa, [[Boże Małe |Bożego Małego]] i Brodzikowa. W 1939 r. były tu 143 gospodarstwa domowe, w tym 69 gospodarstw rolniczych. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach |II wojnie światowej]] Wyszembork był siedzibą gminy, która powstała na terenie tzw. [[Ziemie Odzyskane| Ziem Odzyskanych]]. Od 1946 r. wieś należała do powiatu mrągowskiego i województwa olsztyńskiego. Gminę podzielono na 15 gromad: [[Boża Wólka| Bożą Wólkę]], [[Boże]], [[Budziska]], [[Gronowo]], [[Kiersztanowo]], [[Koczarki]], [[Langanki]], [[Lembruk]], [[Nakomiady]], [[Ruska Wieś |Ruską Wieś]], [[Rydwągi]], [[Salpik]], [[Szczerzbowo]], [[Szestno]] i Wyszembork. Zabudowa wsi przyjęła kształt ulicówki. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Gospodarka== | |
| − | + | We wsi funkcjonują firmy budowlane i gospodarstwa rolne. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Bezpieczeństwo== | |
| − | + | Na terenie wsi działa jednostka [[Ochotnicza Straż Pożarna| Ochotniczej Straży Pożarnej]]. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Kultura== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
W Wyszemborku działa świetlica środowiskowa. | W Wyszemborku działa świetlica środowiskowa. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| + | == Ludzie związani z miejscowością== | ||
| + | *[[lkwim:Ryszard Bitowt|Ryszard Bitowt]] (ur. 1930) – nauczyciel, etnograf, kolekcjoner, działacz społeczny, kronikarz | ||
| + | *[[Barbara Kowalska]] (ur. 1945) – nauczycielka | ||
| − | + | == Zabytki== | |
Na terenie miejscowości znajduje się drewniana chałupa kalenicowa. | Na terenie miejscowości znajduje się drewniana chałupa kalenicowa. | ||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Bibliografia== | |
| − | + | ''Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic'', pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975. | |
| − | ''Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic'', pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975 | + | [http://www.it.mragowo.pl/media/art/707/file/historia.pdf/ Portal Informacji Turystycznej Mrągowo] [12.09.2013] |
| − | + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [12.09.2013] | |
| − | http://www.it.mragowo.pl/media/art/707/file/historia.pdf | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | http:// | ||
| − | |||
| − | |||
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat mrągowski]] | |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Mrągowo (gmina wiejska)]] |
| + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | ||
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 11:54, 3 cze 2016
| Wyszembork | |
| | |
![Wieś Wyszembork. Fot. Honza Groh. Źródło: Commons Wikimedia [12.09.2013]](/index.php/Plik:Wyszembork.jpg) Wieś Wyszembork. Fot. Honza Groh. Źródło: Commons Wikimedia [12.09.2013]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | mrągowski |
| Gmina | Mrągowo |
| Sołectwo | Wyszembork |
| Liczba ludności (2010) | 366 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Tablice rejestracyjne | NMR |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Wyszembork | |
| Położenie na mapie Polski  Wyszembork | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Wyszembork (niem. Weißenburg) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mrągowo. Do 1954 r. wieś była siedzibą gminy Wyszembork. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 r. liczyła 366 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Marianna Grzesiak[1].
Spis treści
Położenie
Na zachód od wsi znajduje się jezioro Salęt Duży. Miejscowość położona jest w odległości ok. 8 km od Mrągowa.
Dzieje miejscowości
W 1376 r. wielki mistrz krzyżacki Winrich von Kniprode przekazał osadnikom po 10 włók. Wśród nich znaleźli się: Moller, Lichtenau, Samuel Soya, Lorenz. Na osadników nałożono obowiązek służby rycerskiej. Zdaniem P. Glassa nazwa miejscowości pochodzi od Weissenburga koło Norymbergi, skąd mieli przybyć osadnicy.
W 1498 r. komtur Wilhelm Eisenberg nadał Maciejowi Zapadło 10 łanów na prawie chełmińskim. Do 1600 r. nadano jeszcze 60 łanów. W XVII w. teren wsi obejmował 105 łanów. Wieś stanowiła jedną z największych osad w starostwie szestneńskim. Przed 1740 r. założono we wsi szkołę wiejską, w której w 1818 r. uczył po polsku Krzysztof Rupio.
W 1870 r. w Wyszemborku było 625 mieszkańców. W 1897 r. oddano tu do użytku przystanek kolejowy linii wąskotorowej Mrągowo – Kętrzyn. W połowie XIX w. we wsi powstały dwa majątki: na krańcu północno–zachodnim majątek Brodzikowo (Marienhof), który był własnością Elimara Lange, a potem Wierebskiego; na krańcu południowo–wschodnim Biestrzykowo (Berghof). W folwarku Brodzikowo prowadzono hodowlę bydła i mleczarnię.
W 1933 r. we wsi założono trzyklasową szkołę. Do placówki uczęszczały dzieci także z: Biestrzykowa, Bożego Małego i Brodzikowa. W 1939 r. były tu 143 gospodarstwa domowe, w tym 69 gospodarstw rolniczych. Po II wojnie światowej Wyszembork był siedzibą gminy, która powstała na terenie tzw. Ziem Odzyskanych. Od 1946 r. wieś należała do powiatu mrągowskiego i województwa olsztyńskiego. Gminę podzielono na 15 gromad: Bożą Wólkę, Boże, Budziska, Gronowo, Kiersztanowo, Koczarki, Langanki, Lembruk, Nakomiady, Ruską Wieś, Rydwągi, Salpik, Szczerzbowo, Szestno i Wyszembork. Zabudowa wsi przyjęła kształt ulicówki.
Gospodarka
We wsi funkcjonują firmy budowlane i gospodarstwa rolne.
Bezpieczeństwo
Na terenie wsi działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.
Kultura
W Wyszemborku działa świetlica środowiskowa.
Ludzie związani z miejscowością
- Ryszard Bitowt (ur. 1930) – nauczyciel, etnograf, kolekcjoner, działacz społeczny, kronikarz
- Barbara Kowalska (ur. 1945) – nauczycielka
Zabytki
Na terenie miejscowości znajduje się drewniana chałupa kalenicowa.
Bibliografia
Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975. Portal Informacji Turystycznej Mrągowo [12.09.2013] Bank Danych Lokalnych GUS [12.09.2013]
