Front Narodowy w województwie olsztyńskim: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Historia) |
m (Zastępowanie tekstu - "Kategoria:Dzieje" na "Kategoria:Dzieje Warmii i Mazur") |
||
| (Nie pokazano 22 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{EWiM OrganizacjeDlaKategoriiDzieje infobox | {{EWiM OrganizacjeDlaKategoriiDzieje infobox | ||
| − | |Nazwa_instytucji = | + | |Nazwa_instytucji = Front Narodowy |
| − | |Grafika = | + | |Grafika = edward turowskim.jpg |
| − | |Opis_grafiki = | + | |Opis_grafiki = Edward Turowski, przewodniczący WK Frontu Narodowego w Olsztynie |
| − | |Rodzaj_organizacji = | + | |Rodzaj_organizacji = polityczno-społeczna |
|Profil_dzialalnosci = | |Profil_dzialalnosci = | ||
|Rok_zalozenia = 1952 | |Rok_zalozenia = 1952 | ||
}} | }} | ||
| − | ''' Front Narodowy w województwie Olsztyńskim [FN]''' | + | ''' Front Narodowy w województwie Olsztyńskim [FN]''' – masowa organizacja polityczno-społeczna działająca w latach 1952-1956, skupiająca partie polityczne, związki i stowarzyszenia, a także osoby niezrzeszone; "łączący obywateli PRL bez względu na przynależność partyjną, wyznanie i pochodzenie społeczne" <ref>''Encyklopedia PWN'', wydanie II, Warszawa 1983.</ref>. Poprzednik Frontu Jedności Narodu i Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. |
| − | <br/> | + | <br/><br/> |
== Historia == | == Historia == | ||
| − | Z inicjatywy Centralnej Komisji Porozumiewawczej Partii i Stronnictw Politycznych w dniu 30 sierpnia 1952 r. odbyła się ogólnopolska konferencja Frontu Narodowego, podczas której powołane zostały komitety wyborcze FN. Podstawowym celem istnienia FN było utworzenie jednolitych list kandydatów do Sejmu PRL I-szej kadencji i zapewnienie tym samym niekonfrontacyjnego przebiegu wyborów przy jednoczesnym poszanowaniu obowiązującego wówczas prawa, zapewniającego (de iure) pluralizm postaw i światopoglądów. Ówczesna ordynacja wyborcza stanowiła bowiem, że | + | Z inicjatywy Centralnej Komisji Porozumiewawczej Partii i Stronnictw Politycznych w dniu 30 sierpnia 1952 r. odbyła się ogólnopolska konferencja Frontu Narodowego, podczas której powołane zostały komitety wyborcze FN w wyborach z dnia 26 października 1952 r. Podstawowym celem istnienia FN było utworzenie jednolitych list kandydatów do Sejmu PRL I-szej kadencji i zapewnienie tym samym niekonfrontacyjnego przebiegu wyborów przy jednoczesnym poszanowaniu obowiązującego wówczas prawa, zapewniającego (de iure) pluralizm postaw i światopoglądów. Ówczesna ordynacja wyborcza stanowiła bowiem, że „liczba kandydatów na liście [wyborczej] nie może przewyższać liczby posłów przypadający na dany okręg” <ref>Art. 39 ustawy z dnia 1 sierpnia 1952 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz.U. 1952.35.246.</ref>, ale jednocześnie uchwalona w dniu 22 lipca 1952 r. Konstytucja PRL przyznawała obywatelom prawo zrzeszania się, również w celach politycznych <ref>Art. 72 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r., Dz.U. 1952.33.232.</ref>, co uściślone zostało w ww. ordynacji wyborczej zapisem przyznającym prawo do zgłaszania list wyborczych organizacjom masowym, takim jak Samopomoc Chłopska, Związek Młodzieży Polskiej, a także nie wymienionym z nazwy organizacjom politycznym, zawodowym i spółdzielczym. |
<br/> | <br/> | ||
| − | Na czele Ogólnopolskiego Komitetu Wyborczego FN stanął Bolesław Bierut. W [[Olsztynie]] Wojewódzki Komitet Wyborczy FN ukonstytuował się 2 września 1952 r. Stanowisko przewodniczącego objął [[Edward Turowski]], jego zastępcami zostali: Małgorzata Fiutak i [[Michał Sokołowski]]. | + | Na czele Ogólnopolskiego Komitetu Wyborczego FN stanął Bolesław Bierut. W [[Olsztyn|Olsztynie]] Wojewódzki Komitet Wyborczy FN ukonstytuował się 2 września 1952 r. Stanowisko przewodniczącego objął [[Edward Turowski]], jego zastępcami zostali: Małgorzata Fiutak i [[Michał Sokołowski]]. |
<br/> | <br/> | ||
Po przeprowadzeniu wyborów (26 października 1952 r.), w dniu 31 października 1952 r. Ogólnopolski Komitet Wyborczy FN przekształcił się w stale działający Ogólnopolski Komitet FN z Edwardem Ochabem jako przewodniczącym. | Po przeprowadzeniu wyborów (26 października 1952 r.), w dniu 31 października 1952 r. Ogólnopolski Komitet Wyborczy FN przekształcił się w stale działający Ogólnopolski Komitet FN z Edwardem Ochabem jako przewodniczącym. | ||
| − | Wojewódzki Komitet FN w Olsztynie ukonstytuował się w dniu 3 listopada 1952 r. | + | Wojewódzki Komitet FN w Olsztynie ukonstytuował się w dniu 3 listopada 1952 r. E. Turowski, M. Sokołowski i M. Fiutak zachowali swoje stanowiska; do ścisły władz WK FN Olsztyn weszli ponadto m.in.: [[Juliusz Malewski]] (przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie i członek egzekutywy [[Komitet Wojewódzki PZPR w Olsztynie|Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Olsztynie]]), Aleksander Bartnikowski (członek egzekutywy KW PZPR Olsztyn i przewodniczący Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych w Olsztynie), [[Aleksander Szlachetka]] (członek Wojewódzkiego Komitetu Wykonawczego ZSL w Olsztynie i przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Olsztynie), [[Wacław Mońka]] (prezes Wojewódzkiego Komitetu SD w Olsztynie), [[Mieczysław Porzuczek]] (przewodniczący WKW ZSL Olsztyn, prezes Samopomocy Chłopskiej). W późniejszym okresie (tj. od 1954 r.) we władzach WK FN znaleźli się również m.in.: [[Michał Frank]] (sekretarz propagandy KW PZPR Olsztyn), [[lkwim:Władysław Gębik|Władysław Gębik]] (literat), Irena Raj (przewodnicząca ZW Ligi Kobiet w Olsztynie), [[Alojzy Świątek]] (rektor [[Wyższa Szkoła Rolnicza w Olsztynie|Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie]]), [[lkwim:Maria Zientara-Malewska|Maria Zientara-Malewska]] (poetka). |
<br/> | <br/> | ||
| − | Front Narodowy zakończył działalność jesienią 1956 r. jako ruch skompromitowany i nieautentyczny. Jego miejsce zajął powołany w styczniu 1957 r. (de facto | + | Front Narodowy zakończył działalność jesienią 1956 r. jako ruch skompromitowany i nieautentyczny. Jego miejsce zajął powołany w styczniu 1957 r. (de facto w 1956 r.) Front Jedności Narodu. |
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Działalność == |
| − | ... | + | W praktyce FN stanowiło formułę aktywizacji ludności do działań społecznych, czyli nakłaniania ludzi do świadczenia bezpłatnej pracy w godzinach wolnych od pracy zarobkowej. Innym polem kompetencji ogniw FN była działalność propagandowa, wyrażająca się w takich formach jak: organizacja uroczystości państwowych, zebrania tematyczne o profilu polityczno–światopoglądowym („masówki)”, organizacja wieców i pochodów. |
| − | + | ||
| + | Stałym elementem funkcjonowania FN było organizowanie łączności pomiędzy posłami na Sejm PRL, radnymi rad narodowych a wyborcami. W tym zakresie FN odpowiadał za przygotowanie bezpośrednich spotkań masowych, głównie w okresach kampanii wyborczych. Inną odmianą tego rodzaju działalności było gromadzenie w strukturach FN tzw. postulatów wyborczych, ich ewidencjonowanie, opracowywanie, a także przekazywanie do realizacji organów władzy państwowej. | ||
| + | |||
| + | Formalnie FN odpowiedzialny był również za układanie list kandydatów w wyborach wszystkich szczebli, a także formułowanie programów wyborczych. | ||
| + | |||
| + | |||
== Struktura i organizacja == | == Struktura i organizacja == | ||
| − | Struktura | + | Struktura FN Olsztyn była zbudowana w oparciu o model podporządkowania hierarchicznego. Na czele struktur wojewódzkich stał Wojewódzki Komitet FN. W jego ramach, władzę nadrzędną sprawowało zebranie wszystkich członków WK FN ("plenum"); władzą wykonawczą było kilkunastoosobowe prezydium; na co dzień strukturą FN zarządzał przewodniczący przy pomocy zastępców. |
| − | + | ||
| − | W ramach Wojewódzkiego Komitet FN funkcjonowały takie organizacje jak Wojewódzki Zespół Poselski i Wojewódzki Komitet Obrońców Pokoju, ale niejasne pozostają zależności organizacyjne (np. kwestia podporządkowania) pomiędzy tymi strukturami.Niezależnie od tego, w ramach WK FN powoływano komisje, np.: | + | W ramach Wojewódzkiego Komitet FN funkcjonowały takie organizacje jak Wojewódzki Zespół Poselski (przewodniczący: [[Juliusz Malewski]]) i Wojewódzki Komitet Obrońców Pokoju (przewodniczący: [[Dyzma Gałaj]]), ale niejasne pozostają zależności organizacyjne (np. kwestia podporządkowania) pomiędzy tymi strukturami. Niezależnie od tego, w ramach WK FN powoływano komisje, np.: Komisja Duchownych i Świeckich Działaczy Katolickich (przewodniczący: ks. Kazimierz Dmuchowski). |
| − | + | Niedługo po ukonstytuowaniu się Wojewódzkiego Komitetu FN, analogiczne i podległe mu, struktury powołano we wszystkich powiatach województwa olsztyńskiego (powiatowe komitety FN), a następnie w miastach i gminach (od 1955 r. – w gromadach). | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | Szczątkowo zachowana dokumentacja FN nie pozwala na pełne odtworzenie pełnej sieci ogniw FN (formalnie ogniwa FN funkcjonowały do szczebla każdej wsi sołeckiej włącznie). Dla przykładu można przytoczyć przypadek stolicy województwa: Miejskiemu Komitetowi FN w Olsztynie (z przewodniczący Franciszkiem Kurzynogą) podlegało we wrześniu 1953 r. 10 terenowych komitetów i 92 komitety blokowe FN. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | .. | + | M. Korejwo, ''Front Jedności Narodu'', Debata, grudzień 2012 r. |
| − | |||
| + | == Źródła archiwalne == | ||
| + | [[Archiwum Państwowe w Olsztynie]], zespoły nr: 489, 1299, 2742. | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | <references/> | + | <references/> |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| − | ... | + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Front_Jedno%C5%9Bci_Narodu pl.wikipedia.org, Front Jedności Narodu] [22.10.2014] |
<br/> | <br/> | ||
| + | [[Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego w województwie olsztyńskim]] | ||
| + | <br> | ||
| − | [[Kategoria:Dzieje]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Dzieje Warmii i Mazur]] [[Kategoria:Stowarzyszenia]] [[Kategoria: Olsztyn]] [[Kategoria:1945-1989]]<br /> |
Aktualna wersja na dzień 12:42, 16 wrz 2015
| Front Narodowy | |
| | |
 Edward Turowski, przewodniczący WK Frontu Narodowego w Olsztynie
| |
| Rodzaj organizacji | polityczno-społeczna |
| Rok założenia | 1952 |
Front Narodowy w województwie Olsztyńskim [FN] – masowa organizacja polityczno-społeczna działająca w latach 1952-1956, skupiająca partie polityczne, związki i stowarzyszenia, a także osoby niezrzeszone; "łączący obywateli PRL bez względu na przynależność partyjną, wyznanie i pochodzenie społeczne" [1]. Poprzednik Frontu Jedności Narodu i Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego.
Spis treści
Historia
Z inicjatywy Centralnej Komisji Porozumiewawczej Partii i Stronnictw Politycznych w dniu 30 sierpnia 1952 r. odbyła się ogólnopolska konferencja Frontu Narodowego, podczas której powołane zostały komitety wyborcze FN w wyborach z dnia 26 października 1952 r. Podstawowym celem istnienia FN było utworzenie jednolitych list kandydatów do Sejmu PRL I-szej kadencji i zapewnienie tym samym niekonfrontacyjnego przebiegu wyborów przy jednoczesnym poszanowaniu obowiązującego wówczas prawa, zapewniającego (de iure) pluralizm postaw i światopoglądów. Ówczesna ordynacja wyborcza stanowiła bowiem, że „liczba kandydatów na liście [wyborczej] nie może przewyższać liczby posłów przypadający na dany okręg” [2], ale jednocześnie uchwalona w dniu 22 lipca 1952 r. Konstytucja PRL przyznawała obywatelom prawo zrzeszania się, również w celach politycznych [3], co uściślone zostało w ww. ordynacji wyborczej zapisem przyznającym prawo do zgłaszania list wyborczych organizacjom masowym, takim jak Samopomoc Chłopska, Związek Młodzieży Polskiej, a także nie wymienionym z nazwy organizacjom politycznym, zawodowym i spółdzielczym.
Na czele Ogólnopolskiego Komitetu Wyborczego FN stanął Bolesław Bierut. W Olsztynie Wojewódzki Komitet Wyborczy FN ukonstytuował się 2 września 1952 r. Stanowisko przewodniczącego objął Edward Turowski, jego zastępcami zostali: Małgorzata Fiutak i Michał Sokołowski.
Po przeprowadzeniu wyborów (26 października 1952 r.), w dniu 31 października 1952 r. Ogólnopolski Komitet Wyborczy FN przekształcił się w stale działający Ogólnopolski Komitet FN z Edwardem Ochabem jako przewodniczącym.
Wojewódzki Komitet FN w Olsztynie ukonstytuował się w dniu 3 listopada 1952 r. E. Turowski, M. Sokołowski i M. Fiutak zachowali swoje stanowiska; do ścisły władz WK FN Olsztyn weszli ponadto m.in.: Juliusz Malewski (przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie i członek egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Olsztynie), Aleksander Bartnikowski (członek egzekutywy KW PZPR Olsztyn i przewodniczący Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych w Olsztynie), Aleksander Szlachetka (członek Wojewódzkiego Komitetu Wykonawczego ZSL w Olsztynie i przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Olsztynie), Wacław Mońka (prezes Wojewódzkiego Komitetu SD w Olsztynie), Mieczysław Porzuczek (przewodniczący WKW ZSL Olsztyn, prezes Samopomocy Chłopskiej). W późniejszym okresie (tj. od 1954 r.) we władzach WK FN znaleźli się również m.in.: Michał Frank (sekretarz propagandy KW PZPR Olsztyn), Władysław Gębik (literat), Irena Raj (przewodnicząca ZW Ligi Kobiet w Olsztynie), Alojzy Świątek (rektor Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie), Maria Zientara-Malewska (poetka).
Front Narodowy zakończył działalność jesienią 1956 r. jako ruch skompromitowany i nieautentyczny. Jego miejsce zajął powołany w styczniu 1957 r. (de facto w 1956 r.) Front Jedności Narodu.
Działalność
W praktyce FN stanowiło formułę aktywizacji ludności do działań społecznych, czyli nakłaniania ludzi do świadczenia bezpłatnej pracy w godzinach wolnych od pracy zarobkowej. Innym polem kompetencji ogniw FN była działalność propagandowa, wyrażająca się w takich formach jak: organizacja uroczystości państwowych, zebrania tematyczne o profilu polityczno–światopoglądowym („masówki)”, organizacja wieców i pochodów.
Stałym elementem funkcjonowania FN było organizowanie łączności pomiędzy posłami na Sejm PRL, radnymi rad narodowych a wyborcami. W tym zakresie FN odpowiadał za przygotowanie bezpośrednich spotkań masowych, głównie w okresach kampanii wyborczych. Inną odmianą tego rodzaju działalności było gromadzenie w strukturach FN tzw. postulatów wyborczych, ich ewidencjonowanie, opracowywanie, a także przekazywanie do realizacji organów władzy państwowej.
Formalnie FN odpowiedzialny był również za układanie list kandydatów w wyborach wszystkich szczebli, a także formułowanie programów wyborczych.
Struktura i organizacja
Struktura FN Olsztyn była zbudowana w oparciu o model podporządkowania hierarchicznego. Na czele struktur wojewódzkich stał Wojewódzki Komitet FN. W jego ramach, władzę nadrzędną sprawowało zebranie wszystkich członków WK FN ("plenum"); władzą wykonawczą było kilkunastoosobowe prezydium; na co dzień strukturą FN zarządzał przewodniczący przy pomocy zastępców.
W ramach Wojewódzkiego Komitet FN funkcjonowały takie organizacje jak Wojewódzki Zespół Poselski (przewodniczący: Juliusz Malewski) i Wojewódzki Komitet Obrońców Pokoju (przewodniczący: Dyzma Gałaj), ale niejasne pozostają zależności organizacyjne (np. kwestia podporządkowania) pomiędzy tymi strukturami. Niezależnie od tego, w ramach WK FN powoływano komisje, np.: Komisja Duchownych i Świeckich Działaczy Katolickich (przewodniczący: ks. Kazimierz Dmuchowski).
Niedługo po ukonstytuowaniu się Wojewódzkiego Komitetu FN, analogiczne i podległe mu, struktury powołano we wszystkich powiatach województwa olsztyńskiego (powiatowe komitety FN), a następnie w miastach i gminach (od 1955 r. – w gromadach).
Szczątkowo zachowana dokumentacja FN nie pozwala na pełne odtworzenie pełnej sieci ogniw FN (formalnie ogniwa FN funkcjonowały do szczebla każdej wsi sołeckiej włącznie). Dla przykładu można przytoczyć przypadek stolicy województwa: Miejskiemu Komitetowi FN w Olsztynie (z przewodniczący Franciszkiem Kurzynogą) podlegało we wrześniu 1953 r. 10 terenowych komitetów i 92 komitety blokowe FN.
Bibliografia
M. Korejwo, Front Jedności Narodu, Debata, grudzień 2012 r.
Źródła archiwalne
Archiwum Państwowe w Olsztynie, zespoły nr: 489, 1299, 2742.
Przypisy
- ↑ Encyklopedia PWN, wydanie II, Warszawa 1983.
- ↑ Art. 39 ustawy z dnia 1 sierpnia 1952 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz.U. 1952.35.246.
- ↑ Art. 72 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r., Dz.U. 1952.33.232.
Zobacz też
pl.wikipedia.org, Front Jedności Narodu [22.10.2014]
Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego w województwie olsztyńskim
