Butryny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Zabytki) |
|||
| (Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Butryny | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Butryn |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = butryny2.jpg |
| − | |opis zdjęcia = Kościół w Butrynach | + | |opis zdjęcia = Kościół w Butrynach.<br>Fot.: © Mieczysław Wieliczko |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Butryny ''' (niem. ''Wutterienen'') – | + | ''' Butryny ''' (niem. ''Wutterienen'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Miejscowość w 2010 roku liczyła 402 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Urszula Raszkowska]]<ref>[http://www.purda.pl/ Strona Gminy Purda] [03.07.2014]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 402 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Urszula Raszkowska]]<ref>http://www.purda.pl/ | ||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| Linia 40: | Linia 37: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś została lokowana przez kapitułę warmińską 3 listopada 1412 roku. Początkowo była zamieszkana wyłącznie przez ludność pruską, ale od schyłku XV stulecia zaczęli osiedlać się przybysze z Mazowsza. Pierwszy kościół został zbudowany prawdopodobnie około 1516 roku. | + | Wieś została lokowana przez kapitułę warmińską 3 listopada 1412 roku. Początkowo była zamieszkana wyłącznie przez ludność pruską, ale od schyłku XV stulecia zaczęli osiedlać się przybysze z Mazowsza. Pierwszy kościół został zbudowany prawdopodobnie około 1516 roku. Nie był okazały, w związku z czym w 1689 roku wzniesiono nową, zapewne większą świątynię. Budynek spłonął jednak w 1886 roku. Rok później na miejscu spalonej świątyni rozpoczęto budowę zachowanego do dziś [[lkwim:Kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła w Butrynach| kościoła]] neogotyckiego. W czasach świetności Warmii Butryny były znane jako miejsce uroczystego powitania każdego nowego biskupa wjeżdżającego od południa, w celu objęcia diecezji. Całe wydarzenie miało niezwykle uroczysty charakter. Parafię w Butrynach wizytował biskup [[lkwim:Ignacy Krasicki| Ignacy Krasicki]], którego podpis widnieje na protokołach powizytacyjnych. |
| − | W okresie powstania styczniowego w Butrynach spotykamy się z różnymi przejawami solidarności z powstańcami. Propolskie i propowstańcze zachowania demonstrował miejscowy proboszcz Mikołaj Rochoń i wikary Jan Gross. W miejscowej gospodzie należącej do Jana Rafalskiego w 1863 roku czytano na głos polskie gazety. Przez miejscowość wiódł szlak przemytu broni dla polskich powstańców, którzy znaleźli tu również schronienie po klęsce powstania. | + | W okresie powstania styczniowego w Butrynach spotykamy się z różnymi przejawami solidarności z powstańcami. Propolskie i propowstańcze zachowania demonstrował miejscowy proboszcz [[Mikołaj Rochoń]] i wikary [[Jan Gross]]. W miejscowej gospodzie należącej do [[Jan Rafalski| Jana Rafalskiego]] w 1863 roku czytano na głos polskie gazety. Przez miejscowość wiódł szlak przemytu broni dla polskich powstańców, którzy znaleźli tu również schronienie po klęsce powstania. |
| − | W 1883 roku w Butrynach założono polską bibliotekę [[Towarzystwo Czytelni Ludowych|Towarzystwa Czytelni Ludowych]]. Kilka lat później powstało | + | W 1883 roku w Butrynach założono polską bibliotekę [[Towarzystwo Czytelni Ludowych|Towarzystwa Czytelni Ludowych]]. Kilka lat później powstało [[Polsko–Katolickie Towarzystwo Ludowe]]. Przeciwko germanizacji występował otwarcie długoletni proboszcz [[Bernard Renkel]], z pochodzenia Niemiec. Z ambony otwarcie krytykował miejscowego nauczyciela–germanizatora, a w 1901 roku zabronił nawet śpiewać organiście po niemiecku. Tę działalność kontynuował jego następca w latach 1904–1933 – ksiądz [[lkwim:Wacław Ksawery Osiński|Wacław Osiński]]. |
Przed wybuchem [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach| II wojny światowej]] w miejscowości działały 2 sklepy kolonialne, gospoda, sklep żelazny, dwie stacje benzynowe. Funkcjonował tartak, młyn z silnikiem parowym i spalinowym, punkt skupu zboża oraz sprzedaży materiałów opałowych. W 1905 roku we wsi powstała straż pożarna. W 1945 roku mieszkańcy ucierpieli w czasie przejścia frontu. Do czasów obecnych zachowały się samotne, rozproszone groby ofiar Armii Czerwonej. W latach 1946-1954 Butryny były wsią gminną. | Przed wybuchem [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach| II wojny światowej]] w miejscowości działały 2 sklepy kolonialne, gospoda, sklep żelazny, dwie stacje benzynowe. Funkcjonował tartak, młyn z silnikiem parowym i spalinowym, punkt skupu zboża oraz sprzedaży materiałów opałowych. W 1905 roku we wsi powstała straż pożarna. W 1945 roku mieszkańcy ucierpieli w czasie przejścia frontu. Do czasów obecnych zachowały się samotne, rozproszone groby ofiar Armii Czerwonej. W latach 1946-1954 Butryny były wsią gminną. | ||
| + | <br/> | ||
| − | We wsi | + | ==Gospodarka== |
| − | + | We wsi znajdują się dwa sklepy, przystanek autobusowy; na obrzeżach wsi [[Park Rozrywki Aktywnej ''Bartbo'']] oraz gospodarstwo [[Agroturystyka|agroturystyczne]]. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ||
== Kultura == | == Kultura == | ||
| − | We wsi działa [[Galeria „Borowik” w Butrynach|Galeria „Borowik”]]. | + | We wsi działa punkt biblioteczny [[Gminna Biblioteka Publiczna w Purdzie| Gminnej Biblioteki Publicznej w Purdzie]], a także [[Galeria „Borowik” w Butrynach|Galeria „Borowik”]]. |
| − | Organizowane są tutaj imprezy towarzyszące, m.in. w ramach [[lkwim:Międzynarodowe Olsztyńskie Dni Folkloru „Warmia”|Międzynarodowych Olsztyńskich Dni Folkloru „Warmia”]], a także [[lkwim:Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie |Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie]] | + | Organizowane są tutaj imprezy towarzyszące, m.in. w ramach [[lkwim:Międzynarodowe Olsztyńskie Dni Folkloru „Warmia”|Międzynarodowych Olsztyńskich Dni Folkloru „Warmia”]], a także [[lkwim:Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie |Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie]]. |
<br/> | <br/> | ||
| + | ==Edukacja== | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa im. Franciszka Barcza w Butrynach]] | ||
| + | <br/> | ||
| + | ==Religia== | ||
| + | W Butrynach znajduje się siedziba [[ Parafia pw. św. Jakuba w Butrynach |parafii rzymskokatolickiej pw. św. Jakuba]]. | ||
| + | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *neogotycki kościół; wewnątrz barokowy ołtarz główny i obraz z XVII w. przedstawiający św. Antoniego z Dzieciątkiem |
| − | * | + | *muzeum parafialne |
| − | * | + | *budynek dawnej szkoły |
| − | * | + | *zabytkowe chałupy warmińskie |
| − | * | + | *trzy kapliczki przydrożne |
| − | * | + | *dawny cmentarz parafialny |
| − | |||
== Turystyka == | == Turystyka == | ||
| − | Działa tutaj [[Ośrodek Wczasowy „Gim” w Butrynach|Ośrodek Wczasowy „Gim”]]. | + | Działa tutaj [[Ośrodek Wczasowy „Gim” w Butrynach|Ośrodek Wczasowy „Gim”]]. Przez miejscowość przebiega niebieski szlak rowerowy o długości 27 km – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Stary Olsztyn]] – [[Linowo]] – [[Trękus]] – [[Kaborno]] – [[Nowa Wieś]] – [[Przykop]] – Butryny. |
<br/> | <br/> | ||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Walenty Barczewski]] | + | *[[Walenty Barczewski]] – ksiądz katolicki, działacz polski na Warmii, w latach 1883-1884 był wikarym parafii w Butrynach. |
| − | *[[Jan Niemirski]] | + | *[[Jadwiga Gnatowska]] (1917-?) – przedszkolanka polskich ochronek na Warmii, działaczka harcerska i kulturalno-oświatowa. |
| − | *Katarzyna Nowowiejska | + | *[[Anna Hedrych-Sendrowska]] (1903-?) – wychowawczyni w przedszkolach polskich. |
| − | *[[lkwim:Jan Pietrzyk|Jan Pietrzyk]] | + | *[[Jan Niemirski]] – wychowany w Butrynach członek Polskiej Organizacji Wojskowej, działacz plebiscytowy, późniejszy prezydent Rzeszowa. |
| − | + | *[[lkwim:Wacław Ksawery Osiński|Wacław Ksawery Osiński]] (1868–1945) – duchowny katolicki, działacz polonijny w Republice Weimarskiej i Rzeszy Niemieckiej, działacz narodowy na Warmii, proboszcz tutejszej parafii. | |
| − | + | *Katarzyna Nowowiejska – urodzona w Butrynach matka kompozytora [[lkwim: Feliks Nowowiejski| Feliksa Nowowiejskiego]] z domu Falk | |
| + | *[[lkwim:Jan Pietrzyk|Jan Pietrzyk]] – (ur. 1956) – ksiądz, poeta, proboszcz [[Parafia pw. św. Jakuba Starszego Apostoła w Butrynach|parafii pw. św. Jakuba Starszego Apostoła w Butrynach]]. | ||
| + | *[[Jerzy Laskowski]] – (ur. 1959) – samorządowiec, wójt gminy Purda (2010-2014). | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Przewodnik turystyczny po gminie Purda'', Purda 2013.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka ewidencja zabytków] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/ Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.purda.pl/ Strona Gminy Purda] [03.07.2014] | |
| − | <br/> | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Aktualna wersja na dzień 09:42, 10 lis 2015
| Butryny | |
| | |
 Kościół w Butrynach.
Fot.: © Mieczysław Wieliczko | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Purda |
| Liczba ludności (2010) | 402 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Butryny | |
| Położenie na mapie Polski  Butryny | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Butryny (niem. Wutterienen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 402 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Urszula Raszkowska[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 17 km na południe od Olsztyna. Butryny leżą na południowym pograniczu historycznej Warmii.
Dzieje miejscowości
Wieś została lokowana przez kapitułę warmińską 3 listopada 1412 roku. Początkowo była zamieszkana wyłącznie przez ludność pruską, ale od schyłku XV stulecia zaczęli osiedlać się przybysze z Mazowsza. Pierwszy kościół został zbudowany prawdopodobnie około 1516 roku. Nie był okazały, w związku z czym w 1689 roku wzniesiono nową, zapewne większą świątynię. Budynek spłonął jednak w 1886 roku. Rok później na miejscu spalonej świątyni rozpoczęto budowę zachowanego do dziś kościoła neogotyckiego. W czasach świetności Warmii Butryny były znane jako miejsce uroczystego powitania każdego nowego biskupa wjeżdżającego od południa, w celu objęcia diecezji. Całe wydarzenie miało niezwykle uroczysty charakter. Parafię w Butrynach wizytował biskup Ignacy Krasicki, którego podpis widnieje na protokołach powizytacyjnych.
W okresie powstania styczniowego w Butrynach spotykamy się z różnymi przejawami solidarności z powstańcami. Propolskie i propowstańcze zachowania demonstrował miejscowy proboszcz Mikołaj Rochoń i wikary Jan Gross. W miejscowej gospodzie należącej do Jana Rafalskiego w 1863 roku czytano na głos polskie gazety. Przez miejscowość wiódł szlak przemytu broni dla polskich powstańców, którzy znaleźli tu również schronienie po klęsce powstania.
W 1883 roku w Butrynach założono polską bibliotekę Towarzystwa Czytelni Ludowych. Kilka lat później powstało Polsko–Katolickie Towarzystwo Ludowe. Przeciwko germanizacji występował otwarcie długoletni proboszcz Bernard Renkel, z pochodzenia Niemiec. Z ambony otwarcie krytykował miejscowego nauczyciela–germanizatora, a w 1901 roku zabronił nawet śpiewać organiście po niemiecku. Tę działalność kontynuował jego następca w latach 1904–1933 – ksiądz Wacław Osiński.
Przed wybuchem II wojny światowej w miejscowości działały 2 sklepy kolonialne, gospoda, sklep żelazny, dwie stacje benzynowe. Funkcjonował tartak, młyn z silnikiem parowym i spalinowym, punkt skupu zboża oraz sprzedaży materiałów opałowych. W 1905 roku we wsi powstała straż pożarna. W 1945 roku mieszkańcy ucierpieli w czasie przejścia frontu. Do czasów obecnych zachowały się samotne, rozproszone groby ofiar Armii Czerwonej. W latach 1946-1954 Butryny były wsią gminną.
Gospodarka
We wsi znajdują się dwa sklepy, przystanek autobusowy; na obrzeżach wsi Park Rozrywki Aktywnej ''Bartbo'' oraz gospodarstwo agroturystyczne.
Kultura
We wsi działa punkt biblioteczny Gminnej Biblioteki Publicznej w Purdzie, a także Galeria „Borowik”.
Organizowane są tutaj imprezy towarzyszące, m.in. w ramach Międzynarodowych Olsztyńskich Dni Folkloru „Warmia”, a także Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie.
Edukacja
Religia
W Butrynach znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. św. Jakuba.
Zabytki
- neogotycki kościół; wewnątrz barokowy ołtarz główny i obraz z XVII w. przedstawiający św. Antoniego z Dzieciątkiem
- muzeum parafialne
- budynek dawnej szkoły
- zabytkowe chałupy warmińskie
- trzy kapliczki przydrożne
- dawny cmentarz parafialny
Turystyka
Działa tutaj Ośrodek Wczasowy „Gim”. Przez miejscowość przebiega niebieski szlak rowerowy o długości 27 km – przebieg trasy: Olsztyn – Stary Olsztyn – Linowo – Trękus – Kaborno – Nowa Wieś – Przykop – Butryny.
Ludzie związani z miejscowością
- Walenty Barczewski – ksiądz katolicki, działacz polski na Warmii, w latach 1883-1884 był wikarym parafii w Butrynach.
- Jadwiga Gnatowska (1917-?) – przedszkolanka polskich ochronek na Warmii, działaczka harcerska i kulturalno-oświatowa.
- Anna Hedrych-Sendrowska (1903-?) – wychowawczyni w przedszkolach polskich.
- Jan Niemirski – wychowany w Butrynach członek Polskiej Organizacji Wojskowej, działacz plebiscytowy, późniejszy prezydent Rzeszowa.
- Wacław Ksawery Osiński (1868–1945) – duchowny katolicki, działacz polonijny w Republice Weimarskiej i Rzeszy Niemieckiej, działacz narodowy na Warmii, proboszcz tutejszej parafii.
- Katarzyna Nowowiejska – urodzona w Butrynach matka kompozytora Feliksa Nowowiejskiego z domu Falk
- Jan Pietrzyk – (ur. 1956) – ksiądz, poeta, proboszcz parafii pw. św. Jakuba Starszego Apostoła w Butrynach.
- Jerzy Laskowski – (ur. 1959) – samorządowiec, wójt gminy Purda (2010-2014).
Bibliografia
Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Strona Gminy Purda [03.07.2014]
Przypisy
- ↑ Strona Gminy Purda [03.07.2014]
