Trękus: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Trękus ''' (niem. ''Gross Trinkhaus'') – [[wieś sołecka]] położona w [[ | + | ''' Trękus ''' (niem. ''Gross Trinkhaus'') – [[wieś sołecka]] położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], [[Powiat olsztyński|powiat olsztyński]], [[Purda (gmina wiejska)|gmina Purda]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 131 mieszkańców (łącznie Trękus, Kołpaki). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[ | + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 131 mieszkańców (łącznie Trękus, Kołpaki). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Michał Sulikowski]]<ref>[http://www.purda.pl/ogoszenia/192-wyniki-wyborow-sotysow-i-rad-soeckich.html purda.pl] [data dostępu 29 XII 2013]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], 10 km na południe od [[Olsztyn|Olsztyna]]. Miejscowość leży | + | Wieś położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], 10 km na południe od [[Olsztyn|Olsztyna]]. Miejscowość leży ok. 2 km od [[Klewki|Klewek]], po południowej stronie [[Jezioro Linowskie|Jeziora Linowskiego]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | + | Wieś, jako część większego nadania, powstała na mocy przywileju lennego kapituły warmińskiej z 1359 r. Czterej bracia pruscy zwani Katyothen otrzymali na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] obszar lasu zwany "Absmedie", liczący aż 130 łanów. Ze względu na puszczański charakter obszaru, co wiązało się z trudnością jego zasiedlenia, otrzymali zwolnienie z powinności lennych na okres 18 lat. Otrzymali zezwolenie na połów ryb w Jeziorze Linowskim oraz budowę młyna. Najstarszy z braci - Nadraw, otrzymał pas rycerski. | |
| − | + | ||
| − | Bracia wyróżnili się zapewne w walce z Litwinami, którzy najechali okolice zimą 1353-1354 | + | Bracia wyróżnili się zapewne w walce z Litwinami, którzy najechali okolice zimą 1353-1354 r. Na terenie swych posiadłości założyli kilka wsi: Trękus, [[Trękusek]], [[Kaborno]], [[Wyrandy]]. Nazwa Trinkhaus stanowi zniekształcenie pierwotnej nazwy pruskiej, która zapewne pochodziła od pruskiego imienia Trinkuse. |
Mogła to być osoba, która odziedziczyła część majątku po jednym z braci. | Mogła to być osoba, która odziedziczyła część majątku po jednym z braci. | ||
| − | W 1473 | + | W 1473 r. nowym właścicielem wsi był Albert Witgewalt, który uzyskał odnowienie zaginionego przywileju wsi. Po jego śmierci majątek wrócił do kapituły. Około 1500 r. Trękus został przekształcony w wieś wolnych chłopów czynszowych, osadzonych na prawie chełmińskim. Wieś zasiedlali głównie Prusowie. Pierwszy odnotowany Polak nazywał się Jan Roman. |
| − | W 1578 | + | W 1578 r. wszyscy wolni chłopi byli już Polakami. W XVII w. wieś liczyła 30 łanów na prawie chełmińskim. W 1673 r. istniał w Trękusie młyn. W latach 1772-1773 w miejscowości żyło 9 chłopów o polskich nazwiskach, 6 zagrodników, młynarz o nazwisku Piekarski, 2 pastuchów. W 1786 r. funkcję sołtysa pełnił niejaki Broszewski. |
| − | |||
| − | |||
| + | Według spisu majątkowego sporządzonego po zaborze [[Warmia|Warmii]] przez [[Prusy]], Trękus był zamieszkany przez 99 osób. W 1836 r. wieś liczyła 112 mieszkańców i 15 budynków. W tym czasie w miejscowości działała szkoła. W 1825 r. do placówki uczęszczało 28 dzieci. [[Klewki]] i Trękus prawdopodobnie pod koniec XVIII w. zostały sprzedane przez Teodora Hattyńskiego Janowi Jerzemu Weissowi, burgrabiemu na zamku kapituły warmińskiej w Olsztynie. W 1848 r. Trękus należał do Norwega - Petera Thorwalda Lousa. Po zakończeniu [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]] gospodarstwo zostało upaństwowione i przyłączone do [[Państwowe Gospodarstwo Rolne w Starym Olsztynie|Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Starym Olsztynie]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
==Turystyka== | ==Turystyka== | ||
| − | *Niebieski szlak rowerowy o długości 27 km - przebieg trasy: Olsztyn-[[Stary Olsztyn]]-[[Linowo]]-Trękus-[[Kaborno]]-[[Nowa Wieś]]-[[Przykop]]-[[Butryny]] | + | *Niebieski szlak rowerowy o długości 27 km - przebieg trasy: Olsztyn-[[Stary Olsztyn]]-[[Linowo]]-Trękus-[[Kaborno]]-[[Nowa Wieś]]-[[Przykop]]-[[Butryny]]. <br/> |
| − | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *Cztery zabytkowe kapliczki warmińskie | + | *Cztery zabytkowe kapliczki warmińskie, [[Kapliczka w Trękusie|jedna z nich, barokowa]] pochodzi z 1792 r.; |
| − | *Stara warmińska chałupa, którą w latach 70. XX wieku uratował przed zniszczeniem [[lkwim: Władysław Ogrodziński|Władysław Ogrodziński]], były dyrektor olsztyńskiego muzeum, twórca [[lkwim:Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie| Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie]] | + | *Stara warmińska chałupa, którą w latach 70. XX wieku uratował przed zniszczeniem [[lkwim: Władysław Ogrodziński|Władysław Ogrodziński]], były dyrektor olsztyńskiego [[lkwim:Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie |muzeum]], twórca [[lkwim:Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie| Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie]]. |
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Przewodnik turystyczny po gminie Purda'', Purda 2013.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | [http://www.purda.pl/soectwa/trkus.html Historia wsi na stronie gminy Purda] [data dostępu 29.12.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu 29.12.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [data dostępu 29.12.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte] [data dostępu 29.12.2013] | |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | [[Kategoria: Miejscowość]] | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat olsztyński]] | |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Purda (gmina wiejska)]] |
| + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | ||
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 11:14, 4 sty 2016
| Trękus | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Purda |
| Liczba ludności (2010) | 131 (łącznie Trękus, Kołpaki) |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Trękus | |
| Położenie na mapie Polski  Trękus | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Trękus (niem. Gross Trinkhaus) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, powiat olsztyński, gmina Purda. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 131 mieszkańców (łącznie Trękus, Kołpaki). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Michał Sulikowski[1].
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 10 km na południe od Olsztyna. Miejscowość leży ok. 2 km od Klewek, po południowej stronie Jeziora Linowskiego.
Dzieje miejscowości
Wieś, jako część większego nadania, powstała na mocy przywileju lennego kapituły warmińskiej z 1359 r. Czterej bracia pruscy zwani Katyothen otrzymali na prawie chełmińskim obszar lasu zwany "Absmedie", liczący aż 130 łanów. Ze względu na puszczański charakter obszaru, co wiązało się z trudnością jego zasiedlenia, otrzymali zwolnienie z powinności lennych na okres 18 lat. Otrzymali zezwolenie na połów ryb w Jeziorze Linowskim oraz budowę młyna. Najstarszy z braci - Nadraw, otrzymał pas rycerski.
Bracia wyróżnili się zapewne w walce z Litwinami, którzy najechali okolice zimą 1353-1354 r. Na terenie swych posiadłości założyli kilka wsi: Trękus, Trękusek, Kaborno, Wyrandy. Nazwa Trinkhaus stanowi zniekształcenie pierwotnej nazwy pruskiej, która zapewne pochodziła od pruskiego imienia Trinkuse. Mogła to być osoba, która odziedziczyła część majątku po jednym z braci.
W 1473 r. nowym właścicielem wsi był Albert Witgewalt, który uzyskał odnowienie zaginionego przywileju wsi. Po jego śmierci majątek wrócił do kapituły. Około 1500 r. Trękus został przekształcony w wieś wolnych chłopów czynszowych, osadzonych na prawie chełmińskim. Wieś zasiedlali głównie Prusowie. Pierwszy odnotowany Polak nazywał się Jan Roman.
W 1578 r. wszyscy wolni chłopi byli już Polakami. W XVII w. wieś liczyła 30 łanów na prawie chełmińskim. W 1673 r. istniał w Trękusie młyn. W latach 1772-1773 w miejscowości żyło 9 chłopów o polskich nazwiskach, 6 zagrodników, młynarz o nazwisku Piekarski, 2 pastuchów. W 1786 r. funkcję sołtysa pełnił niejaki Broszewski.
Według spisu majątkowego sporządzonego po zaborze Warmii przez Prusy, Trękus był zamieszkany przez 99 osób. W 1836 r. wieś liczyła 112 mieszkańców i 15 budynków. W tym czasie w miejscowości działała szkoła. W 1825 r. do placówki uczęszczało 28 dzieci. Klewki i Trękus prawdopodobnie pod koniec XVIII w. zostały sprzedane przez Teodora Hattyńskiego Janowi Jerzemu Weissowi, burgrabiemu na zamku kapituły warmińskiej w Olsztynie. W 1848 r. Trękus należał do Norwega - Petera Thorwalda Lousa. Po zakończeniu II wojny światowej gospodarstwo zostało upaństwowione i przyłączone do Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Starym Olsztynie.
Turystyka
- Niebieski szlak rowerowy o długości 27 km - przebieg trasy: Olsztyn-Stary Olsztyn-Linowo-Trękus-Kaborno-Nowa Wieś-Przykop-Butryny.
Zabytki
- Cztery zabytkowe kapliczki warmińskie, jedna z nich, barokowa pochodzi z 1792 r.;
- Stara warmińska chałupa, którą w latach 70. XX wieku uratował przed zniszczeniem Władysław Ogrodziński, były dyrektor olsztyńskiego muzeum, twórca Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie.
Bibliografia
Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Historia wsi na stronie gminy Purda [data dostępu 29.12.2013]
Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu 29.12.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu 29.12.2013]
Verwaltungsgeschichte [data dostępu 29.12.2013]
Przypisy
