Markusy (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 45 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj_gminy = wiejska | |rodzaj_gminy = wiejska | ||
|zarządzający = Wójt | |zarządzający = Wójt | ||
| − | |wójt = | + | |wójt = Dorota Wasik |
|adres_ug = Markusy 82 | |adres_ug = Markusy 82 | ||
|kod_poczt_ug = 82-325 Markusy | |kod_poczt_ug = 82-325 Markusy | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
}} | }} | ||
'''Gmina Markusy''' – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowo-zachodniej części [[Powiat elbląski| powiatu elbląskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Markusy| Markusach]]. | '''Gmina Markusy''' – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowo-zachodniej części [[Powiat elbląski| powiatu elbląskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Markusy| Markusach]]. | ||
| − | + | Jest to gmina rolnicza usytuowana na obszarze dwóch wyraźnie odmiennych mezoregionów. Większa część obszaru gminy znajduje się w granicach mezeregionu [[Żuławy Wiślane| Żuław Wiślanych]], w ich wschodniej części noszącej nazwę [[Żuławy Elbląskie|Żuław Elbląskich]], które są obszarem bardzo wyrównanym pod względem powierzchni, o charakterze akumulacyjnym, utworzonym w wyniku narastania osadów aluwialnych delty [[Rzeka Wisła| Wisły]] (równina deltowa w większości jest obszarem depresyjnym). Mniejszy, południowy fragment gminy, położony jest w granicach wysoczyzny [[Pojezierze Iławskie| Pojezierza Iławskiego]], dochodzącego w granicach gminy do wysokości 35 m n.p.m. | |
| − | + | Władzę w gminie sprawuje wójt [[Dorota Wasik]]<ref>[http://markusy.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=80&Itemid=54&lang=pl Urząd Gminy Markusy] [06.08.2014]</ref>. | |
| − | |||
| − | Władzę w gminie sprawuje wójt [[ | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| + | [[Plik:Kościół pw. św. Michała Archanioła w Zwierznie.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Michała Archanioła w Zwierznie.<br>Źródło: [http://zabytki.ocalicodzapomnienia.eu/zabytek-2-9-1-2256.html www.zabytki.ocalicodzapomnienia.eu]]] | ||
| + | [[Plik:Dom podcieniowy w miejscowości Stalewo.jpg|thumb|right|290px|Dom podcieniowy w miejscowości Stalewo.<br>Źródło:[http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=678 www.marienburg.pl]]] | ||
| + | [[Plik:Zwierzno.jpg|thumb|right|290px|Budynek szkoły w Zwierznie.<br/> Źródło: [http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=2907 www.marienburg.pl]]] | ||
| + | [[Plik:Most drogowy zwodzony na rzece Tinie w miejscowości Jezioro.jpg|thumb|right|290px|Most drogowy zwodzony na rzece Tinie w miejscowości Jezioro.<br/> Źródło: [http://www.kanalelblaski.eu/mapa-rowerowa/szlaki-rowerowe/kanału-elbląskiego-zielony.html www.kanalelblaski.eu] | ||
| + | ]] | ||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina Markusy zajmuje powierzchnię 109,6km<sup>2</sup><ref> | + | Gmina Markusy zajmuje powierzchnię 109,6km<sup>2</sup><ref>[http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/elblaski/markusy.pdf UStat w Olsztynie]</ref>. W tym: |
| − | + | *użytki rolne: 74,05% (8116 ha) | |
| − | * | + | *lasy: 4,8% (526,5 ha) |
| − | * | + | *wody: 4,47% (490 ha) |
| − | * | ||
| − | |||
Gmina stanowi 7,74% powierzchni [[Powiat elbląski| powiatu elbląskiego]]. | Gmina stanowi 7,74% powierzchni [[Powiat elbląski| powiatu elbląskiego]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref>Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.</ref>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref>Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.</ref>: | ||
| Linia 55: | Linia 57: | ||
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 38|| colspan=2| 19 || colspan=2| 19 | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 38|| colspan=2| 19 || colspan=2| 19 | ||
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Markusy wynosiło -14 osób<ref name="p1"> | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Markusy wynosiło -14 osób<ref name="p1">[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3125 Portret terytorium, Bank Danych lokalnych GUS]</ref>, co stanowi 9,4% migracji ludności w powiecie elbląskim, 0,38% w województwie warmińsko-mazurskim. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | Po zakończeniu II wojny światowej dzisiejsze tereny gminy wiejskiej Markusy były częścią dwóch ówczesnych gmin: gminy Zwierzno i gminy Żurawiec, które pod względem administracyjnym były częścią powiatu malborskiego w województwie gdańskim. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 1949 roku obie gminy weszły w skład powiatu elbląskiego w tym samym województwie<ref>Dz.U. 1949 nr 40 poz. 284, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 1949 r. w sprawie zmiany granic powiatów sztumskiego, malborskiego i elbląskiego w województwie gdańskim | + | Po zakończeniu II wojny światowej dzisiejsze tereny gminy wiejskiej Markusy były częścią dwóch ówczesnych gmin: gminy Zwierzno i gminy Żurawiec, które pod względem administracyjnym były częścią powiatu malborskiego w województwie gdańskim. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 1949 roku obie gminy weszły w skład powiatu elbląskiego w tym samym województwie<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19490400284 Dz.U. 1949 nr 40 poz. 284, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 1949 r. w sprawie zmiany granic powiatów sztumskiego, malborskiego i elbląskiego w województwie gdańskim]</ref>. |
| − | W 1954 roku | + | |
| + | W 1954 roku na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych]</ref> istniejące do tej pory gminy zostały zastąpione gromadami. Powstała wówczas gromada Markusy. | ||
| + | |||
| + | W 1973 roku w wyniku wprowadzenia w życie ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych]</ref> ponownie przywrócono w Polsce podział na gminy. Została powołana gmina wiejska Markusy<ref>Uchwała Nr XVIII/108/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 4 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie gdańskim.</ref>. | ||
| + | |||
| + | 1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych]</ref> przestał istnieć powiat elbląski i powołane zostało województwo elbląskie, w skład którego weszły tereny gminy Markusy<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw]</ref>. | ||
| − | + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów]</ref> umiejscowiły gminę wiejską Markusy w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim. | |
| − | |||
| − | |||
Gmina wiejska Markusy graniczy z: [[Elbląg (gmina wiejska)| gminą Elbląg]], [[Rychliki (gmina wiejska)| gminą Rychliki]], [[Gronowo Elbląskie (gmina wiejska)| gminą Gronowo Elbląskie]] oraz z gminą Dzierzgoń w powiecie sztumskim. | Gmina wiejska Markusy graniczy z: [[Elbląg (gmina wiejska)| gminą Elbląg]], [[Rychliki (gmina wiejska)| gminą Rychliki]], [[Gronowo Elbląskie (gmina wiejska)| gminą Gronowo Elbląskie]] oraz z gminą Dzierzgoń w powiecie sztumskim. | ||
| Linia 69: | Linia 75: | ||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Balewo]], [[Brudzędy]] | + | Sołectwa: [[Balewo]], [[Brudzędy]]–[[Stare Dolno]], [[Dzierzgonka]], [[Jezioro]], [[Kępniewo]], [[Krzewsk]], [[Markusy]], [[Nowe Dolno]], [[Rachowo]], [[Stankowo (gmina Markusy)|Stankowo]]–[[Topolno Małe]], [[Stalewo]], [[Węgle-Żukowo]], [[Wiśniewo]], [[Zwierzno]], [[Zwierzeńskie Pole]], [[Złotnica]], [[Żółwiniec]]–[[Jurandowo]], [[Żurawiec]]. |
| − | Pozostałe miejscowości: [[Stalewo]], [[Nowe Kępniewo]], [[Jeziorna]]. | + | Pozostałe miejscowości należące do gminy Markusy to: [[Stalewo]], [[Nowe Kępniewo]], [[Jeziorna]]. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| − | Gmina Markusy jest gminą rolniczą, | + | Gmina Markusy jest gminą rolniczą, jej rolniczy charakter wynika z położenia geograficznego i z bardzo dobrej jakości gleb. Użytki rolne zajmują ponad 74% powierzchni całej gminy. W ich strukturze przeważają użytki zielone (łąki i pastwiska) zajmujące powierzchnię 4400 ha (54,2%), grunty orne 3696 ha (45,5%), sady zajmują 20 ha (0,2%). Ze względu na duży udział użytków zielonych w strukturze gruntów rolnych, ważnym kierunkiem rozwoju rolnictwa w gminie jest hodowla bydła. W gminie wiejskiej Markusy przeważają małe i średnie gospodarstwa indywidualne. |
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | ||
| Linia 81: | Linia 88: | ||
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Markusy wynosiła w 2013 roku 183. W tym 9 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 174 tworzy sektor prywatny<ref name="p1"/>. 50 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 27 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 25 firm w dziale budownictwo, 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Są to firmy małe i średnie zatrudniające od 1 do 5 osób. | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Markusy wynosiła w 2013 roku 183. W tym 9 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 174 tworzy sektor prywatny<ref name="p1"/>. 50 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 27 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 25 firm w dziale budownictwo, 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Są to firmy małe i średnie zatrudniające od 1 do 5 osób. | ||
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Markusy wynosiła 432 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 7,06% bezrobotnych w | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Markusy wynosiła 432 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 7,06% bezrobotnych w powiecie elbląskim. |
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 19,8% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 19,8% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | ||
| + | |||
| + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]], a także tzw. [[Tygrys warmińsko-mazurski|Tygrysów warmińsko-mazurskich]] wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
| − | |||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| + | *[[Biblioteka Publiczna Gminy Markusy]] – filie biblioteki znajdują się w miejscowościach: Żurawiec, Zwierzno | ||
*Gminny Ośrodek Kultury w Markusach | *Gminny Ośrodek Kultury w Markusach | ||
| − | |||
| − | |||
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
*dożynki gminne | *dożynki gminne | ||
*doroczne festyny rodzinne | *doroczne festyny rodzinne | ||
| − | |||
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | |||
| − | |||
| − | *[[Kościół pw. św. Michała Archanioła w Zwierznie]] | + | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Markusy należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków]</ref>: |
| − | *[[Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Jeziorze]] | + | *[[Kościół pw. św. Michała Archanioła w Zwierznie|kościół pw. św. Michała Archanioła w Zwierznie]] |
| − | *cmentarze | + | *[[Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Jeziorze|kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Jeziorze]] |
| − | *cmentarz ewangelicki w | + | *cmentarze mennonickie w miejscowościach Jezioro, Kępniewo, Markusy oraz Węgle–Żukowo |
| − | *kościół | + | *cmentarz ewangelicki w Stalewie |
| − | *domy podcieniowe w miejscowościach: | + | *kościół mennonicki w Markusach |
| − | *drewniana zagroda w miejscowości | + | *domy podcieniowe w miejscowościach: Krzewsk, Kępniewo, Markusy, Stalewo, Zwierzno |
| − | *zagrody holenderskie w miejscowościach: | + | *drewniana zagroda w miejscowości Balewo |
| − | *most drogowy obrotowy na rzece Dzierzgoń w miejscowości | + | *zagrody holenderskie w miejscowościach: Brudzędy Wielkie, Markusy |
| − | *most drogowy zwodzony na | + | *most drogowy obrotowy na rzece Dzierzgoń w miejscowości Dzierzgonka |
| − | + | *most drogowy zwodzony na [[Rzeka Tyna|rzece Tynie]] w miejscowości Jezioro | |
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
*niebieski szlak rowerowy "Wokół Jeziora Drużno" | *niebieski szlak rowerowy "Wokół Jeziora Drużno" | ||
| − | *szlak rowerowy | + | *szlak rowerowy – żółty – [[Markusy]] – [[Różany]] – [[Gronowo Elbląskie]] – [[Jegłownik]] – [[Wikrowo]] – [[Elbląg]] |
| − | *szlaki rowerowe śladami | + | *szlaki rowerowe śladami Mennonitów (czarny: Żuławka Sztumska – [[Stalewo]] – [[Zwierzno]] – Markusy i czerwony: [[Raczki Elbląskie]] – [[Tropy Elbląskie]] – Żurawiec – Jezioro – Markusy – [[Różany]] – [[Rozgart]] – Kławki – Stare Pole |
| − | *szlak rowerowy | + | *szlak rowerowy – niebieski – Markusy – Różany – Gronowo Elbląskie – Jegłownik – [[Nogat]] – [[Kopanka Pierwsza]] – [[Michałowo]] |
| − | *szlaki kajakowe: z | + | *szlaki kajakowe: z Elbląga rzeką Tiną do wsi Różany oraz z Elbląga [[Rzeka Fiszewka| rzeką Fiszewką]] do wsi [[Szopy]] |
| − | *liczne ślady obecności | + | *liczne ślady obecności mennonitów na Żuławach, m.in. stare cmentarze mennonickie ze stojącymi stelami |
*zabytkowe mosty, domy podcieniowe, szereg zabudowań mieszkalnych i gospodarczych typu holenderskiego | *zabytkowe mosty, domy podcieniowe, szereg zabudowań mieszkalnych i gospodarczych typu holenderskiego | ||
*ścieżka dydaktyczna w [[Rezerwat Jezioro Drużno| Rezerwacie Jezioro Drużno]] | *ścieżka dydaktyczna w [[Rezerwat Jezioro Drużno| Rezerwacie Jezioro Drużno]] | ||
| − | [[ | + | |
| − | + | == Religia == | |
| + | *[[Parafia greckokatolicka pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Elblągu]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Michała Archanioła w Zwierznie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Jeziorze]] | ||
| + | |||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
| − | W gminie wiejskiej Markusy | + | W gminie wiejskiej Markusy istnieją następujące placówki edukacyjne: |
| − | |||
*[[Szkoła Podstawowa w Zwierznie]] | *[[Szkoła Podstawowa w Zwierznie]] | ||
*[[Szkoła Podstawowa w Żurawcu]] | *[[Szkoła Podstawowa w Żurawcu]] | ||
*[[Gimnazjum w Stankowie]] | *[[Gimnazjum w Stankowie]] | ||
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
| − | W gminie wiejskiej Markusy organizowane są liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Ogólnopolski Turniej w Rzucie Podkową w Rachowie | + | W gminie wiejskiej Markusy organizowane są liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: |
| + | *Ogólnopolski Turniej w Rzucie Podkową w Rachowie | ||
| + | *Europejski Tydzień Sportu dla Wszystkich | ||
| + | *turnieje tenisa ziemnego i stołowego | ||
| + | *Nocny Turniej Piłki Nożnej Orlik 2012 w Żurawcu | ||
| + | *turnieje piłki nożnej dla dzieci i młodzieży | ||
Istnieją również kluby sportowe: | Istnieją również kluby sportowe: | ||
*[[LZS "Magdalenka"]] | *[[LZS "Magdalenka"]] | ||
*[[KS "Siodło" w Kępniewie]] | *[[KS "Siodło" w Kępniewie]] | ||
| − | + | ||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
| − | *[[Zespół Pieśni i Tańca " | + | *[[Zespół Pieśni i Tańca "Szuwary"]] w Markusach |
*[[Stowarzyszenie Miłośników Rachowa i okolic]] | *[[Stowarzyszenie Miłośników Rachowa i okolic]] | ||
| − | |||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich: | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich: | ||
| − | + | *rezerwat: | |
| − | *[[Rezerwat Jezioro Drużno]] (3021,6 ha) | + | **[[Rezerwat Jezioro Drużno]] (3021,6 ha) |
| − | + | *[[Natura 2000]]: | |
| − | Natura 2000: | + | **[[Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk – Ostoja Drużno]] (3088,8 ha) |
| − | *[[Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk | + | **[[Obszar Specjalnej Ochrony ptaków – Jezioro Drużno]] (5995,7 ha) |
| − | *[[Obszar Specjalnej Ochrony ptaków | + | *obszary chronionego krajobrazu: |
| − | + | **[[Obszar Chronionego Krajobrazu Jezioro Drużno]] (11738,9 ha) | |
| − | + | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Markusy znajduje się 12 pomników przyrody <ref>[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie ]</ref> oraz 1 użytek ekologiczny o powierzchni 89,89 ha. | |
| − | *[[Obszar Chronionego Krajobrazu Jezioro Drużno]] (11738,9 ha) | ||
| − | |||
| − | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Markusy znajduje | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
==Ciekawostki== | ==Ciekawostki== | ||
| − | *W [[Rezerwat Jezioro Drużno| Rezerwacie Jezioro Drużno]] znajduje się wieża widokowa, z której można podziwiać | + | *W [[Rezerwat Jezioro Drużno| Rezerwacie Jezioro Drużno]] znajduje się wieża widokowa, z której można podziwiać krajobrazy okolic jeziora oraz obserwować ptaki. Niestety pod koniec marca 2014 roku została ona zniszczona przez pożar. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| + | == Bibliografia== | ||
| + | Dz.U. 1949 nr 40 poz. 284, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 1949 r. w sprawie zmiany granic powiatów sztumskiego, malborskiego i elbląskiego w województwie gdańskim.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19490400284 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl][06.08.2014]<br/> | ||
| + | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | Uchwała Nr XVIII/108/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 4 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie gdańskim. | ||
| + | Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.<br/> | ||
| + | Program ochrony środowiska dla gminy Markusy na lata 2005–2012, Markusy 2005.<br/> | ||
| + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3125 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | [http://bip.warmia.mazury.pl/markusy_gmina_wiejska/15/Strona_glowna/ BIP Urzędu Gminy Markusy] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | [http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | [http://markusy.pl/index.php Urząd Gminy Markusy] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | [http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/elblaski/markusy.pdf UStat w Olsztynie] [06.08.2014]<br/> | ||
| + | |||
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat elbląski]][[Kategoria: Markusy (gmina wiejska)]] | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat elbląski]][[Kategoria: Markusy (gmina wiejska)]] | ||
Aktualna wersja na dzień 11:31, 6 lis 2018
| Gmina Markusy | |
| | |
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | elbląski |
| Rodzaj gminy | wiejska |
| Wójt | Dorota Wasik |
| Powierzchnia | 109,6 km² |
| Liczba sołectw | 18 |
| Liczba miejscowości | 21 |
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
4207 38 osób/km² |
| Strefa numeracyjna | 55 |
| Tablice rejestracyjne | NEB |
| TERYT | 2804042 |
| Urząd gminy Markusy 82 82-325 Markusy
| |
| Strona internetowa gminy | |
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |
Gmina Markusy – gmina wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowo-zachodniej części powiatu elbląskiego. Siedziba gminy znajduje się w Markusach.
Jest to gmina rolnicza usytuowana na obszarze dwóch wyraźnie odmiennych mezoregionów. Większa część obszaru gminy znajduje się w granicach mezeregionu Żuław Wiślanych, w ich wschodniej części noszącej nazwę Żuław Elbląskich, które są obszarem bardzo wyrównanym pod względem powierzchni, o charakterze akumulacyjnym, utworzonym w wyniku narastania osadów aluwialnych delty Wisły (równina deltowa w większości jest obszarem depresyjnym). Mniejszy, południowy fragment gminy, położony jest w granicach wysoczyzny Pojezierza Iławskiego, dochodzącego w granicach gminy do wysokości 35 m n.p.m.
Władzę w gminie sprawuje wójt Dorota Wasik[1].
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina Markusy zajmuje powierzchnię 109,6km2[2]. W tym:
- użytki rolne: 74,05% (8116 ha)
- lasy: 4,8% (526,5 ha)
- wody: 4,47% (490 ha)
Gmina stanowi 7,74% powierzchni powiatu elbląskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 4207 | 100 | 2069 | 49,18 | 2138 | 50,82 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
38 | 19 | 19 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Markusy wynosiło -14 osób[4], co stanowi 9,4% migracji ludności w powiecie elbląskim, 0,38% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po zakończeniu II wojny światowej dzisiejsze tereny gminy wiejskiej Markusy były częścią dwóch ówczesnych gmin: gminy Zwierzno i gminy Żurawiec, które pod względem administracyjnym były częścią powiatu malborskiego w województwie gdańskim. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 1949 roku obie gminy weszły w skład powiatu elbląskiego w tym samym województwie[5].
W 1954 roku na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[6] istniejące do tej pory gminy zostały zastąpione gromadami. Powstała wówczas gromada Markusy.
W 1973 roku w wyniku wprowadzenia w życie ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[7] ponownie przywrócono w Polsce podział na gminy. Została powołana gmina wiejska Markusy[8].
1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[9] przestał istnieć powiat elbląski i powołane zostało województwo elbląskie, w skład którego weszły tereny gminy Markusy[10].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[11] umiejscowiły gminę wiejską Markusy w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim.
Gmina wiejska Markusy graniczy z: gminą Elbląg, gminą Rychliki, gminą Gronowo Elbląskie oraz z gminą Dzierzgoń w powiecie sztumskim.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Balewo, Brudzędy–Stare Dolno, Dzierzgonka, Jezioro, Kępniewo, Krzewsk, Markusy, Nowe Dolno, Rachowo, Stankowo–Topolno Małe, Stalewo, Węgle-Żukowo, Wiśniewo, Zwierzno, Zwierzeńskie Pole, Złotnica, Żółwiniec–Jurandowo, Żurawiec.
Pozostałe miejscowości należące do gminy Markusy to: Stalewo, Nowe Kępniewo, Jeziorna.
Gospodarka
Gmina Markusy jest gminą rolniczą, jej rolniczy charakter wynika z położenia geograficznego i z bardzo dobrej jakości gleb. Użytki rolne zajmują ponad 74% powierzchni całej gminy. W ich strukturze przeważają użytki zielone (łąki i pastwiska) zajmujące powierzchnię 4400 ha (54,2%), grunty orne 3696 ha (45,5%), sady zajmują 20 ha (0,2%). Ze względu na duży udział użytków zielonych w strukturze gruntów rolnych, ważnym kierunkiem rozwoju rolnictwa w gminie jest hodowla bydła. W gminie wiejskiej Markusy przeważają małe i średnie gospodarstwa indywidualne.
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Turystyka nie odgrywa w gminie istotnej roli.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Markusy wynosiła w 2013 roku 183. W tym 9 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 174 tworzy sektor prywatny[4]. 50 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 27 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 25 firm w dziale budownictwo, 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Są to firmy małe i średnie zatrudniające od 1 do 5 osób.
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Markusy wynosiła 432 osób[4], co stanowi 7,06% bezrobotnych w powiecie elbląskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 19,8% ludności[12].
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych, a także tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Biblioteka Publiczna Gminy Markusy – filie biblioteki znajdują się w miejscowościach: Żurawiec, Zwierzno
- Gminny Ośrodek Kultury w Markusach
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- dożynki gminne
- doroczne festyny rodzinne
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Markusy należą[13]:
- kościół pw. św. Michała Archanioła w Zwierznie
- kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Jeziorze
- cmentarze mennonickie w miejscowościach Jezioro, Kępniewo, Markusy oraz Węgle–Żukowo
- cmentarz ewangelicki w Stalewie
- kościół mennonicki w Markusach
- domy podcieniowe w miejscowościach: Krzewsk, Kępniewo, Markusy, Stalewo, Zwierzno
- drewniana zagroda w miejscowości Balewo
- zagrody holenderskie w miejscowościach: Brudzędy Wielkie, Markusy
- most drogowy obrotowy na rzece Dzierzgoń w miejscowości Dzierzgonka
- most drogowy zwodzony na rzece Tynie w miejscowości Jezioro
Szlaki i atrakcje turystyczne
- niebieski szlak rowerowy "Wokół Jeziora Drużno"
- szlak rowerowy – żółty – Markusy – Różany – Gronowo Elbląskie – Jegłownik – Wikrowo – Elbląg
- szlaki rowerowe śladami Mennonitów (czarny: Żuławka Sztumska – Stalewo – Zwierzno – Markusy i czerwony: Raczki Elbląskie – Tropy Elbląskie – Żurawiec – Jezioro – Markusy – Różany – Rozgart – Kławki – Stare Pole
- szlak rowerowy – niebieski – Markusy – Różany – Gronowo Elbląskie – Jegłownik – Nogat – Kopanka Pierwsza – Michałowo
- szlaki kajakowe: z Elbląga rzeką Tiną do wsi Różany oraz z Elbląga rzeką Fiszewką do wsi Szopy
- liczne ślady obecności mennonitów na Żuławach, m.in. stare cmentarze mennonickie ze stojącymi stelami
- zabytkowe mosty, domy podcieniowe, szereg zabudowań mieszkalnych i gospodarczych typu holenderskiego
- ścieżka dydaktyczna w Rezerwacie Jezioro Drużno
Religia
- Parafia greckokatolicka pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Elblągu
- Parafia pw. św. Michała Archanioła w Zwierznie
- Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Jeziorze
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Markusy istnieją następujące placówki edukacyjne:
Sport
W gminie wiejskiej Markusy organizowane są liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.:
- Ogólnopolski Turniej w Rzucie Podkową w Rachowie
- Europejski Tydzień Sportu dla Wszystkich
- turnieje tenisa ziemnego i stołowego
- Nocny Turniej Piłki Nożnej Orlik 2012 w Żurawcu
- turnieje piłki nożnej dla dzieci i młodzieży
Istnieją również kluby sportowe:
Inne organizacje i instytucje
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:
- rezerwat:
- Rezerwat Jezioro Drużno (3021,6 ha)
- Natura 2000:
- Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk – Ostoja Drużno (3088,8 ha)
- Obszar Specjalnej Ochrony ptaków – Jezioro Drużno (5995,7 ha)
- obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Jezioro Drużno (11738,9 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Markusy znajduje się 12 pomników przyrody [14] oraz 1 użytek ekologiczny o powierzchni 89,89 ha.
Ciekawostki
- W Rezerwacie Jezioro Drużno znajduje się wieża widokowa, z której można podziwiać krajobrazy okolic jeziora oraz obserwować ptaki. Niestety pod koniec marca 2014 roku została ona zniszczona przez pożar.
Przypisy
- ↑ Urząd Gminy Markusy [06.08.2014]
- ↑ UStat w Olsztynie
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Portret terytorium, Bank Danych lokalnych GUS
- ↑ Dz.U. 1949 nr 40 poz. 284, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 1949 r. w sprawie zmiany granic powiatów sztumskiego, malborskiego i elbląskiego w województwie gdańskim
- ↑ Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych
- ↑ Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych
- ↑ Uchwała Nr XVIII/108/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 4 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie gdańskim.
- ↑ Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych
- ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw
- ↑ Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
- ↑ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
Bibliografia
Dz.U. 1949 nr 40 poz. 284, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 1949 r. w sprawie zmiany granic powiatów sztumskiego, malborskiego i elbląskiego w województwie gdańskim.isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl[06.08.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Uchwała Nr XVIII/108/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 4 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie gdańskim.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Program ochrony środowiska dla gminy Markusy na lata 2005–2012, Markusy 2005.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [06.08.2014]
BIP Urzędu Gminy Markusy [06.08.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.08.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.08.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [06.08.2014]
Urząd Gminy Markusy [06.08.2014]
UStat w Olsztynie [06.08.2014]
