Lidzbark (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Kultura i turystyka) |
|||
| (Nie pokazano 23 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Gmina infobox | {{Gmina infobox | ||
|Gmina = Lidzbark | |Gmina = Lidzbark | ||
| − | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Lidzbark.png | Herb Lidzbarka | + | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Lidzbark.png |Herb Lidzbarka |
|flaga_gminy = | |flaga_gminy = | ||
|mapa_gminy = | |mapa_gminy = | ||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | |rodzaj_gminy = miejsko-wiejska | ||
|zarządzający = Burmistrz | |zarządzający = Burmistrz | ||
| − | |wójt = | + | |wójt = Andrzej Piątkowski |
|adres_ug = ul. Sądowa 21 | |adres_ug = ul. Sądowa 21 | ||
|kod_poczt_ug = 13-230 Lidzbark | |kod_poczt_ug = 13-230 Lidzbark | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|bip = http://www.bip.umig.lidzbark.pl/ | |bip = http://www.bip.umig.lidzbark.pl/ | ||
}} | }} | ||
| − | '''Gmina Lidzbark''' – gmina miejsko-wiejska położona w południowo-zachodniej części [[województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]] w południowo-zachodniej części [[Powiat działdowski| powiatu działdowskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Lidzbark| Lidzbarku]]. | + | '''Gmina Lidzbark''' – gmina miejsko-wiejska położona w południowo-zachodniej części [[województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]] w południowo-zachodniej części [[Powiat działdowski|powiatu działdowskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Lidzbark|Lidzbarku]]. |
| − | + | Gmina o niezwykłych walorach przyrodniczych i krajobrazowych; jej obszar stanowią tereny rolnicze i leśne. Układ funkcjonalno-przestrzenny dzieli gminę na 2 części: północną (tereny rolnicze) i południową (tereny leśne) o nieskażonym środowisku naturalnym oraz licznych jeziorach. | |
| − | Gmina o niezwykłych walorach przyrodniczych i krajobrazowych | + | Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Andrzej Piątkowski]]. |
| − | |||
| − | Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[ | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina Lidzbark zajmuje powierzchnię 254,88km<sup>2</sup><ref name="p1"> | + | Gmina Lidzbark zajmuje powierzchnię 254,88km<sup>2</sup><ref name="p1">[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3117 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS ] [20.10.2014]</ref>, w tym: |
*lasy: 46,11% (11753 ha) | *lasy: 46,11% (11753 ha) | ||
*użytki rolne: 45,39% (11568 ha) | *użytki rolne: 45,39% (11568 ha) | ||
*wody: 1,61% (412 ha) | *wody: 1,61% (412 ha) | ||
| − | + | Gmina stanowi 26,43% powierzchni powiatu działdowskiego. | |
| − | Gmina stanowi 26,43% powierzchni | ||
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: | ||
| − | + | [[Plik: Kościół pw. św. Wojciecha w Lidzbarku.jpg|right|290px|thumb|Kościół pw. św. Wojciecha w Lidzbarku.<br>Fot. Przemysław Jahr. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lidzbark_church.jpg Commons Wikimedia] ]] | |
| − | + | [[Plik: Kościół ewangelicko-augsburski pw. Jezusa Żyjącego w Lidzbarku Welskim.jpg|right|290px|thumb|Kościół ewangelicki pw. Jezusa Żyjącego w Lidzbarku.<br>Źródło: [http://www.lidzbark.pl/asp/pl_start.asp?typ=13&sub=0&menu=126&artykul=753&akcja=artykul www.lidzbark.pl] ]] | |
| − | + | [[Plik: Święty Jan Nepomucen na moście w Lidzbarku.jpg|right|290px|thumb|Święty Jan Nepomucen na moście w Lidzbarku.<br>Fot. mzopw. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:JNL.jpg Commons Wikimedia] ]] | |
| − | + | ||
| − | |||
| − | |||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|- | |- | ||
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 14640 || 100 || 7407 || 50,6 || 7233 || 49,4 | + | |liczba ||14640 ||100 ||7407 ||50,6 ||7233 ||49,4 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 57|| colspan=2| 29 || colspan=2| 28 | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|57||colspan=2|29 ||colspan=2|28 |
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Lidzbark wynosiło -72 osoby (wzrosło w porównaniu z rokiem poprzednim o 166%)<ref name="p1"/>, co stanowi 28,9% migracji ludności w | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Lidzbark wynosiło -72 osoby (wzrosło w porównaniu z rokiem poprzednim o 166%)<ref name="p1"/>, co stanowi 28,9% migracji ludności w powiecie działdowskim oraz 2% w województwie warmińsko-mazurskim. |
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | Po II wojnie światowej obszar | + | Po II wojnie światowej obszar powiatu działdowskiego w granicach przedwojennego podziału administracyjnego, a wraz z nim tereny dzisiejszej gminy miejsko-wiejskiej Lidzbark, wchodził w skład województwa warszawskiego. Od 6 lipca 1950 roku, na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1950 roku<ref>Dz.U. 1950, nr 28, poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19500280255 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, został włączony do województwa olsztyńskiego. |
| − | W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych | + | |
| − | + | W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, istniejąca dotychczas gmina Lidzbark stała się gromadą. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Gmina miejsko-wiejska Lidzbark graniczy z: od północnego | + | W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach |
| + | narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, przywrócono podział kraju na gminy. Gromada i miasto Lidzbark stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą w [[Lidzbark|Lidzbarku]]. W jej skład wchodziły sołectwa: [[Bełk]], [[Bryńsk]], [[Cibórz]], [[Ciechanówko]], [[Jamielnik (gmina Lidzbark)|Jamielnik]], [[Jeleń]], [[Kiełpiny]], [[Klonowo (gmina Lidzbark)|Klonowo]], [[Koty]], [[Nick]], [[Nowy Dwór (gmina Lidzbark)|Nowy Dwór]], [[Nowy Zieluń]], [[Słup]], [[Tarczyny]], [[Wąpiersk]], [[Wlewsk]], [[Zalesie (gmina Lidzbark)|Zalesie]], [[Zdrojek]]<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.</ref><ref>Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim</ref>. | ||
| + | |||
| + | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>, przestał istnieć [[powiat działdowski]]. Gmina Lidzbark, na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 roku, stała się bezpośrednio częścią województwa ciechanowskiego<ref>Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]</ref>. | ||
| + | |||
| + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652] [20.10.2014]</ref> umiejscowiły gminę Lidzbark w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat działdowski|powiecie działdowskim]]. | ||
| + | |||
| + | Gmina miejsko-wiejska Lidzbark graniczy z: od północnego zachodu z [[Grodziczno (gmina wiejska)|gminą Grodziczno]] ([[powiat nowomiejski]]), od południowego zachodu z gminą Górzno (powiat brodnicki), od strony południowej z gminą Lubowidz (powiat żuromiński), a od strony wschodniej z [[Płośnica (gmina wiejska)|gminą Płośnica]] oraz [[Rybno (gmina wiejska)|gminą Rybno]] ([[powiat działdowski]]). | ||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Adamowo]], [[Bełk]], [[Bryńsk]], [[Cibórz]], [[Ciechanówko]], [[Jamielnik]], [[Jeleń]], [[Kiełpiny]], [[Klonowo]], [[Koty]], [[Marszewnica]], [[Miłostajki]], [[Nick]], [[Nowe Dłutowo]], [[Nowy Dwór]], [[Nowy Zieluń]], [[Słup]], [[Stare Dłutowo]], | + | Sołectwa: [[Adamowo (gmina Lidzbark)|Adamowo]], [[Bełk]], [[Bryńsk]], [[Cibórz]], [[Ciechanówko]], [[Jamielnik (gmina Lidzbark)|Jamielnik]], [[Jeleń]], [[Kiełpiny]], [[Klonowo (gmina Lidzbark)|Klonowo]], [[Koty]], [[Marszewnica]], [[Miłostajki]], [[Nick]], [[Nowe Dłutowo]], [[Nowy Dwór (gmina Lidzbark)|Nowy Dwór]], [[Nowy Zieluń]], [[Słup]], [[Stare Dłutowo]], [[Tarczyny]], [[Wawrowo]], [[Wąpiersk]], [[Wlewsk]], [[Zalesie (gmina Lidzbark)|Zalesie]], [[Zdrojek]]. |
| − | [[Tarczyny]], [[Wawrowo]], [[Wąpiersk]], [[Wlewsk]], [[Zalesie]], [[Zdrojek]]. | ||
| − | Pozostałe miejscowości: [[Bryńsk Szlachecki]], [[Ostrowy]], [[Zielonka]], [[Bladowo]], [[Borki]], [[Olszewo]], [[Kurojady]], [[Borówno]], [[Dębowiec]], [[Piaseczno]], [[Sarnia Góra]], [[Nosek]], [[Wygoda]], [[Biernaty]], [[Rogal]], [[Glinki]], [[Podcibórz]], | + | Pozostałe miejscowości: [[Bryńsk Szlachecki]], [[Ostrowy]], [[Zielonka (gmina Lidzbark)|Zielonka]], [[Bladowo]], [[Borki (gmina Lidzbark)|Borki]], [[Olszewo (gmina Lidzbark)|Olszewo]], [[Kurojady]], [[Borówno]], [[Dębowiec (gmina Lidzbark)|Dębowiec]], [[Piaseczno]], [[Sarnia Góra]], [[Nosek]], [[Wygoda]], [[Biernaty]], [[Rogal]], [[Glinki (gmina Lidzbark)|Glinki]], [[Podcibórz]], [[Wasioły]], [[Pajewo]], [[Lidzbark]]. |
| − | [[Wasioły]], [[Pajewo]], [[Lidzbark]]. | ||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| Linia 83: | Linia 79: | ||
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | ||
| − | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Lidzbark wynosiła w 2013 roku 890. W tym 36 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 854 tworzy sektor prywatny. Najwięcej firm | + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Lidzbark wynosiła w 2013 roku 890. W tym 36 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 854 tworzy sektor prywatny. Najwięcej firm, tj. 251, było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 134 firmy były zarejestrowane w dziale: budownictwo, a 61 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; w dziale przetwórstwo przemysłowe - 78 firm, a działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 24 firmy<ref name="p1"/>. Większość stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa, zatrudniające od 1 do 5 pracowników. |
Korzystne i malownicze położenie gminy w obrębie dwóch parków krajobrazowych, różnorodność środowiska przyrodniczego (co uwidacznia się w bogactwie flory i fauny oraz w zróżnicowaniu krajobrazu), liczne jeziora oraz istnienie wokół nich wielu szlaków turystycznych: rowerowych, wodnych i pieszych sprzyja rozwojowi turystyki, a szczególnie agroturystyki. | Korzystne i malownicze położenie gminy w obrębie dwóch parków krajobrazowych, różnorodność środowiska przyrodniczego (co uwidacznia się w bogactwie flory i fauny oraz w zróżnicowaniu krajobrazu), liczne jeziora oraz istnienie wokół nich wielu szlaków turystycznych: rowerowych, wodnych i pieszych sprzyja rozwojowi turystyki, a szczególnie agroturystyki. | ||
| Linia 89: | Linia 85: | ||
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: [[Jeleń]], [[Cibórz]], [[Kiełpiny]], [[Lidzbark]], [[Wąpiersk]]. | Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: [[Jeleń]], [[Cibórz]], [[Kiełpiny]], [[Lidzbark]], [[Wąpiersk]]. | ||
| − | Gmina należy do [[Ekologiczny Związek Gmin "Działdowszczyzna"| Ekologicznego Związku Gmin "Działdowszczyzna"]]. | + | Gmina należy do [[Ekologiczny Związek Gmin "Działdowszczyzna"|Ekologicznego Związku Gmin "Działdowszczyzna"]]. |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Lidzbark wynosiła 1674 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 25,6% bezrobotnych w [[Powiat działdowski| powiecie działdowskim]]. | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Lidzbark wynosiła 1674 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 25,6% bezrobotnych w [[Powiat działdowski|powiecie działdowskim]]. |
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 9,7% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 9,7% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | ||
| Linia 99: | Linia 95: | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
*[[Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Lidzbarku]] | *[[Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Lidzbarku]] | ||
| − | *[[Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Lidzbarku]] | + | *[[Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Lidzbarku]] (filie biblioteki znajdują się w [[Bryńsk|Bryńsku]], [[Nowe Dłutowo|Nowym Dłutowie]], [[Kiełpiny|Kiełpinach]], [[Wąpiersk|Wąpiersku]]) |
| − | *[[lkwim:Muzeum Etnograficzne im. Edwarda Klemensa w Jeleniu| Muzeum Etnograficzne im. Edwarda Klemensa w Jeleniu]] | + | *[[lkwim:Muzeum Etnograficzne im. Edwarda Klemensa w Jeleniu|Muzeum Etnograficzne im. Edwarda Klemensa w Jeleniu]] |
| − | *[[lkwim:Muzeum Przyrody w Jeleniu| Muzeum Przyrody w Jeleniu]] | + | *[[lkwim:Muzeum Przyrody w Jeleniu|Muzeum Przyrody w Jeleniu]] |
| − | *[[lkwim:Warmińsko-Mazurskie Muzeum Pożarnictwa w Lidzbarku| Warmińsko-Mazurskie Muzeum Pożarnictwa w Lidzbarku]] | + | *[[lkwim:Warmińsko-Mazurskie Muzeum Pożarnictwa w Lidzbarku|Warmińsko-Mazurskie Muzeum Pożarnictwa w Lidzbarku]] |
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | '''Wydarzenia kulturalne związane z gminą''' | ||
| Linia 113: | Linia 109: | ||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | *[[lkwim: Bogumiła Stachowiak|Bogumiła Stachowiak]] | + | *[[lkwim: Bogumiła Stachowiak|Bogumiła Stachowiak]] – bibliotekarka, poetka, kronikarka, regionalistka; mieszka w Burkacie |
| − | *[[lkwim:Edward Klemens|Edward Klemens]] (1939-2006) | + | *[[lkwim:Edward Klemens|Edward Klemens]] (1939-2006) – nauczyciel, historyk, działacz społeczno-oświatowy, kronikarz, publicysta |
*[[Danuta Dunin-Holecka]] – polska dziennikarka i prezenterka telewizyjna urodzona w Lidzbarku | *[[Danuta Dunin-Holecka]] – polska dziennikarka i prezenterka telewizyjna urodzona w Lidzbarku | ||
*[[Paweł Baraszkiewicz]] – polski kajakarz, wychowanek klubu [[Wel Lidzbark]]; wielokrotny mistrz Polski, medalista olimpijski(Sydney 2000), mistrzostw świata i Europy | *[[Paweł Baraszkiewicz]] – polski kajakarz, wychowanek klubu [[Wel Lidzbark]]; wielokrotny mistrz Polski, medalista olimpijski(Sydney 2000), mistrzostw świata i Europy | ||
| − | *[[Władysław Rozwadowski]] | + | *[[Władysław Rozwadowski]] – urodzony w Lidzbarku prawnik, profesor zwyczajny, doktor habilitowany nauk prawnych, specjalista prawa rzymskiego; założyciel i były przewodniczący Ogólnopolskiego Kolegium Dziekanów Wydziałów Prawa i Administracji; pełnił czołowe funkcje (dziekana, kierownika katedry, dyrektora instytutu) na wydziałach prawa wielu polskich uczelni. |
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Lidzbark należą<ref> | + | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Lidzbark należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków ] [20.10.2014]</ref>: |
| − | *[[Kościół pw. Matki Bożej Anielskiej w Bryńsku| kościół pw. Matki Bożej Anielskiej w Bryńsku]] | + | *[[Kościół pw. Matki Bożej Anielskiej w Bryńsku|kościół pw. Matki Bożej Anielskiej w Bryńsku]] |
*zespół folwarczny z XIX w. w Ciborzu | *zespół folwarczny z XIX w. w Ciborzu | ||
| − | *zespół pałacowy z XVIII | + | *zespół pałacowy z XVIII/XX w. w Dłutowie |
*[[Kościół pw. św. Wawrzyńca w Kiełpinach]] wraz z dzwonnicą | *[[Kościół pw. św. Wawrzyńca w Kiełpinach]] wraz z dzwonnicą | ||
| − | *założenia urbanistyczne Starego Miasta w [[Lidzbark| Lidzbarku]] wraz z zabytkowymi domami przy ul. Stare | + | *założenia urbanistyczne Starego Miasta w [[Lidzbark|Lidzbarku]] wraz z zabytkowymi domami przy ul. Stare Miasto, ul. Ogrodowej, ul. Słomiany Rynek |
| − | *[[Kościół pw. św. Wojciecha w Lidzbarku| kościół pw. św. Wojciecha w Lidzbarku]] | + | *[[Kościół pw. św. Wojciecha w Lidzbarku|kościół pw. św. Wojciecha w Lidzbarku]] |
*[[lkwim:Kościół ewangelicko-augsburski pw. Jezusa Żyjącego w Lidzbarku Welskim|kościół ewangelicko-augsburski pw. Jezusa Żyjącego w Lidzbarku]] wraz z przykościelnym cmentarzem | *[[lkwim:Kościół ewangelicko-augsburski pw. Jezusa Żyjącego w Lidzbarku Welskim|kościół ewangelicko-augsburski pw. Jezusa Żyjącego w Lidzbarku]] wraz z przykościelnym cmentarzem | ||
*wodociągowa wieża ciśnień z XIX w. (ul. Brzozowa) | *wodociągowa wieża ciśnień z XIX w. (ul. Brzozowa) | ||
| − | *[[Kościół pw. św. Wawrzyńca w Starym Dłutowie| kościół pw. św. Wawrzyńca w Starym Dłutowie]] wraz z przykościelnym cmentarzem | + | *[[Kościół pw. św. Wawrzyńca w Starym Dłutowie|kościół pw. św. Wawrzyńca w Starym Dłutowie]] wraz z przykościelnym cmentarzem |
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
*szlaki piesze i rowerowe: | *szlaki piesze i rowerowe: | ||
| − | **[[Górznieńsko – Lidzbarski Nordic Walking Park]] - sieć tras szlaków pieszych na terenie [[Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy| Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego]]; trasy mają swój początek we wsi [[Ruda]] przy byłej siedzibie Nadleśnictwa Ruda i tworzą cztery pętle o łącznej długości ok. 29 km; w skład Nordic Walking Parku wchodzą ścieżki: żółta " źródlana"o długości 2,6 km, zielona "wiejska" o długości 5,7 km, czerwona "krajobrazowa" - 10,4 km i oznakowana kolorem czarnym "przyrodnicza" - 10,2 km | + | **[[Górznieńsko – Lidzbarski Nordic Walking Park]] - sieć tras szlaków pieszych na terenie [[Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy|Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego]]; trasy mają swój początek we wsi [[Ruda]] przy byłej siedzibie Nadleśnictwa Ruda i tworzą cztery pętle o łącznej długości ok. 29 km; w skład Nordic Walking Parku wchodzą ścieżki: żółta " źródlana"o długości 2,6 km, zielona "wiejska" o długości 5,7 km, czerwona "krajobrazowa" - 10,4 km i oznakowana kolorem czarnym "przyrodnicza" - 10,2 km |
| − | **szlaki piesze na terenie [[Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy| Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego]]: szlak niebieski (Górzno - Bachotek) – 44 km; szlak zielony (Górzno - Łąkorz) – 56 km; szlak czerwony (Budzyń – Grunwald Pole Bitwy) – [[Szlak pieszy grunwladzki: Grunwald - Bądzyn| "szlak grunwaldzki"]] - 100 km | + | **szlaki piesze na terenie [[Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy|Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego]]: szlak niebieski (Górzno - Bachotek) – 44 km; szlak zielony (Górzno - Łąkorz) – 56 km; szlak czerwony (Budzyń – Grunwald Pole Bitwy) – [[Szlak pieszy grunwladzki: Grunwald - Bądzyn|"szlak grunwaldzki"]] - 100 km |
| − | **szlaki rowerowe na terenie [[Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy| Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego]]: szlak niebieski - wokół Jeziora Lidzbarskiego - 8 km, szlak czerwony - wokół jeziora Piaseczno - 12 km, szlak zielony - Lidzbark, Klonowo, Jar Brynicy - 3 km | + | **szlaki rowerowe na terenie [[Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy|Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego]]: szlak niebieski - wokół Jeziora Lidzbarskiego - 8 km, szlak czerwony - wokół jeziora Piaseczno - 12 km, szlak zielony - Lidzbark, Klonowo, Jar Brynicy - 3 km |
| − | **[[Leśna Ścieżka Dydaktyczna "Nad Jeziorem Lidzbarskim"| leśna Ścieżka Dydaktyczna "Nad Jeziorem Lidzbarskim"]] | + | **[[Leśna Ścieżka Dydaktyczna "Nad Jeziorem Lidzbarskim"|leśna Ścieżka Dydaktyczna "Nad Jeziorem Lidzbarskim"]] – ścieżka edukacyjna o długości 2,5 km, znajdująca się przy siedzibie Nadleśnictwa Lidzbark |
| − | **szlak pieszy lasem nadwelskim | + | **szlak pieszy lasem nadwelskim – szlak oznaczony jest kolorem żółtym, długość trasy 10,5 km |
| − | **trasa rowerowa "Szlakiem największych jezior Welskiego Parku Krajobrazowego" | + | **trasa rowerowa "Szlakiem największych jezior Welskiego Parku Krajobrazowego" – trasa wiedzie przez centralną część [[Welski Park Krajobrazowy|Welskiego Parku Krajobrazowego]], gdzie znajduje się większość dużych jezior |
| − | **trasa rowerowa "Do Piekiełka" | + | **trasa rowerowa "Do Piekiełka" – szlak o długości 16 km |
| − | **szlak wokół Jeziora Lidzbarskiego | + | **szlak wokół Jeziora Lidzbarskiego – pieszo-rowerowa ścieżka biegnąca wokół jeziora; łączy się z Leśną Ścieżką Dydaktyczną Nadleśnictwa Lidzbark |
| − | **[["Szlak Jagiełły"]] | + | **[["Szlak Jagiełły"]] – śladami Władysława Jagiełły |
| − | **szlak rowerowy wokół [[Lidzbark| Lidzbarka]] | + | **szlak rowerowy wokół [[Lidzbark|Lidzbarka]] – trasa przez [[Lidzbark]] – [[Jeleń]] – [[Wąpiersk]] – [[Tarczyny]] – [[Kiełpiny]] – [[Chełsty]] – [[Słup]] – [[Wlewsk]] – [[Piaseczno]] – [[Klonowo]] – [[Bryńsk]] – [[Jamielnik]] – [[Lidzbark]] |
| − | *szlak kajakowy [[Rzeka Wel| rzeką Wel]] | + | *szlak kajakowy [[Rzeka Wel|rzeką Wel]] |
*[[Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy]], a w nim ścieżki przyrodniczo-edukacyjne: Ścieżka "Szumny Zdrój", "Do rezerwatu Czarny Bryńsk", "Do Dębu Rzeczypospolitej", "Wilczełyko", "Wokół jeziora Górzno" | *[[Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy]], a w nim ścieżki przyrodniczo-edukacyjne: Ścieżka "Szumny Zdrój", "Do rezerwatu Czarny Bryńsk", "Do Dębu Rzeczypospolitej", "Wilczełyko", "Wokół jeziora Górzno" | ||
| − | *[[Welski Park Krajobrazowy]] | + | *[[Welski Park Krajobrazowy]] – w siedzibie parku w [[Jeleń|Jeleniu]] znajdują się [[lkwim:Muzeum Przyrody w Jeleniu|Muzeum Etnograficzne im. Edwarda Klemensa]] i [[lkwim:Muzeum Przyrody w Jeleniu|Muzeum Przyrody Welskiego Parku Krajobrazowego]] |
*rezerwaty i liczne pomniki przyrody | *rezerwaty i liczne pomniki przyrody | ||
| − | *liczne jeziora | + | *liczne jeziora – Bryńskie, Grądy, Tarczyńskie, Jeleń, Klonowskie, Lidzbarskie, Moczydło, Piaseczno, Piaseczenko, Wlecz, Zakrocz, Zalesie, Zwórzno oraz rzeki: Wkra, Wel |
| − | *[[Pozycja Lidzbark Welski| schrony z okresu II wojny światowej]] | + | *[[Pozycja Lidzbark Welski|schrony z okresu II wojny światowej]] |
| − | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Lidzbark, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Lidzbarku, ul. Dworcowa 2, 13-230 Lidzbark oraz na stronie [http://www.lidzbark.pl/ | + | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Lidzbark, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Lidzbarku, ul. Dworcowa 2, 13-230 Lidzbark oraz na stronie [http://www.lidzbark.pl/ lidzbark.pl] |
| + | ==Religia== | ||
| + | *[[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Działdowie]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Opatrzności Bożej w Wąpiersku]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Wawrzyńca w Kiełpinach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Wojciecha w Lidzbarku Welskim]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Lidzbarku Welskim]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
W gminie miejsko-wiejskiej Lidzbark istnieją następujące placówki edukacyjne: | W gminie miejsko-wiejskiej Lidzbark istnieją następujące placówki edukacyjne: | ||
*Przedszkole Miejskie w Lidzbarku | *Przedszkole Miejskie w Lidzbarku | ||
| − | *[[Przedszkole Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich im. | + | *[[Przedszkole Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich im. Dzieciątka Jezus we Wlewsku]] |
*[[Szkoła Podstawowa w Bryńsku]] | *[[Szkoła Podstawowa w Bryńsku]] | ||
*[[Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Starym Dłutowie]] | *[[Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Starym Dłutowie]] | ||
| Linia 167: | Linia 169: | ||
*[[Liceum Ogólnokształcące im. K. K. Baczyńskiego w Lidzbarku]] | *[[Liceum Ogólnokształcące im. K. K. Baczyńskiego w Lidzbarku]] | ||
*[[Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zespołu Edukacji "Wiedza" w Lidzbarku]] | *[[Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zespołu Edukacji "Wiedza" w Lidzbarku]] | ||
| − | *Zespół Szkół im. Króla Władysława Jagiełły w Lidzbarku]] | + | *[[Zespół Szkół im. Króla Władysława Jagiełły w Lidzbarku]]: Liceum profilowane, Technikum, Zasadnicza szkoła zawodowa |
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
| − | W gminie Lidzbark działa Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, który organizuje liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Mistrzostwa Lidzbarka w tenisie stołowym, Majowe Biegi Przełajowe (impreza organizowana z okazji uczczenia uchwalenia | + | W gminie Lidzbark działa Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, który organizuje liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Mistrzostwa Lidzbarka w tenisie stołowym, Majowe Biegi Przełajowe (impreza organizowana z okazji uczczenia uchwalenia Konstytucji 3. Maja), Europejski Tydzień Sportu, "Talentiada 2014″.<br/> |
Istnieją również kluby sportowe: | Istnieją również kluby sportowe: | ||
*KS Wel Lidzbark | *KS Wel Lidzbark | ||
| − | *Miejski Ludowy Uczniowski Klub Kajakowy | + | *Miejski Ludowy Uczniowski Klub Kajakowy WEL–BIS |
| − | |||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
*[[lkwim:Towarzystwo Miłośników Lidzbarka Welskiego|Towarzystwo Miłośników Lidzbarka Welskiego]] | *[[lkwim:Towarzystwo Miłośników Lidzbarka Welskiego|Towarzystwo Miłośników Lidzbarka Welskiego]] | ||
| Linia 181: | Linia 181: | ||
*[[Stowarzyszenie na rzecz rozwoju Lidzbarka Welskiego "Wrota Mazur"]] | *[[Stowarzyszenie na rzecz rozwoju Lidzbarka Welskiego "Wrota Mazur"]] | ||
*[[Kurkowe Bractwo Strzeleckie Lidzbark]] | *[[Kurkowe Bractwo Strzeleckie Lidzbark]] | ||
| − | |||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
| − | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p2"> | + | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p2">[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie ] [20.10.2014]</ref>: |
Park krajobrazowy: | Park krajobrazowy: | ||
| Linia 190: | Linia 189: | ||
Rezerwaty przyrody: | Rezerwaty przyrody: | ||
| − | *[[ | + | *[[rezerwat Bagno Koziana]] (54,85 ha) |
| − | *[[ | + | *[[rezerwat Jar Brynicy]] (28,14 ha) |
| − | *[[ | + | *[[rezerwat Klonowo]] (31,92 ha) |
Obszar chronionego krajobrazu: | Obszar chronionego krajobrazu: | ||
| Linia 199: | Linia 198: | ||
Obszary [[Natura 2000]]: | Obszary [[Natura 2000]]: | ||
| − | *[[Natura 2000 Ostoja Welska| Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Welska]] (3 384,37 ha) | + | *[[Natura 2000 Ostoja Welska|Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Welska]] (3 384,37 ha) |
| − | *[[Natura 2000 Ostoja Lidzbarska| Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Lidzbarska]] (8 866,93 ha) | + | *[[Natura 2000 Ostoja Lidzbarska|Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Lidzbarska]] (8 866,93 ha) |
| − | *[[Natura 2000 Przełomowa Dolina Rzeki Wel| Specjalny obszar ochrony siedlisk Przełomowa Dolina Rzeki Wel]] (1 259,68 ha) | + | *[[Natura 2000 Przełomowa Dolina Rzeki Wel|Specjalny obszar ochrony siedlisk Przełomowa Dolina Rzeki Wel]] (1 259,68 ha) |
| − | *[[Natura 2000Dolina Wkry i Mławki| Obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Wkry i Mławki]] (28 751,54 ha) | + | *[[Natura 2000Dolina Wkry i Mławki|Obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Wkry i Mławki]] (28 751,54 ha) |
Użytki ekologiczne: | Użytki ekologiczne: | ||
*[[Jezioro Moczydło]] (5,71 ha), bagno w rejonie miejscowości [[Klonowo]] | *[[Jezioro Moczydło]] (5,71 ha), bagno w rejonie miejscowości [[Klonowo]] | ||
| − | *[[Użytek ekologiczny "Kurojady"| Kurojady]] (2,9 ha), zakrzeczone i zadrzewione zakole [[Rzeka Wel| rzeki Wel]] wraz z szerokim pasem szuwar i łąk | + | *[[Użytek ekologiczny "Kurojady"|Kurojady]] (2,9 ha), zakrzeczone i zadrzewione zakole [[Rzeka Wel|rzeki Wel]] wraz z szerokim pasem szuwar i łąk |
| − | *[[Użytek ekologiczny "Chełsty"| Chełsty]] (14,22 ha), fragment doliny [[Rzeka Wel| rzeki Wel]] z wilgotnymi łąkami (na północ od miejscowości Chełsty) | + | *[[Użytek ekologiczny "Chełsty"|Chełsty]] (14,22 ha), fragment doliny [[Rzeka Wel|rzeki Wel]] z wilgotnymi łąkami (na północ od miejscowości Chełsty) |
*[[Torfowisko Wapiersk]] (6,5 ha), torfowisko wysokie z kilkoma dużymi wyrobiskami potorfowymi | *[[Torfowisko Wapiersk]] (6,5 ha), torfowisko wysokie z kilkoma dużymi wyrobiskami potorfowymi | ||
| − | *[[Użytek ekologiczny "Bladowo"| Bladowo]] (139,04 ha), zmeliorowane torfowisko niskie z dużymi obszarami łąk i wilgotnych lasów | + | *[[Użytek ekologiczny "Bladowo"|Bladowo]] (139,04 ha), zmeliorowane torfowisko niskie z dużymi obszarami łąk i wilgotnych lasów |
*[[Zalesie]] (10 m<sup>2</sup>), powołany w celu ochrony nietoperzy | *[[Zalesie]] (10 m<sup>2</sup>), powołany w celu ochrony nietoperzy | ||
| Linia 217: | Linia 216: | ||
*[[Zbigniew Klemens Frenszkowski]] | *[[Zbigniew Klemens Frenszkowski]] | ||
*[[Piotr Chełmski]] | *[[Piotr Chełmski]] | ||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | |||
== Bibliografia== | == Bibliografia== | ||
| − | Dz.U. 1950 nr 28 poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19500280255 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | + | Dz.U. 1950, nr 28, poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19500280255 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych | + | Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | + | Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | + | Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | + | Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> | + | Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/> |
| − | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim | + | Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> |
| − | Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim | + | Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/> |
| − | Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1966.<br/> | + | ''Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1966.<br/> |
| − | Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.<br/> | + | ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r.'', GUS, Warszawa 2013.<br/> |
Plan rozwoju lokalnego gminy Lidzbark, Lidzbark 2006.<br/> | Plan rozwoju lokalnego gminy Lidzbark, Lidzbark 2006.<br/> | ||
[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3117 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.10.2014]<br/> | [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3117 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.10.2014]<br/> | ||
Aktualna wersja na dzień 09:19, 17 cze 2024
| Gmina Lidzbark | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | działdowski | ||
| Rodzaj gminy | miejsko-wiejska | ||
| Burmistrz | Andrzej Piątkowski | ||
| Powierzchnia | 254,88 km² | ||
| Liczba sołectw | 24 | ||
| Liczba miejscowości | 45 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
14640 57 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 23 | ||
| Tablice rejestracyjne | NDZ | ||
| TERYT | 2803043 | ||
| Urząd gminy ul. Sądowa 21 13-230 Lidzbark
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Lidzbark – gmina miejsko-wiejska położona w południowo-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego w południowo-zachodniej części powiatu działdowskiego. Siedziba gminy znajduje się w Lidzbarku.
Gmina o niezwykłych walorach przyrodniczych i krajobrazowych; jej obszar stanowią tereny rolnicze i leśne. Układ funkcjonalno-przestrzenny dzieli gminę na 2 części: północną (tereny rolnicze) i południową (tereny leśne) o nieskażonym środowisku naturalnym oraz licznych jeziorach.
Władzę w gminie sprawuje burmistrz Andrzej Piątkowski.
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina Lidzbark zajmuje powierzchnię 254,88km2[1], w tym:
- lasy: 46,11% (11753 ha)
- użytki rolne: 45,39% (11568 ha)
- wody: 1,61% (412 ha)
Gmina stanowi 26,43% powierzchni powiatu działdowskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[1]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 14640 | 100 | 7407 | 50,6 | 7233 | 49,4 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
57 | 29 | 28 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie Lidzbark wynosiło -72 osoby (wzrosło w porównaniu z rokiem poprzednim o 166%)[1], co stanowi 28,9% migracji ludności w powiecie działdowskim oraz 2% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej obszar powiatu działdowskiego w granicach przedwojennego podziału administracyjnego, a wraz z nim tereny dzisiejszej gminy miejsko-wiejskiej Lidzbark, wchodził w skład województwa warszawskiego. Od 6 lipca 1950 roku, na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1950 roku[2], został włączony do województwa olsztyńskiego.
W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[3], istniejąca dotychczas gmina Lidzbark stała się gromadą.
W 1972 roku, na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[4], przywrócono podział kraju na gminy. Gromada i miasto Lidzbark stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą w Lidzbarku. W jej skład wchodziły sołectwa: Bełk, Bryńsk, Cibórz, Ciechanówko, Jamielnik, Jeleń, Kiełpiny, Klonowo, Koty, Nick, Nowy Dwór, Nowy Zieluń, Słup, Tarczyny, Wąpiersk, Wlewsk, Zalesie, Zdrojek[5][6].
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[7], przestał istnieć powiat działdowski. Gmina Lidzbark, na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 roku, stała się bezpośrednio częścią województwa ciechanowskiego[8].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[9] umiejscowiły gminę Lidzbark w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim.
Gmina miejsko-wiejska Lidzbark graniczy z: od północnego zachodu z gminą Grodziczno (powiat nowomiejski), od południowego zachodu z gminą Górzno (powiat brodnicki), od strony południowej z gminą Lubowidz (powiat żuromiński), a od strony wschodniej z gminą Płośnica oraz gminą Rybno (powiat działdowski).
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Adamowo, Bełk, Bryńsk, Cibórz, Ciechanówko, Jamielnik, Jeleń, Kiełpiny, Klonowo, Koty, Marszewnica, Miłostajki, Nick, Nowe Dłutowo, Nowy Dwór, Nowy Zieluń, Słup, Stare Dłutowo, Tarczyny, Wawrowo, Wąpiersk, Wlewsk, Zalesie, Zdrojek.
Pozostałe miejscowości: Bryńsk Szlachecki, Ostrowy, Zielonka, Bladowo, Borki, Olszewo, Kurojady, Borówno, Dębowiec, Piaseczno, Sarnia Góra, Nosek, Wygoda, Biernaty, Rogal, Glinki, Podcibórz, Wasioły, Pajewo, Lidzbark.
Gospodarka
Głównym kierunkiem rozwoju gospodarki w gminie miejsko-wiejskiej Lidzbark jest turystyka, istotną rolę odgrywają również rolnictwo i przetwórstwo drewna. Rolnictwo w gminie rozwijają się na bazie gospodarstw indywidualnych i zespołowych. Większość gospodarstw prowadzi produkcję wielokierunkową bez wyraźnie określonej specjalizacji. W strukturze upraw przeważa uprawa zbóż, ziemniaków i roślin przemysłowych (rzepaku, rzepiku, buraków cukrowych). W hodowli zwierząt dominują: hodowla trzody chlewnej, bydła opasowego i mlecznego.
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Lidzbark wynosiła w 2013 roku 890. W tym 36 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 854 tworzy sektor prywatny. Najwięcej firm, tj. 251, było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 134 firmy były zarejestrowane w dziale: budownictwo, a 61 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; w dziale przetwórstwo przemysłowe - 78 firm, a działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 24 firmy[1]. Większość stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa, zatrudniające od 1 do 5 pracowników.
Korzystne i malownicze położenie gminy w obrębie dwóch parków krajobrazowych, różnorodność środowiska przyrodniczego (co uwidacznia się w bogactwie flory i fauny oraz w zróżnicowaniu krajobrazu), liczne jeziora oraz istnienie wokół nich wielu szlaków turystycznych: rowerowych, wodnych i pieszych sprzyja rozwojowi turystyki, a szczególnie agroturystyki.
Gmina stanowi wymarzone miejsce wypoczynku i rekreacji dla miłośników wędkarstwa, kajakarstwa, grzybobrania, wycieczek pieszych, rowerowych i konnych. Posiada ciekawe tereny, które przyciągają widokami, bazę noclegową (na terenie gminy zlokalizowane są ośrodki wczasowe na ponad 500 miejsc) i gastronomiczną, a także bazę agroturystyczną.
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Jeleń, Cibórz, Kiełpiny, Lidzbark, Wąpiersk.
Gmina należy do Ekologicznego Związku Gmin "Działdowszczyzna".
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Lidzbark wynosiła 1674 osób[1], co stanowi 25,6% bezrobotnych w powiecie działdowskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 9,7% ludności[10].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Lidzbarku
- Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Lidzbarku (filie biblioteki znajdują się w Bryńsku, Nowym Dłutowie, Kiełpinach, Wąpiersku)
- Muzeum Etnograficzne im. Edwarda Klemensa w Jeleniu
- Muzeum Przyrody w Jeleniu
- Warmińsko-Mazurskie Muzeum Pożarnictwa w Lidzbarku
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Powiatowy Konkurs Piosenki Anglojęzycznej w Lidzbarku
- Powiatowy Konkurs Piosenki Dziecięcej i Młodzieżowej "Gama" w Lidzbarku
- Powiatowy Konkurs Piosenki polskiej dla Dorosłych "Śpiewać każdy może" w Lidzbarku
- Powiatowy Konkurs Piosenki Harcerskiej w Lidzbarku
- Ekologiczny Przegląd Twórczości Artystycznej - GEPTA w Lidzbarku
- Dni Lidzbarka
Ludzie związani z gminą
- Bogumiła Stachowiak – bibliotekarka, poetka, kronikarka, regionalistka; mieszka w Burkacie
- Edward Klemens (1939-2006) – nauczyciel, historyk, działacz społeczno-oświatowy, kronikarz, publicysta
- Danuta Dunin-Holecka – polska dziennikarka i prezenterka telewizyjna urodzona w Lidzbarku
- Paweł Baraszkiewicz – polski kajakarz, wychowanek klubu Wel Lidzbark; wielokrotny mistrz Polski, medalista olimpijski(Sydney 2000), mistrzostw świata i Europy
- Władysław Rozwadowski – urodzony w Lidzbarku prawnik, profesor zwyczajny, doktor habilitowany nauk prawnych, specjalista prawa rzymskiego; założyciel i były przewodniczący Ogólnopolskiego Kolegium Dziekanów Wydziałów Prawa i Administracji; pełnił czołowe funkcje (dziekana, kierownika katedry, dyrektora instytutu) na wydziałach prawa wielu polskich uczelni.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Lidzbark należą[11]:
- kościół pw. Matki Bożej Anielskiej w Bryńsku
- zespół folwarczny z XIX w. w Ciborzu
- zespół pałacowy z XVIII/XX w. w Dłutowie
- Kościół pw. św. Wawrzyńca w Kiełpinach wraz z dzwonnicą
- założenia urbanistyczne Starego Miasta w Lidzbarku wraz z zabytkowymi domami przy ul. Stare Miasto, ul. Ogrodowej, ul. Słomiany Rynek
- kościół pw. św. Wojciecha w Lidzbarku
- kościół ewangelicko-augsburski pw. Jezusa Żyjącego w Lidzbarku wraz z przykościelnym cmentarzem
- wodociągowa wieża ciśnień z XIX w. (ul. Brzozowa)
- kościół pw. św. Wawrzyńca w Starym Dłutowie wraz z przykościelnym cmentarzem
Szlaki i atrakcje turystyczne
- szlaki piesze i rowerowe:
- Górznieńsko – Lidzbarski Nordic Walking Park - sieć tras szlaków pieszych na terenie Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego; trasy mają swój początek we wsi Ruda przy byłej siedzibie Nadleśnictwa Ruda i tworzą cztery pętle o łącznej długości ok. 29 km; w skład Nordic Walking Parku wchodzą ścieżki: żółta " źródlana"o długości 2,6 km, zielona "wiejska" o długości 5,7 km, czerwona "krajobrazowa" - 10,4 km i oznakowana kolorem czarnym "przyrodnicza" - 10,2 km
- szlaki piesze na terenie Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego: szlak niebieski (Górzno - Bachotek) – 44 km; szlak zielony (Górzno - Łąkorz) – 56 km; szlak czerwony (Budzyń – Grunwald Pole Bitwy) – "szlak grunwaldzki" - 100 km
- szlaki rowerowe na terenie Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego: szlak niebieski - wokół Jeziora Lidzbarskiego - 8 km, szlak czerwony - wokół jeziora Piaseczno - 12 km, szlak zielony - Lidzbark, Klonowo, Jar Brynicy - 3 km
- leśna Ścieżka Dydaktyczna "Nad Jeziorem Lidzbarskim" – ścieżka edukacyjna o długości 2,5 km, znajdująca się przy siedzibie Nadleśnictwa Lidzbark
- szlak pieszy lasem nadwelskim – szlak oznaczony jest kolorem żółtym, długość trasy 10,5 km
- trasa rowerowa "Szlakiem największych jezior Welskiego Parku Krajobrazowego" – trasa wiedzie przez centralną część Welskiego Parku Krajobrazowego, gdzie znajduje się większość dużych jezior
- trasa rowerowa "Do Piekiełka" – szlak o długości 16 km
- szlak wokół Jeziora Lidzbarskiego – pieszo-rowerowa ścieżka biegnąca wokół jeziora; łączy się z Leśną Ścieżką Dydaktyczną Nadleśnictwa Lidzbark
- "Szlak Jagiełły" – śladami Władysława Jagiełły
- szlak rowerowy wokół Lidzbarka – trasa przez Lidzbark – Jeleń – Wąpiersk – Tarczyny – Kiełpiny – Chełsty – Słup – Wlewsk – Piaseczno – Klonowo – Bryńsk – Jamielnik – Lidzbark
- szlak kajakowy rzeką Wel
- Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy, a w nim ścieżki przyrodniczo-edukacyjne: Ścieżka "Szumny Zdrój", "Do rezerwatu Czarny Bryńsk", "Do Dębu Rzeczypospolitej", "Wilczełyko", "Wokół jeziora Górzno"
- Welski Park Krajobrazowy – w siedzibie parku w Jeleniu znajdują się Muzeum Etnograficzne im. Edwarda Klemensa i Muzeum Przyrody Welskiego Parku Krajobrazowego
- rezerwaty i liczne pomniki przyrody
- liczne jeziora – Bryńskie, Grądy, Tarczyńskie, Jeleń, Klonowskie, Lidzbarskie, Moczydło, Piaseczno, Piaseczenko, Wlecz, Zakrocz, Zalesie, Zwórzno oraz rzeki: Wkra, Wel
- schrony z okresu II wojny światowej
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Lidzbark, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Lidzbarku, ul. Dworcowa 2, 13-230 Lidzbark oraz na stronie lidzbark.pl
Religia
- Parafia Ewangelicko-Augsburska w Działdowie
- Parafia pw. Opatrzności Bożej w Wąpiersku
- Parafia pw. św. Wawrzyńca w Kiełpinach
- Parafia pw. św. Wojciecha w Lidzbarku Welskim
- Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Lidzbarku Welskim
Szkolnictwo
W gminie miejsko-wiejskiej Lidzbark istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Przedszkole Miejskie w Lidzbarku
- Przedszkole Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich im. Dzieciątka Jezus we Wlewsku
- Szkoła Podstawowa w Bryńsku
- Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Starym Dłutowie
- Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Lidzbarku
- Szkoła Podstawowa w Kiełpinach
- Szkoła Podstawowa w Słupie
- Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Wincentego Witosa w Wąpiersku
- Gimnazjum im. Szarych Szeregów w Lidzbarku
- Gimnazjum im. Pawła Nowakowskiego w Starym Dłutowie
- Liceum Ogólnokształcące im. K. K. Baczyńskiego w Lidzbarku
- Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zespołu Edukacji "Wiedza" w Lidzbarku
- Zespół Szkół im. Króla Władysława Jagiełły w Lidzbarku: Liceum profilowane, Technikum, Zasadnicza szkoła zawodowa
Sport
W gminie Lidzbark działa Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, który organizuje liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Mistrzostwa Lidzbarka w tenisie stołowym, Majowe Biegi Przełajowe (impreza organizowana z okazji uczczenia uchwalenia Konstytucji 3. Maja), Europejski Tydzień Sportu, "Talentiada 2014″.
Istnieją również kluby sportowe:
- KS Wel Lidzbark
- Miejski Ludowy Uczniowski Klub Kajakowy WEL–BIS
Inne organizacje i instytucje
- Towarzystwo Miłośników Lidzbarka Welskiego
- Towarzystwo Sportowe "Sokół"
- Młodzieżowa Orkiestra Dęta Ochotniczej Straży w Lidzbarku
- Stowarzyszenie na rzecz rozwoju Lidzbarka Welskiego "Wrota Mazur"
- Kurkowe Bractwo Strzeleckie Lidzbark
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:
Park krajobrazowy:
- Welski Park Krajobrazowy (20444 ha, wraz z otuliną 24339,1 ha)
- Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy (8588,5 ha)
Rezerwaty przyrody:
- rezerwat Bagno Koziana (54,85 ha)
- rezerwat Jar Brynicy (28,14 ha)
- rezerwat Klonowo (31,92 ha)
Obszar chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Górnej Wkry (4097,5 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny Welskiego Parku Krajobrazowego – Słup (2137,8 ha)
Obszary Natura 2000:
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Welska (3 384,37 ha)
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Lidzbarska (8 866,93 ha)
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Przełomowa Dolina Rzeki Wel (1 259,68 ha)
- Obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Wkry i Mławki (28 751,54 ha)
Użytki ekologiczne:
- Jezioro Moczydło (5,71 ha), bagno w rejonie miejscowości Klonowo
- Kurojady (2,9 ha), zakrzeczone i zadrzewione zakole rzeki Wel wraz z szerokim pasem szuwar i łąk
- Chełsty (14,22 ha), fragment doliny rzeki Wel z wilgotnymi łąkami (na północ od miejscowości Chełsty)
- Torfowisko Wapiersk (6,5 ha), torfowisko wysokie z kilkoma dużymi wyrobiskami potorfowymi
- Bladowo (139,04 ha), zmeliorowane torfowisko niskie z dużymi obszarami łąk i wilgotnych lasów
- Zalesie (10 m2), powołany w celu ochrony nietoperzy
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Lidzbark znajdują się 42 pomniki przyrody, są to głównie pojedyncze dęby, lipy i świerki[12].
Zobacz też:
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1950, nr 28, poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
- ↑ Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[1] [20.10.2014]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
- ↑ 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Bibliografia
Dz.U. 1950, nr 28, poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1966.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Plan rozwoju lokalnego gminy Lidzbark, Lidzbark 2006.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Lidzbark [06.05.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Urząd Miasta i Gminy Lidzbark [06.05.2014]
UStat w Olsztynie [06.05.2014]
