Mikołajki

Mikołajki
Herb Mikołajek Flaga Mikołajek
Mikołajki Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	miasto gminne
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	mrągowski
Gmina	Mikołajki
Liczba ludności (2010)	4 015
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Tablice rejestracyjne	NMR
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Mikołajki
Położenie na mapie Polski Mikołajki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Zabytkowy młyn w Mikołajkach
Fot. Mieczysław Kalski

Muzeum Reformacji Polskiej w Mikołajkach
Fot. Mieczysław Kalski

Jezioro Mikołajskie
Fot. Mieczysław Kalski

Cmentarz żydowski
Fot. Mieczysław Kalski

Kościół św. Mikołaja
Fot. Mieczysław Kalski

Mikołajki (Sant Niclas, Nicolas, niem. Nikolaiken, Niclos, Niklasdorf) – miasto gminne położone w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie mrągowskim. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Mikołajki. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa suwalskiego. Burmistrzem Mikołajek jest Piotr Jakubowski.

Położenie

Miasto położone jest nad jeziorem Tałty i Mikołajskim.

Dzieje miejscowości

Nazwa miejscowości pochodzi od kaplicy pod wezwaniem św. Mikołaja, którą postawiono na wzgórzu wiatracznym. W 1414 r. wielki mistrz Konrad von Erlichshausen przekazał Wawrzyńcowi na prawie magdeburskim 15 włók. Wawrzyniec zobowiązany został do służby zbrojnej na rzecz wielkiego mistrza oraz otrzymał prawo do sprawowania wyższego i niższego sądownictwa w Mikołajkach. W 1516 r. Rudolf von Diepoltskirchen (komtur ryński) nadał Janowi Nogaj karczmę na prawie chełmińskim. W 1555 r. sołtys Jerzy Sonne poprosił o odnowienie przywileju sołeckiego, według którego wieś zajmowała 64 włóki. Książę Olbracht odnowił przywilej lokacyjny Mikołajek.

W 1539 r. w Mikołajkach żyli sami Polacy. W 1552 r. w mieście pojawili się pastorzy wyznania luterskiego. W 1565 r. obszar miejscowości zwiększył się o 16 włók. W tym roku książę Albrecht Hohenzollern nadał Jerzemu Masinowi włókę lasu między wsią a Jeziorem Mikołajskim. Na tym obszarze powstały trzy osady, które do XVIII w. wchodziły w skład Mikołajek: Koniec, Nicelsdorf, Kozłowo.

Mieszkańcy Mikołajek słynęli z produkcji tkanin z sierści krowiej i końskiej. Rozwinęło się tutaj również browarnictwo i gorzelnictwo.

W 1772 r. Fryderyk Wilhelm I formalnie przyznał prawa miejskie Mikołajkom. Miasto dzieliło się wówczas na: rynek, Koniec i Kozłowo – przedmieście. W 1729 r. Mikołajki spłonęły, a w 1749 r. pożar strawił plebanię ewangelicką. W 1767 r. przez miasto przeszła wichura.

W 1714 r. powstała w Mikołajkach szkoła, w której początkowo uczył jeden nauczyciel.

W 1832 r. teren miasta obejmował 65 włók. 5 z nich należało do Skarbu Państwa, kolejne 5 do Kościoła. Mieszkańcy Mikołajek zajmowali się głównie rolnictwem, hodowlą bydła i koni, rybołówstwem i handlem drzewa. Mikołajki słynęły z ryb: morenek i stynek. Ryby były suszone na dachach. W XIX w. miasto zostało dotknięte zarazami, głodem i pożarami. W XIX w. odbywały się jeszcze w mieście jarmarki: 4 po 2 dni; 1 przez 8 dni.

W 1911 r. Mikołajki uzyskały połączenie kolejowe z Mrągowem i Orzyszem. W czasie II wojny światowej znajdowała się w Mikołajkach placówka Abwehry o kryptonimie Walli II. Placówka ta od roku 1940 zbierała informacje na temat ZSRR, a z chwilą przeniesienia kwatery głównej Hitlera do lasu koło Kętrzyna przekazywała je bezpośrednio do "Wilczego Szańca". W 1945 r. miasto zostało włączone do Polski.

Liczba ludności w kolejnych latach:

• 1849 r. – 1674 osoby

• 1846 r. – 2276 osób (2204 ewangelików, 30 katolików, 42 wyznawców judaizmu)

• 1877 r. – 2280 osób

• 1880 r. – 2192 osoby

• 1939 r. – 2637 osób

Gospodarka

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Mikołajki, obecnie sprywatyzowane Gospodarstwo Rybackie Sp. z o.o.. Ponadto w mieście jest wiele małych firm zajmujących się handlem, usługami i transportem. W XX w. Firma Burs wybudowała w Mikołajkach dwa tartaki.

Kultura

W mieście działa Muzeum Reformacji Polskiej w Mikołajkach oraz Centrum Kultury "Kołbuk", Gminna Biblioteka Publiczna oraz Schronisko Młodzieżowe. W mieście odbywają się liczne imprezy związane z kulturą żeglarską, takie jak: Mikołajki Szanty Festiwal. Wśród innych imprez cyklicznych wymienić można m.in.:

• Mazurską Studniówkę – Mikołajki
• Międzynarodowy Festiwal Tańca Tropicana Cup
• Ogólnopolski Przegląd Małych Form Teatralnych „Doceń swój talent”
• Warmińsko-Mazurskie Spotkania z Teatrem... na Wodzie

W Mikołajkach zorganizowano również Święto „Gazety Olsztyńskiej”.

Szkolnictwo

• Szkoła Podstawowa
• Społeczne Gimnazjum im. Marion Dönhoff
• Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Marion Dönhoff
• Ośrodek Rehabilitacyjno–Edukacyjno–Wychowawczy

Religia

• Parafia rzymskokatolicka pw. Matki Bożej Różańcowej
• Parafia rzymskokatolicka pw. św. Mikołaja
• Parafia ewangelicko-augsburska
• Zbór "Emaus" Kościoła zielonoświątkowego

Sport

W mieście funkcjonuje klub sportowy – MKS Kłobuk Mikołajki. Od 2005 r. Mikołajki są bazą samochodowego Rajdu Polski. Ponadto w mieście znajduje się szereg stowarzyszeń kultury fizycznej i sportowej.

Turystyka

W XX w. Mikołajki zyskały miano miejscowości turystycznej. Dzisiaj jest to jeden z głównych punktów na mapie turystyki województwa warmińsko–mazurskiego. W mieście znajduje się wiele hoteli, pensjonatów i kwater prywatnych. Wśród nich największy kompleks wypoczynkowy stanowi Hotel Gołębiewski. Jest tu także Przystań Żeglugi Mazurskiej. Stała żegluga na Mazurach została uruchomiona w 1843 r. Mikołajki zajmują ważne miejsce na Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. Są jednym z głównych portów żeglarskich na Warmii i Mazurach. Wiedzie tędy wiele szlaków turystycznych, m.in.:

• szlak żeglugowy z Giżycka do Mikołajek
• szlak żeglugowy z Mikołajek do Pisza
• szlak żeglugowy z Mikołajek do Rucianego
• szlak żeglugowy z Mikołajek do Rynu
• szlak rowerowy o długości 85 km – przebieg trasy: Mikołajki – Wierzba – Wejsuny – Niedźwiedzi Róg – Karwik – Jeglin – Zdory – Kwik – Nowe Guty – Okartowo – Suchy Róg – Dziubiele – Łuknajno – Mikołajki

Przyroda

W otoczeniu miasta znajduje się:

• Rezerwat Jezioro Łuknajno
• Rezerwat Krutynia Dolna
• Rezerwat Czapliniec
• Stacja Hydrobiologiczna
• Centrum Badań Ekologicznych PAN
• Stacja Hydrologiczno–Meteorologiczna Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej

Na południowy wschód od miasta na półwyspie Kusnort znajduje się pomnik przyrody - głaz narzutowy.

Służba zdrowia i opieka społeczna

• Gminny Ośrodek Pomocy
• Gminny Ośrodek Zdrowia

Ludzie związani z miejscowością

• Andrzej Kowalewski – pastor.
• Marcin Giersz, także Gerss (1808–1895) – mazurski nauczyciel, pisarz i wydawca, działacz luterański
• Barbara Hulanicka (1924–2012) – polska artystka plastyczka, projektantka tkanin artystycznych

Zabytki

• kościół ewangelicko–augsburski z 1842 r.; z jego dawnego wyposażenia zachowały się m.in. epitafium pastora Wojciecha Pessaroviusa i portret pastora Andrzeja Kowalewskiego
• neogotycki kościół katolicki pw. Matki Boskiej Różańcowej z 1910 r.
• kaplica cmentarna XIX w
• domy mieszkalne przy ulicach: Kajki, Kolejowej, Mrągowskiej, Okrężnej, Placu Wolności, Kowalskiej, Placu Kościelnym
• gazownia
• dworzec kolejowy
• zespół młynowo–magazynowy
• stara szkoła
• umocnienia mostu kolejowego i obecnego pieszego
• cmentarz ewangelicki
• cmentarz żydowski

Bibliografia

Mrągowo. Z dziejów powiatu i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. VI, Warszawa 1885.
Wikipedia [15.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [02.10.20914]
Portal Informacyjny Mikołajek [02.10.2014]