Marianka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
}} | }} | ||
''' Marianka ''' (niem. ''Marienfelde'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat elbląski|powiecie elbląskim]], w [[Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)|gminie Pasłęk]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. | ''' Marianka ''' (niem. ''Marienfelde'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat elbląski|powiecie elbląskim]], w [[Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)|gminie Pasłęk]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. | ||
| − | + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 245 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Justyna Stando. | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 245 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje | ||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Wysoczyzna Elbląska|Wysoczyzny Elbląskiej]], 4 km na północ od [[Pasłęk|Pasłęka]], między drogą krajową nr 7 a drogą wojewódzką nr 505, na południe od linii kolejowej [[Młynary]] – [[Elbląg]]. | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Wysoczyzna Elbląska|Wysoczyzny Elbląskiej]], 4 km na północ od [[Pasłęk|Pasłęka]], między drogą krajową nr 7 a drogą wojewódzką nr 505, na południe od linii kolejowej [[Młynary]] – [[Elbląg]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miejscowość została lokowana na [[prawo chełmińskie| prawie chełmińskim]] przez komtura elbląskiego [[Henryk von Ger|Henryka von Gera]] w latach 1304–1312. Drugi przywilej lokacyjny dla Marianki został wystawiony 6 marca 1344 roku przez komtura [[Zygfryd von Sitten|Zygfryda von Sittena]]. Wieś obejmowała obszar 60 łanów, z których 5 należało do sołtysa Konrada. Pierwsi niemieccy osadnicy przybyli z terenu środkowych Niemiec. Około 1334 roku wybudowany został miejscowy kościół. W 1475 roku w miejscowości działała karczma nadana dziedzicznie Baltazarowi Erdmannowi. W okresie [[ | + | Miejscowość została lokowana na [[prawo chełmińskie| prawie chełmińskim]] przez komtura elbląskiego [[Henryk von Ger|Henryka von Gera]] w latach 1304–1312. Drugi przywilej lokacyjny dla Marianki został wystawiony 6 marca 1344 roku przez komtura [[Zygfryd von Sitten|Zygfryda von Sittena]]. Wieś obejmowała obszar 60 łanów, z których 5 należało do sołtysa Konrada. Pierwsi niemieccy osadnicy przybyli z terenu środkowych Niemiec. Około 1334 roku wybudowany został miejscowy kościół. W 1475 roku w miejscowości działała karczma nadana dziedzicznie Baltazarowi Erdmannowi. W okresie [[wojna polsko-krzyżacka 1519–1521|wojny polsko-krzyżackiej]] w latach 1519-1521 Marianka została zniszczona. Wieś wyludniła się znacznie, po 1521 roku gospodarzyło tu zaledwie 10 chłopów. |
| − | 1543 roku do miejscowej parafii należało: [[Borzynowo]], [[Bądy]], [[Janów]], [[Leszczyny]], [[Karwity]], [[Kawki]], [[Łukszty]], [[Aniołowo]], [[Rogowo]], [[Siódmak (gmina Pasłęk)|Siódmak]], [[Stegna]], [[Wikrowo]]. W 1578 roku we wsi działała karczma, młyn-wiatrak, kuźnia. W 1600 roku Marianka miała charakter wsi czynszowej | + | W 1543 roku do miejscowej parafii należało: [[Borzynowo]], [[Bądy]], [[Janów]], [[Leszczyny]], [[Karwity]], [[Kawki]], [[Łukszty]], [[Aniołowo]], [[Rogowo]], [[Siódmak (gmina Pasłęk)|Siódmak]], [[Stegna]], [[Wikrowo]]. W 1578 roku we wsi działała karczma, młyn-wiatrak, kuźnia. W 1600 roku Marianka miała charakter wsi czynszowej wchodzącej w skład dóbr książęcych. Od 1660 roku przez kolejne dwieście lat miejscowość była siedzibą nadleśnictwa obejmującego 9 rewirów leśnych. |
W 1875 roku Marianka była zamieszkana przez 523 osoby. W wyniku separacji gruntów w połowie XIX stulecia w okolicach wsi powstało kilka kolonii. Jednym z większych ówczesnych gospodarzy był [[Bruno Damm]]. W czasie I wojny światowej zginęło 13 mieszkańców wsi. Ich nazwiska znalazły się na pomniku ku czci poległych, znajdującym się w Aniołowie. | W 1875 roku Marianka była zamieszkana przez 523 osoby. W wyniku separacji gruntów w połowie XIX stulecia w okolicach wsi powstało kilka kolonii. Jednym z większych ówczesnych gospodarzy był [[Bruno Damm]]. W czasie I wojny światowej zginęło 13 mieszkańców wsi. Ich nazwiska znalazły się na pomniku ku czci poległych, znajdującym się w Aniołowie. | ||
| − | W 1925 roku Marianka składała się z 57 budynków mieszkalnych i liczyła 417 mieszkańców. We wsi żyło 403 ewangelików, 12 katolików i 2 bezwyznaniowców. Przed wybuchem II wojny światowej była zamieszkana przez 368 osób. Największymi gospodarzami byli wówczas: Gustaw Kattau, August Hennewald, Adolf Dörk, Robert Banke, Otto Sonntag i Kurt Liedtke. Ostatnim sołtysem wsi w latach 1934–1945 był Ernst Schidzick. Przed 1945 | + | W 1925 roku Marianka składała się z 57 budynków mieszkalnych i liczyła 417 mieszkańców. We wsi żyło 403 ewangelików, 12 katolików i 2 bezwyznaniowców. Przed wybuchem II wojny światowej była zamieszkana przez 368 osób. Największymi gospodarzami we wsi byli wówczas: Gustaw Kattau, August Hennewald, Adolf Dörk, Robert Banke, Otto Sonntag i Kurt Liedtke. Ostatnim sołtysem wsi w latach 1934–1945 był Ernst Schidzick. Przed 1945 rokiem we wsi nadal działał młyn-wiatrak przebudowany w latach 1723–1724, istniała kuźnia, mleczarnia, zakład ślusarski i karczma. Do 1945 roku Marianka była samodzielną parafią ewangelicką. Ostatnim pastorem był Oskar Arthur Siegmund. |
| − | Wieś została zajęta przez oddziały Armii Czerwonej 24 stycznia 1945 roku. We wsi pozostało około 50 Niemców. Pierwsi polscy osadnicy pochodzili między innymi z Polski | + | Wieś została zajęta przez oddziały Armii Czerwonej 24 stycznia 1945 roku. We wsi pozostało około 50 Niemców. Pierwsi polscy osadnicy pochodzili między innymi z Polski centralnej. Pierwszym polskim sołtysem został [[Jan Najduk]]. Uruchomiona po wojnie szkoła podstawowa funkcjonowała do 1982 roku. Obecnie w miejscowości prężnie działa Koło Gospodyń Wiejskich, które aktywnie uczestniczyło w przygotowywaniu obchodów 700-lecia Marianki. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Christian Ludwig Zygfryd Adolf Kähler]] (16.02. | + | *[[Christian Ludwig Zygfryd Adolf Kähler]] (16.02.1805 – 26.12.1882) – pastor ewangelicki w Mariance w latach 1837–1882, wszechstronnie wykształcony, znany botanik i miłośnik przyrody. Absolwent uniwersytetów w Berlinie i Królewcu. W latach 1827–1831 był nauczycielem domowym u nadprezydenta [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] Teodora von Schoen’a. W 1850 roku założył w Elblągu Towarzystwo Miłośników Flory Pruskiej. |
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[lkwim: Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Mariance|kościół pw. św. Piotra i Pawła]] | + | *[[lkwim: Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Mariance|kościół pw. św. Piotra i Pawła]] – do czasów dzisiejszych zachowało się prezbiterium i zakrystia, wzniesione w latach 1334–1342. Około 1400 roku dobudowano wieżę. Dzwon pochodzi z 1403 roku. We wnętrzu zachowały się: kryształowe sklepienie w prezbiterium wybudowane około 1515 roku; barokowy ołtarz główny z 1682 roku, późnogotyckie tabernakulum (XV wiek), barokowa ambona (1692 rok), chrzcielnica z XIV stulecia, gotyckie freski oraz organy z XVIII wieku |
*dawny cmentarz ewangelicki z nielicznie zachowanymi nagrobkami | *dawny cmentarz ewangelicki z nielicznie zachowanymi nagrobkami | ||
*zabytkowa kuźnia z ok. 1850 roku | *zabytkowa kuźnia z ok. 1850 roku | ||
| Linia 58: | Linia 57: | ||
<references/> | <references/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | Mieczkowski Krzysztof, Tomaszewski Marian, ''Rowerem po krainie Kanału Elbląskiego. Przewodnik po szlakach rowerowych'', Elbląg 2012. | + | Mieczkowski Krzysztof, Tomaszewski Marian, ''Rowerem po krainie Kanału Elbląskiego. Przewodnik po szlakach rowerowych'', Elbląg 2012.<br/> |
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
[http://www.glospasleka.pl/index.php?id=news&idd=16426 Lech Słodownik, ''Marianka'', glospasleka.pl] [25.05.2014]<br/> | [http://www.glospasleka.pl/index.php?id=news&idd=16426 Lech Słodownik, ''Marianka'', glospasleka.pl] [25.05.2014]<br/> | ||
Aktualna wersja na dzień 09:12, 27 kwi 2020
| Marianka | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | elbląski |
| Gmina | Pasłęk |
| Liczba ludności (2010) | 245 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Marianka | |
| Położenie na mapie Polski  Marianka | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Marianka (niem. Marienfelde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Pasłęk. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 245 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Justyna Stando.
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, 4 km na północ od Pasłęka, między drogą krajową nr 7 a drogą wojewódzką nr 505, na południe od linii kolejowej Młynary – Elbląg.
Dzieje miejscowości
Miejscowość została lokowana na prawie chełmińskim przez komtura elbląskiego Henryka von Gera w latach 1304–1312. Drugi przywilej lokacyjny dla Marianki został wystawiony 6 marca 1344 roku przez komtura Zygfryda von Sittena. Wieś obejmowała obszar 60 łanów, z których 5 należało do sołtysa Konrada. Pierwsi niemieccy osadnicy przybyli z terenu środkowych Niemiec. Około 1334 roku wybudowany został miejscowy kościół. W 1475 roku w miejscowości działała karczma nadana dziedzicznie Baltazarowi Erdmannowi. W okresie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521 Marianka została zniszczona. Wieś wyludniła się znacznie, po 1521 roku gospodarzyło tu zaledwie 10 chłopów.
W 1543 roku do miejscowej parafii należało: Borzynowo, Bądy, Janów, Leszczyny, Karwity, Kawki, Łukszty, Aniołowo, Rogowo, Siódmak, Stegna, Wikrowo. W 1578 roku we wsi działała karczma, młyn-wiatrak, kuźnia. W 1600 roku Marianka miała charakter wsi czynszowej wchodzącej w skład dóbr książęcych. Od 1660 roku przez kolejne dwieście lat miejscowość była siedzibą nadleśnictwa obejmującego 9 rewirów leśnych.
W 1875 roku Marianka była zamieszkana przez 523 osoby. W wyniku separacji gruntów w połowie XIX stulecia w okolicach wsi powstało kilka kolonii. Jednym z większych ówczesnych gospodarzy był Bruno Damm. W czasie I wojny światowej zginęło 13 mieszkańców wsi. Ich nazwiska znalazły się na pomniku ku czci poległych, znajdującym się w Aniołowie.
W 1925 roku Marianka składała się z 57 budynków mieszkalnych i liczyła 417 mieszkańców. We wsi żyło 403 ewangelików, 12 katolików i 2 bezwyznaniowców. Przed wybuchem II wojny światowej była zamieszkana przez 368 osób. Największymi gospodarzami we wsi byli wówczas: Gustaw Kattau, August Hennewald, Adolf Dörk, Robert Banke, Otto Sonntag i Kurt Liedtke. Ostatnim sołtysem wsi w latach 1934–1945 był Ernst Schidzick. Przed 1945 rokiem we wsi nadal działał młyn-wiatrak przebudowany w latach 1723–1724, istniała kuźnia, mleczarnia, zakład ślusarski i karczma. Do 1945 roku Marianka była samodzielną parafią ewangelicką. Ostatnim pastorem był Oskar Arthur Siegmund.
Wieś została zajęta przez oddziały Armii Czerwonej 24 stycznia 1945 roku. We wsi pozostało około 50 Niemców. Pierwsi polscy osadnicy pochodzili między innymi z Polski centralnej. Pierwszym polskim sołtysem został Jan Najduk. Uruchomiona po wojnie szkoła podstawowa funkcjonowała do 1982 roku. Obecnie w miejscowości prężnie działa Koło Gospodyń Wiejskich, które aktywnie uczestniczyło w przygotowywaniu obchodów 700-lecia Marianki.
Ludzie związani z miejscowością
- Christian Ludwig Zygfryd Adolf Kähler (16.02.1805 – 26.12.1882) – pastor ewangelicki w Mariance w latach 1837–1882, wszechstronnie wykształcony, znany botanik i miłośnik przyrody. Absolwent uniwersytetów w Berlinie i Królewcu. W latach 1827–1831 był nauczycielem domowym u nadprezydenta Prus Wschodnich Teodora von Schoen’a. W 1850 roku założył w Elblągu Towarzystwo Miłośników Flory Pruskiej.
Zabytki
- kościół pw. św. Piotra i Pawła – do czasów dzisiejszych zachowało się prezbiterium i zakrystia, wzniesione w latach 1334–1342. Około 1400 roku dobudowano wieżę. Dzwon pochodzi z 1403 roku. We wnętrzu zachowały się: kryształowe sklepienie w prezbiterium wybudowane około 1515 roku; barokowy ołtarz główny z 1682 roku, późnogotyckie tabernakulum (XV wiek), barokowa ambona (1692 rok), chrzcielnica z XIV stulecia, gotyckie freski oraz organy z XVIII wieku
- dawny cmentarz ewangelicki z nielicznie zachowanymi nagrobkami
- zabytkowa kuźnia z ok. 1850 roku
- dawna karczma z 1895 roku
Przypisy
Bibliografia
Mieczkowski Krzysztof, Tomaszewski Marian, Rowerem po krainie Kanału Elbląskiego. Przewodnik po szlakach rowerowych, Elbląg 2012.
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Lech Słodownik, Marianka, glospasleka.pl [25.05.2014]
polskaniezwykla.pl [25.05.2014]
