Frombork (gmina miejsko-wiejska)

Gmina Frombork
Herb gminy
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	braniewski
Rodzaj gminy	miejsko-wiejska
Burmistrz	Zbigniew Pietkiewicz
Powierzchnia	124,10 km²
Liczba sołectw	11
Liczba miejscowości	16
Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia	3737 30 osób/km²
Strefa numeracyjna	55
Tablice rejestracyjne	NBR
TERYT	2802033
Urząd gminy ul. Młynarska 5A 14-530 Frombork
www.frombork.pl Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Frombork – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie braniewskim. Siedziba gminy znajduje się we Fromborku. Jest to gmina turystyczno-rolnicza, usytuowana nad Zalewem Wiślanym, na pograniczu Wysoczyzny Elbląskiej i Niziny Warmińskiej. Cechuje ją atrakcyjne położenie, ale przede wszystkim bardzo bogata historia regionu i liczne zabytki.

Powierzchnia gminy

Gmina Frombork zajmuje powierzchnię 124,10km². W tym:

• lasy: 22,42%
• użytki rolne: 40,3%
• wody: 31,3%

Gmina stanowi 10,3% powierzchni powiatu braniewskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 r. wynosi:

Frombork.
Źródło: www.frombork.pl

Widok z Wieży Radziejowskiego na Katedrę fromborską. Fot. Jan Mehlich. Źródło: Commons Wikimedia

Kapliczka z figurą św. Józefa we Fromborku.
Fot. Stanisław Kuprjaniuk.

Wahadło Foucoulta.
Źródło:www.zalew.org.pl

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
liczba	3737	100	1890	50,58	1847	49,42
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	30		15		15

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Frombork wynosiło -3 osób; saldo migracji w mieście Frombork było dodatnie (3 osoby), natomiast na terenie wiejskim gminy wynosiło -6 osób, co stanowi 0,82% migracji ludności w powiecie braniewskim oraz 1,16% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Frombork utracił posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Frombork. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Z powołanej wówczas gromady Frombork na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 roku wyłączono miasto Frombork i nadano mu prawa osiedla, a w 1959 roku przywrócono prawa miejskie.

Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych przywróciły podział państwa na gminy. Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Frombork stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Fromborku. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Biedkowo, Jędrychowo, Krzywiec, Krzyżewo, Ronina oraz miejscowość Wielkie Wierzno.

1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Frombork została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły gminę Frombork w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim.

Gmina miejsko-wiejska Frombork graniczy z: gminą Braniewo, gminą Płoskinia, gminą Młynary, gminą Tolkmicko, część północno-zachodniej granicy gminy stanowi Zalew Wiślany.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Bogdany, Drewnowo, Narusa, Wielkie Wierzno, Nowe Sadłuki, Baranówka, Biedkowo, Jędrychowo, Ronin-Nowiny, Krzywiec, Krzyżewo.

Pozostałe miejscowości: Frombork, Wilanowo, Biedkowo-Osada.

Gospodarka

Malownicze położenie gminy nad Zalewem Wiślanym, liczne walory przyrodnicze, skupienie na niewielkiej przestrzeni unikatowej na skalę światową zabytkowej architektury, bogata historia związana z długoletnim pobytem we Fromborku Mikołaja Kopernika zadecydowały o głównym kierunku rozwoju gospodarczego miasta i gminy – turystyce. Dodatkowym atutem gminy jest port, z którego wypływają rejsy statków po Zalewie Wiślanym. W gminie istnieją obiekty noclegowe na około 300 miejsc, camping, Harcerska Baza Obozowa, Niepubliczne Szkolne Schronisko Młodzieżowe, kwatery prywatne i gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach Frombork, Ronin, Bogdany.

Rolnictwo w gminie Frombork rozwija się na bazie gospodarstw indywidualnych o małym i średnim areale. Prowadzą one produkcję zaspokajającą potrzeby własne (ewentualne nadwyżki są sprzedawane na targowiskach i bazarach). Większość gospodarstw zajmuje się uprawą roślin, z czego dominująca jest uprawa zboża (pszenica, żyto). Uprawy pozostałych ziemiopłodów (ziemniaki, rzepak, rzepik) są bardzo rozproszone i nie stanowią ważniejszej gałęzi produkcji rolnej w gminie Frombork. Hodowla zwierząt nie odgrywa istotnej roli w gospodarce rolnej gminy; najwięcej gospodarstw utrzymuje drób, następnie bydło, z czego większość to krowy mleczne, oraz trzoda chlewna.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Frombork wynosiła w 2013 roku 271. W tym 17 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 254 tworzyły sektor prywatny. Najwięcej firm – 55 – było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 33 firmy były zarejestrowane w dziale: budownictwo, 18 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; w dziale przetwórstwo przemysłowe – 21 firm, a działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 12 firm. Większość z nich to małe i średnie przedsiębiorstwa zatrudniające od 1 do 5 pracowników.

Przemysł nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego działu gminnej gospodarki. Gmina miejsko-wiejska Frombork podejmuje współpracę z miastami partnerskimi: Kazlu Ruda (Litwa), Swietłyj (Rosja – obwód kaliningradzki), Sucha Beskidzka.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie Frombork wynosiła 418 osób , co stanowi 9,16% bezrobotnych w powiecie braniewskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 17% ludności.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy:

• Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury we Fromborku
• Muzeum Archidiecezji Warmińskiej we Fromborku
• Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
• Biblioteka Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
• Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy we Fromborku

Wydarzenia kulturalne związane z gminą:

• Dni Fromborka
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej we Fromborku
• Spotkania Country we Fromborku
• dożynki gminne
• festyn odpustowy z okazji Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Fromborku

Ludzie związani z gminą:

• Mikołaj Kopernik (1473–1543) – polski astronom, autor dzieła De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich) przedstawiającego szczegółowo i w naukowo użytecznej formie heliocentryczną wizję Wszechświata; od 1497 kanonik warmiński, a od 1511 kanclerz kapituły warmińskiej; zmarł i został pochowany we Fromborku.
• Anneliese Triller (1903–1998) – archiwistka, historyk, organizatorka Archiwum Diecezji Warmińskiej we Fromborku, badaczka historii Warmii.
• Otton Ślizień (1892–1985) – muzealnik, pracownik kultury, artysta malarz mający znaczne zasługi dla organizacji Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, jak i popularyzacji postaci astronoma. Prowadził działalność administracyjną, opracowywał katalogi wystaw, z jego inicjatywy od 1965 r. zaczęły ukazywać się zeszyty naukowe "Komentarze Fromborskie". Działał też w ramach fromborskiego Oddziału Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich oraz Oddziału Towarzystwa Historii Astronomii.
• Stanisław Białczak – rzeźbiarz, tworzy w drewnie, ludowy artysta-amator z Fromborka.
• Barbara Hulanicka (1924–2012) – autorka tkanin artystycznych tworzonych dawną techniką ludową, inspirowanych m.in. tradycją, folklorem i architekturą Warmii i Mazur; w 1970 roku została skierowana do organizacji 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika i została kierownikiem Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku.

Zabytki znajdujące się na terenie gminy:

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Frombork należą:

• założenia urbanistyczne Starego Miasta we Fromborku
• zespół Wzgórza Katedralnego:
  • bazylika archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku wraz z organami w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku
  • kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku ( kaplica została dobudowana do korpusu katedry, w narożniku pomiędzy nawą południową, a dwoma przęsłami prezbiterium)
  • kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku (kaplicę dobudowano do korpusu katedry, przy drugim od zachodu przęśle nawy południowej)
  • pałac Ferbera (obecnie Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku)
  • kuria Najświeszej Marii Panny
  • kapitularz
  • nowy wikariat
• mury obronne z basztami i bramami: Wieża Radziejowskiego – dzwonnica, Wieża Kopernika, baszta północna, baszta wschodnia, baszta południowa, brama południowa, brama północna, brama zachodnia
• kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku
• kościół pw. św. Wojciecha we Fromborku (dawny kościół ewangelicki)
• Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku
• kaplica pw. św. Anny we Fromborku (kaplica powstała w obrębie średniowiecznej zabudowy Fromborka, przy szpitalu pw. Św. Ducha (obecna ulica Stara))
• przydrożne kapliczki: kapliczka św. Jerzego, kapliczka przy ul. Katedralnej
• cmentarz kanoników
• dawny Pałac Biskupi przy ul. Katedralnej
• kanonia pw. św. Ignacego, ul. Katedralna
• kanonia pw. Matki Boskiej Wniebowziętej, ul. Katedralna
• kanonia pw. św. Stanisława, ul. Krasickiego
• kanonia pw. św. Michała, ul. Krasickiego
• kanonia pw. św. Piotra, ul. Krasickiego
• kanonia pw. św. Pawła, ul. Krasickiego
• piwnica po wsch. części kanonii pw. św. Ludwika, ul. Katedralna
• Baszta Żeglarska, ul. Basztowa
• stara szkoła (obecnie schronisko młodzieżowe), ul. Elbląska
• wieża wodociągowa, ul. Elbląska
• most drogowy na rzece Narsa
• kościół pw. Wszystkich Świętych w Wierznie Wielkim wraz z przykościelnym cmentarzem

Szlaki i atrakcje turystyczne:

• Szlak Kopernikowski – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z postacią Mikołaja Kopernika
• Nadzalewowa Trasa Rowerowa: Elbląg – Kadyny – Tolkmicko – Frombork – Braniewo oraz Frombork – Krynica Morska – Kąty Rybackie – Sztutowo – Rybina – Marzęcino – Nowakowo – Elbląg
• Szlak Fromborski – szlak w Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej
• "Śladami Pana Samochodzika" na podstawie książki "Pan Samochodzik i zagadki Fromborka" Zbigniewa Nienackiego
• liczne zabytki architektury najwyższej klasy
• planetarium znajdujące się na tzw. Wieży Radziejowskiego (a w nim unikatowe wahadło Foucaulta służące do naocznego stwierdzenia obrotowej natury Ziemi
• obserwatorium astronomiczne Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
• Dział historii medycyny Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku w Szpitalu pw. Św. Ducha we Fromborku wraz z ogrodem – herbarium
• Stadnina Koni Narusa
• rejsy statkiem po Zalewie Wiślanym

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Frombork, bazy noclegowej i gastronomicznej, czy też kalendarza imprez można uzyskać w Centrum Informacji Turystycznej w Urzędzie Miasa i Gminy Frombork, ul. Młynarska 5a, 14-530 Frombork oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Frombork (frombork.pl).

Religia

• Parafia greckokatolicka pw. Świętej Trójcy w Braniewie
• Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Fromborku

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Frombork istnieją następujące placówki edukacyjne:

• Przedszkole "Gwiazdkowe Wzgórze" w Zespole Szkół we Fromborku
• Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Zespole Szkół we Fromborku
• Gimnazjum im. Parlamentu Europejskiego w Zespole Szkół we Fromborku

Sport

W gminie Frombork organizowane są liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.:

• Zimowy Kopernikowski Marszobieg Terenowy (Nordic Walking)
• "Bose Wędrówki" – Leśny Marszobieg Boso oraz Nordic Walking
• Grand Prix Warmii Żuław oraz Kujaw w Brydżu Sportowym Europejskiego Tygodnia Sportu dla Wszystkich
• Sportowy Turniej Miast i Gmin
• Regaty o Bursztyn Miasta Kopernika
• Międzynarodowe Regaty Żeglarskie "Fromborska Jesień"
• Wędrówki Fromborskie – Marsz z okazji Święta Niepodległości oraz Marsz Mikołaja

Istnieją również kluby sportowe:

• LKS "Zalew"
• Morski Klub Żeglarski "Dal"

Inne organizacje i instytucje

• Fundacja im. Mikołaja Kopernika we Fromborku
• Towarzystwo Miłośników Fromborka
• Komunalny Związek Gmin Nadzalewowych
• Stowarzyszenie "Dom Warmiński"

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich:

• obszar chronionego krajobrazu:
  • Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy (16677,8 ha)
  • Obszar Chronionego Krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej - Wschód (5805,9 ha)
• obszar Natura 2000:
  • Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Zalew Wiślany (32224,1 ha)
  • Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana (22213,78 ha)
• użytki ekologiczne:
  • "Skarpy" (ok. 340 ha)

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Frombork znajdują się 23 pomniki przyrody. Są to głównie pojedyncze dęby, buków i jesionów.

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1957 nr 59 poz. 316, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia osiedli w województwach: gdańskim, olsztyńskim, szczecińskim, zielonogórskim oraz zmiany granic osiedla Ożarów-Franciszków w powiecie pruszkowskim, województwie warszawskim,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1958 nr 65 poz. 320, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 września 1958 r. w sprawie utworzenia miasta Frombork w powiecie braniewskim, województwie olsztyńskim, isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,isap.sejm.gov.pl [06.05.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Uchwała Nr XXI/84/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Frombork na lata 2008-2015, Frombork 2008.
Bank Danych Lokalnych GUS [06.05.2014]
BIP Urzędu Miasta i Gminy Frombork [06.05.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.05.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.05.2014]
RDOŚ w Olsztynie [06.05.2014]
Urząd Miasta i Gminy Frombork [06.05.2014]
Urząd Statystyczny w Olsztynie [06.05.2014]