Żytkiejmy

Żytkiejmy
Żytkiejmy
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	gołdapski
Gmina	Dubeninki
Liczba ludności (2010)	859
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Żytkiejmy
Położenie na mapie Polski Żytkiejmy
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Żytkiejmy (niem. Szittkehmen, od 1936 r. Schittkehmen, od 1938 r. Wehrkirchen, od 1946 r. ros. Zaslonowo, od 1951 r. Żytkiejmy) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapskim, w gminie Dubeninki. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999-2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko-gołdapskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 859 mieszkańców. Jest to największa wieś w gminie Dubeninki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marian Czarniewski.

Położenie

Wieś położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, przy granicy państwowej z Obwodem kaliningradzkim, a także w pobliżu granicy z Litwą oraz z województwem podlaskim, na skraju Puszczy Rominckiej, 32 km na wschód od Gołdapi i 12 km od Dubeninek; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 651. Na południowy wschód od Żytkiejm znajduje się góra Sójka (265 m n.p.m.).

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północno-wschodnich terenów Prus Książęcych. Brak jest informacji na temat daty założenia wsi oraz jej areału; nie dysponujemy przywilejem lokacyjnym. Pierwsze wzmianki w źródłach na temat osady pochodzą z lat 1554-1555 - była to wieś czynszowa, ziemię uprawiało tam wówczas siedmiu chłopów. Wśród pierwszych osadników przeważali chłopi przybyli z Litwy; również nazwa wsi wywodzi się z języka litewskiego. W 1597 roku założono w Żytkiejmach karczmę. W 1731 roku osiedlili się we wsi protestanci, którzy zostali wygnani z diecezji salzburskiej i przybyli na Mazury. Wiele innych rodzin salzburczyków osiedliło się w okolicznych miejscowościach (np. Budwiecie, Degucie, Dubeninki).

Od drugiej połowy XVI wieku w Żytkiejmach znajdowała się siedziba parafii ewangelickiej. Kościół wybudowano w latach 1579-1589 - otoczony był on murem obronnym i służył również celom wojennym; nowy kościół powstał w 1879 roku. W XIX wieku w Żytkiejmach odbywały się rocznie cztery targi zwykłe, a także jarmarki bydlęce i końskie. W pierwszej połowie XX wieku linia kolejowa połączyła Żytkiejmy z Gołdapią i dalej Węgorzewem; została ona zniszczona pod koniec II wojny światowej.

W latach 30. do Żytkiejm często przyjeżdżał na polowania marszałek Rzeszy Hermann Goering; zatrzymywał się w rezydencji myśliwskiej.

Po II wojnie światowej ponownie uruchomiono we wsi szkołę; założono ośrodek zdrowia oraz izbę porodową; działało tu również duże Państwowe Gospodarstwo Rolne. Obecnie we wsi znajduje się poczta, punkt kasowy banku, bar, korty tenisowe, leśnictwo; w dalszym ciągu działa ośrodek zdrowia; funkcjonuje przystanek PKS.

Liczba mieszkańców

1857 - 1044 osoby

1885 - 1240 osób

1933 - 1286 osób

1939 - 1280 osób

2003 - 908 osób

Edukacja

W Żytkiejmach znajduje się oddział zamiejscowy gimnazjum w Dubeninkach, a także szkoła podstawowa, wyposażona w salę gimnastyczną, oraz przedszkole.

Kultura

We wsi znajduje się świetlica wiejska oraz Biblioteka Publiczna, będąca filią Gminnej Biblioteki Publicznej w Dubeninkach. Działa tutaj Stowarzyszenie „Żytkiejmska Struga”, a także zespół ludowy "Okaryna".

Gospodarka

We wsi funkcjonuje zakład produkujący znicze; znajduje się tu również kilka sklepów spożywczo-przemysłowych oraz sklep przemysłowy, stacja paliw.

Przyroda

W pobliżu miejscowości znajdują się rezerwaty przyrody: "Struga Żytkiejmska" i "Dziki Kąt".

Zabytki

• Dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. św. Michała, 1879.
• Trzy wiadukty kolejowe na linii Gołdap - Żytkiejmy, z lat 1907, 1910 i 1927.
• Rezydencja myśliwska z lat 80. XIX wieku.
• Gajówka z końca XIX wieku.
• Cmentarz ewangelicki z XIX wieku.
• Cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej.
• Cmentarz ewangelicki z XIX wieku, rodzinny.
• Cmentarz ewangelicki z XIX wieku.
• Cmentarz ewangelicki z XIX wieku.
• Budynek dawnego dworca kolejowego z początku XX wieku.
• Karczma z przełomu XIX i XX wieku oraz inne przykłady budownictwa murowanego z tego okresu oraz z pierwszej ćwierci XX wieku (m.in. budynek remizy strażackiej).
• Układ ruralistyczny Żytkiejm, połowa XVI wieku - początek XX wieku.

Bibliografia

1. Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1971.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
3. Plan rozwoju lokalnego gminy Dubeninki na lata 2004-2013 [data dostępu: 12.11.2013]
4. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
5. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
6. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]